Каспий аймағы - Ресейді, Қазақстанды, Әзірбайжанды, Түркіменстанды және Иранды қамтитын аймақ. Каспий аймағы - тарихи бәсекелестік пен тарихи әріптестік аймағы. Әр уақытта осында орналасқан мемлекеттердің қайшылығы және өзара сауда байланыстары аймағы болды. Ол ұлы Жібек жолының бойында орналасты. ХӀХ-XX ғасыр басында бұл жердегі ықпал аймағы және отарлық иеліктер үшін ірі державалар бәсекелесті. XX ғасыр бойына, кеңестік кезеңде, Каспий аймағы аса көңіл аудармады, өйткені араларында саяси-құқықтық мәселелер Каспий аймағындағы жағдайды 1921 жылы және 1940 жылы үкіметаралық келісімдермен тиімді реттеген - КСРО мен Иранның иелігінде болды. 1991 жылы Каспий аймағының қазіргі саяси картасы қалыптасты. Кавказ және Орталық Азия елдерімен тығыз байланысты Каспий аймағы әлемнің көптеген елдерінің геосаяси мүдделері тоқайласқан жер болды. Жүз жыл бұрынғыдай ол аса ыңғайлы географиялық орналасуымен, бай көмірсутекті қорымен, ерекше биологиялық ресурстарымен, ең бастысы, бекіре балықтың әлемдік байлығымен, дамуы бүкіл аймаққа әсер ететін көлік жолдарының тоғысуымен тоғышар көздерді өзіне тартуда. Ол - Солтүстік пен Оңтүстіктің - Ресей мен Парсы шығанағының арасындағы батыста - Еуропаның, шығыста - Оңтүстік-шығыс елдердің нарығын мұнай мен газбен қамтамасыз етіп отырған аса маңызды стратегиялық түйін. Кеңес Одағының ыдырауы, әлемдік экономикалық шаруашылықтың жаңа жүйесі ретінде ғаламданудың пайда болуы, халықаралық қатынастар құрылымындағы салмақты құрылымдық өзгерістердің болуы әлемдегі аймақтың жағдайын, мәнін түбегейлі өзгертті. Каспий аймағының қалыптасуы бастапқы кезеңнен өтуде. Бұл аймақ елдері і өз мемлекеттілігін дамыту, шаруашы¬лық негіздерін қайта құру, қоғамды демократизациялау үстінде. Бұл процестердің барлығы әртүрлі қарқынмен, әркелкі қағидаттарға сүйеніп жүзеге асырылуда. Тәуелсіздігін алған Каспий аймағы елдері халықаралық қауымдас¬тық тарапынан мойындалып, әрқайсысы сыртқы әлеммен саяси, экономикалық және басқа да салаларда қарым-қатынас орнатудың өзіндік жүйесін орнатты. Жаңа тәуелсіз мемлекеттердің егемендігі посткеңестік кеңістіктегі аймақтық жағдайды түбірімен өзгертті де, халықаралық қатынастарды қайта құруға әкеп соқтырып, Каспий аймағының тари¬хи жаңа даму кезеңіне жол салды. Сондай-ақ Иран, Түркия және Ресей өздерінің аймақтық саясатын қалыптастыра бастады. Алайда, геосаяси вакуум орны тез толтырылған жоқ, өйткені Кас¬пий аймағы елдері де, Батыс та үстемдік етуге талаптарын әлі нақтыламады. Мемлекеттердің әрқайсысының назарын аударып, мүдделерін шоғырландырған, геосаяси жағдайдың тұрақсыздығымен күрестің маңызды экономикалық құралы - аса көлемді мұнай мен газ ресурстары. Каспий аймағы - инвестициялық мүдделер аймағы, сонымен қатар, экономикалық және саяси қайшылықтардың да ортасы. Қайшылықтар, ең алдымен, Каспий теңізінің құқықтық мәртебесін анықтауда кездеседі. Осы жолда Ресей, Әзірбайжан, Қазақстан арасында "түбін бөлеміз, су ортақ" формуласымен бір¬шама қадамдар жасалды. Каспий аймағының даму болашағы осы аймақтағы мемлекеттердің өзара байланыстарының күшеюіне, ортақ мүддедегі мәселелердің шешімін табуда бірлесіп қимылдауына байланысты.
Дереккөздер
- Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kaspij ajmagy Resejdi Қazakstandy Әzirbajzhandy Tүrkimenstandy zhәne Irandy kamtityn ajmak Kaspij ajmagy tarihi bәsekelestik pen tarihi әriptestik ajmagy Әr uakytta osynda ornalaskan memleketterdin kajshylygy zhәne ozara sauda bajlanystary ajmagy boldy Ol uly Zhibek zholynyn bojynda ornalasty HӀH XX gasyr basynda bul zherdegi ykpal ajmagy zhәne otarlyk ielikter үshin iri derzhavalar bәsekelesti XX gasyr bojyna kenestik kezende Kaspij ajmagy asa konil audarmady ojtkeni aralarynda sayasi kukyktyk mәseleler Kaspij ajmagyndagy zhagdajdy 1921 zhyly zhәne 1940 zhyly үkimetaralyk kelisimdermen tiimdi rettegen KSRO men Irannyn ieliginde boldy 1991 zhyly Kaspij ajmagynyn kazirgi sayasi kartasy kalyptasty Kavkaz zhәne Ortalyk Aziya elderimen tygyz bajlanysty Kaspij ajmagy әlemnin koptegen elderinin geosayasi mүddeleri tokajlaskan zher boldy Zhүz zhyl buryngydaj ol asa yngajly geografiyalyk ornalasuymen baj komirsutekti korymen erekshe biologiyalyk resurstarymen en bastysy bekire balyktyn әlemdik bajlygymen damuy bүkil ajmakka әser etetin kolik zholdarynyn togysuymen togyshar kozderdi ozine tartuda Ol Soltүstik pen Ontүstiktin Resej men Parsy shyganagynyn arasyndagy batysta Europanyn shygysta Ontүstik shygys elderdin narygyn munaj men gazben kamtamasyz etip otyrgan asa manyzdy strategiyalyk tүjin Kenes Odagynyn ydyrauy әlemdik ekonomikalyk sharuashylyktyn zhana zhүjesi retinde galamdanudyn pajda boluy halykaralyk katynastar kurylymyndagy salmakty kurylymdyk ozgeristerdin boluy әlemdegi ajmaktyn zhagdajyn mәnin tүbegejli ozgertti Kaspij ajmagynyn kalyptasuy bastapky kezennen otude Bul ajmak elderi i oz memlekettiligin damytu sharuashy lyk negizderin kajta kuru kogamdy demokratizaciyalau үstinde Bul procesterdin barlygy әrtүrli karkynmen әrkelki kagidattarga sүjenip zhүzege asyryluda Tәuelsizdigin algan Kaspij ajmagy elderi halykaralyk kauymdas tyk tarapynan mojyndalyp әrkajsysy syrtky әlemmen sayasi ekonomikalyk zhәne baska da salalarda karym katynas ornatudyn ozindik zhүjesin ornatty Zhana tәuelsiz memleketterdin egemendigi postkenestik kenistiktegi ajmaktyk zhagdajdy tүbirimen ozgertti de halykaralyk katynastardy kajta kuruga әkep soktyryp Kaspij ajmagynyn tari hi zhana damu kezenine zhol saldy Sondaj ak Iran Tүrkiya zhәne Resej ozderinin ajmaktyk sayasatyn kalyptastyra bastady Alajda geosayasi vakuum orny tez toltyrylgan zhok ojtkeni Kas pij ajmagy elderi de Batys ta үstemdik etuge talaptaryn әli naktylamady Memleketterdin әrkajsysynyn nazaryn audaryp mүddelerin shogyrlandyrgan geosayasi zhagdajdyn turaksyzdygymen kүrestin manyzdy ekonomikalyk kuraly asa kolemdi munaj men gaz resurstary Kaspij ajmagy investiciyalyk mүddeler ajmagy sonymen katar ekonomikalyk zhәne sayasi kajshylyktardyn da ortasy Қajshylyktar en aldymen Kaspij tenizinin kukyktyk mәrtebesin anyktauda kezdesedi Osy zholda Resej Әzirbajzhan Қazakstan arasynda tүbin bolemiz su ortak formulasymen bir shama kadamdar zhasaldy Kaspij ajmagynyn damu bolashagy osy ajmaktagy memleketterdin ozara bajlanystarynyn kүsheyuine ortak mүddedegi mәselelerdin sheshimin tabuda birlesip kimyldauyna bajlanysty DerekkozderSayasi tүsindirme sozdik Almaty 2007 ISBN 9965 32 491 3Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet