Интернализм

Интернализм (кейде интерналдылық, ағылш. internalism) — ішкі өзілік мағынасындағы "интернал" (internal) сөзі арқылы жасалған тезис болып, ол "өзі арқылы өзін түсіндіру" сипатындағы философиялық теория ретінде дүниедегі ешбір факт адамның ішкі қалауы мен нанымынан тәуелсіз түрдегі пайымдамалармен (reasons) қамтамасыз ете алмайды деген тезис. Бұл өз кезегінде пайымдамаларды дүниенің объективті белгілерімен анықтау керек деп есептейтін экстернализм (externalism) тезисіне салыстырмалы дәріптеледі.

Интернализм ме экстернализм философия салаларындағы түрлі тақырыптарды түсіндірудің қарама-қарсы жолдары есептеледі. Бұл тақырыптарға мысалы адам мотивациясы, білім, , мағына және ақиқат қатарлылар жатады.

Ғылыми танымдағы интернализм

Интернализм ғылыми білімнің ішкі табиғатымен байланысты факторларды ғылымның дамуының қозғаушы күші ретінде таниды, бұл ішкі факторлар ғылымның ішкі қажеттіліктері, оның мақсаттары, проблемалары және зерттеу бағдарламалары. Ғылымның дамуын кез-келген сыртқы факторларға тәуелді емес ғылыми білімнің әртүрлі формалары мен элементтерінің өзара әрекеттесуінің өзін-өзі ұйымдастыратын процесі ретінде қарастыруға болады. Интернализм ХХ ғ-дың 30-жылдары қалыптасты. экстернализмге қарсы тезис ретінде ғылымның генезисі кезеңінде де, ғылыми білімнің дамуының барлық келесі кезеңдерінде де әлеуметтік факторлардың іргелі рөлін атап өтті. Интернализмнің негізгі өкілдері: Декарт (түйсігі), позитивистер, Поппер, Гуссерль. Мысалы, Карл Поппер интернализм тұжырымдамасының ғылыми танымдағы маңызды негіздемесін берді, ол шындықтың 3 тәуелсіз, себептік байланыссыз үш әлемін сипаттады, олар физикалық әлем, психикалық әлем және білім әлемі.

Дереккөздер

1. Giuseppina D'Oro, "Collingwood, psychologism and internalism," European Journal of Philosophy 12(2):163–177 (2004).