Илья Бахтия

Илья Бахтия (Илья Молотов) (1932-1988) 18 наурызда Алматы облысы, Ұйғыр ауданының Кіші Дихан ауылында туған. Абай атындағы Қазақ педагогика институтының қазақ тілі мен әдебиеті факультетін бітірген. И.Бәхтия әкесі Молут Мәсудиден ерте айырылды. Жалғыз басты анасы жеті баласын асырап қалды. Әкесінің Өзбекістанда қызмет еткен інісі келіп, И. Бәхтия мен ағасын 1937 жылы сол жаққа алып кетеді. Жақын адамдарының мұғалімдік қызметті атқарғаны жас Ильяның зерек болып өсуіне өз ықпалын тигізді. Мектепте жақсы оқып, өзбек әдебиетін жетік меңгерген , тіпті «Алпамыс» дастанын түгел жатқа білген. Білімді болғандықтан ұстаздар оның қабілетін байқап, бірден 3-ші сыныпқа алды. Соғыс басталды... Оны асыраған ағасы мен көкесін әскерге алып кетті. Сол ала-сапыран қиын кездері жақын адамдарының бірі- тәтесі де көз жұмды. Өсе келе таныстарының арқасында 1941 жылы өз отбасына қосылды. Мектептер жабылып, ол да жас балалармен бірге қолға кетпен алып еңбектенді. Анасы Ревихан Ганиева батыр аналардың қатарынан еді. Колхозда ол кісі адал және ержүрек еңбек атқарды. Қиын замандарда жеті баладан төртеуі ғана тірі қалды. Анасы секілді тәтесі Аппаққиз Молутова соғыс ардагері атанды. Жас И.Бәхтия көп қиындықтарды көргендіктен ол табанды болып өсті және анасының қасынан бір ажырамады. Анасы білім бере алмаса да, жас азаматты еңбекқор етіп тәрбиелеп өсірді. Соғыс бітті. 1946 жылы Қалжат ауылында мектеп-интернат ашылды. Илья Бәхтия мектепті бітіріп, 1953 жылы Алматы қаласындағы КазПИ- Абай атындағы педагогикалық институтының қазақ тілі және әдебиет факультетіне түсіп, оны 1957 жылы бітірді. Оқуын бітіргеннен кейін Кетпенде мұғалім болып жұмыс істеді, кейін Алматы қаласына келіп, « Жазушы»(КХИЛ) баспасында, республикалық радио-телевидение комитетінде жұмыс істеді. 1973 жылы Москвадағы 2 жылдық жоғары әдебиет курсына оқуға түсті, оны 1975 жылы аяқтап, біржолата шығармашылық жұмыстарына кірісті. 1960 жылы КПСС мүшесі атанды. Мектеп кезінен жас жазушы өлеңдерді жаза бастаған. Өз өлеңдерінде ол соғыс кезіндегі көрген қиыншылықтарды , ана мен бала сағынышын , соғысқа аттанған жас жігіттер мен бойжеткендердің шынайы махаббатын, және Отанға деген сүйіспеншілігін өз шығармаларында баяндаған. « Адам баласына нан, су, ауа, өмір қаншалықты қажет болса, поэзия соншалықты қажет» деп жылдан жылға оның поэзиясы өркендеп, қысқа өлеңдерді емес, терең мағыналы шығармаларды жаза бастады. Солардың қатарында: «Сәһәт акам соқиси», « Тракторчи Муса», « Қойчи Нәвәр» атты шығармалары жарық көрген. Қазақ тілінде білім алғандықтан көптеген өлеңдері де қазақша жазылған. Илья Бәхтия кішкентай кезінен Абайдың шығармаларын сүйіп оқығандықтан, қазақ әдебиетіне талпынысы өсе берді. Алғашқы жарық көрген шығармасы «Октябрь» 1950 жылы 7 қарашада «Сталиншы» газетінде жарияланған. Бірінші «Достларға соға» атты кітабы 1956 жылы басылып шықты. Лирика жанрындағы шығармаларында азап, махаббат, өмір мағынасы сияқты мәселелері орын алған. Жазушының шығармалары терең мағынасымен, жеңіл әрі түсінікті тілде жазылуымен әр оқырманның көңілінен шығады. Өзі айтқандай: « Ой-пікірімнің шашылмай,дәл сол қалпында оқырманға жетуі үшін сол күйінде басталып, сол күйінде аяқталуына үлкен мән беремін» деп айтқан. Тұрмыста кездесетін: ашкөздікті,жауыздықты, арсыздықты лирика жанрында сатиралық элементтермен жазған. Сол элементтер арқылы оқырманға қандай адам болмау керегін көрсете білді. Балалар әдебиетіне де ерекше көңіл бөлген және «Балаларға базарлық» атты жинақты жазды.

Жұмыс баспалдағы

Мектепте мұғалім, Қазақ мемлекеттік көркем әдебиет баспасының үйғыр әдебиеті бөлімінде редактор, Қазақ радиосында тілші болып істеді. Алғашқы өлеңдер жинағы «Достарға тарту» деген атпен 1955 жылы жарық көрді. 1958 жылы «Мой Гюлстан» деген өлеңдер кітабы орыс тілінде шықты. Ол ұйғыр тіліне А.С.Пушкиннің, М.Ю.Лермонтовтың, А.Құнанбаевтың, С.Сейфуллиннің, бірсыпыра өлеңдерін, Ә.Тәжібаевтың «Жалғыз ағаш — орман емес» драмасын аударған.

Шығармалары

• Достарға тарту. Өлеңдер. А., ҚМКӘБ, 1955;
• Менің арманым. Өлеңдер. А., ҚМ КӨБ, 1958;
• Қайнар. Өлеңдер. А., ҚМКӘБ, 1961;
• Тянь-Шаньжігіті. Өлеңдер. А., ҚМКӘБ, 1963;
• Тянь-Шань жыры. А., «Жазушы», 1966;
• Іле өңірінде. Өлеңдер. А., «Жазушы», 1973;
• Өтеді өмір осылай. Өлеңдер. А., «Жазушы», 1981;
• Өмір өткелдері. Таңдамалы. А., «Жазушы», 1982.

Дереккөздер

1. Қазақстан жазушылары: Анықтамалық/Құрастырушы: Қамшыгер Саят, Жұмашева Қайырниса - Алматы: «Аң арыс» баспасы, 2009 жыл
2. “Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6