Зеңгі Баба– қазақ халқының мифологиялық сеніміндегі төрт түлік малдың бірі – сиырдың пірі. Халық нанымында малдың әр түлігінің өз тәңірісі, иесі болады деп есептелген. Соның ішінде сиыр малының тәңірісі, қамқоршысы Зеңгі баба деп түсінген. Соған сиынып, малының аман-сау өсіп, көбеюін тілеген.
Зеңгі Атаның туған жылы белгісіз. Бірақ ол жайлы айтылған деректерге қарағанда оның 12-ғасырдың соңы мен 13-ғасырдың басында өмір сүрген деп жорамал жасауға негіз бар. Зеңгінің түрік-ислам дүниесінде исламды уағыздаушы данышпан ойшылдың бірі болған. Зеңгі Баба (Айхожа) жас кезінде әкесі Ташхожадан тәлім-тәрбие алады. Әкесінің білімінен кейін Қожа Ахмет Яссауидің шәкірті Сүлеймен Хакім Ата Бақырғанидың тәрбиесінде болып, Яссауи ілімінің мағрифатын, тарихатын, шариғатын, ақихатын үйреніп Аллаға жақындасудың қиын да азапты жолдарынан өтеді. Зеңгінің түп нәсілі араб болғандықтан денесі қара, сүйегі ірі болған екен. Хакім Атадан терең білім алып данышпандық пен керемет көрсету дәрежесін меңгергеннен кейін ол отаны - Шаш ұлаятына келіп халықты ілімге, әдептілікке тәрбиелеуге кіріседі. Көптеген аты танымал ойшыл шәкірттер тәрбиелейді. Зеңгі Атаның көрінісі қарапайым, дәруіш секілді болып, адамдардың сиырын бағып, падашылық етіп, ғаріптік өмір кешіреді. Зеңгінің күнделікті өмірі сахарада пада бағумен өткендіктен ол намазды да қыр-адырларда оқитын болған. Намаздан кейін зікір айтумен шұғылданған екен. Сол кезде сиырлар жайылуын тоқтатып тұратын болған. Өзбекше айырым басылымдарда хикая етуге қарағанда Шаш ұлаятынан шыққан ұлы машайық Зеңгі Атаға жергілікті халық үлкен құрмет көрсетіп - Зеңгі Баба деп атаған екен. Зеңгінің көптеген мүридтері, мухлистері (ықыластантанушылары) және шәкірттері болған. Олардың ішінде төртеуі - Ұзын Хасан ата, Сайид ата, Садр ата (садриддин) және Бадр ата (Бадриддин) атақты машайықтар дәрежесіне жетеді. Зеңгі 1258 жылы өмірден өтеді. Ташкентке жақын жердегі Зеңгі Ата қыстағына жерленеді. Жұбайы Әмбар бибінің қабірі де осы жерде. Бұл орын тек Ташкент уалияты емес, бүтін Мауараннахр және Хорасандағы, Тұран өлкесінің түркі халқының қасиетті мекені болып саналады. Рубаяттарда айтылғанына қарағанда Зеңгі Ата кесенесін Әмір Темір салдырып, оған құлыптасты 1420 жылы Мырза Ұлықбек орнатады. Құлпытаста : "Әркім өз үйінде дәрет алып, менің үйімде зиярат қылса, ол адамды құрметтеп қастерлеуге лайықты" деген жазу жазылған. Кесенені түнде қара өгіз келіп құлатып кете береді. Әмір Темірдің түсіне Зеңгі Ата кіріп: "Менің пірім Қожа Ахмет Яссауидің басына кесене тұрғыз" дейді. Содан барып Ясауидың басына кесене тұрғызылған, содан соң барып Зеңгі бабаға кесене салыныпты дейді аңыз. Зеңгі баба мен Әмбар бибіден туған Айша бибі туралы да аңыз-хикаялар жетерлік.
Дереккөздер
- "Қазақ Энциклопедиясы",4 том 3 бөлім
- "Созақ өңірі". Сүлеймен Тәбірізұлы. - Алматы: "Дәуір" баспасы, 2007 ж. ISBN 9965-749-84-1.
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zengi Baba kazak halkynyn mifologiyalyk senimindegi tort tүlik maldyn biri siyrdyn piri Halyk nanymynda maldyn әr tүliginin oz tәnirisi iesi bolady dep eseptelgen Sonyn ishinde siyr malynyn tәnirisi kamkorshysy Zengi baba dep tүsingen Sogan siynyp malynyn aman sau osip kobeyuin tilegen Zengi Atanyn tugan zhyly belgisiz Birak ol zhajly ajtylgan derekterge karaganda onyn 12 gasyrdyn sony men 13 gasyrdyn basynda omir sүrgen dep zhoramal zhasauga negiz bar Zenginin tүrik islam dүniesinde islamdy uagyzdaushy danyshpan ojshyldyn biri bolgan Zengi Baba Ajhozha zhas kezinde әkesi Tashhozhadan tәlim tәrbie alady Әkesinin biliminen kejin Қozha Ahmet Yassauidin shәkirti Sүlejmen Hakim Ata Bakyrganidyn tәrbiesinde bolyp Yassaui iliminin magrifatyn tarihatyn sharigatyn akihatyn үjrenip Allaga zhakyndasudyn kiyn da azapty zholdarynan otedi Zenginin tүp nәsili arab bolgandyktan denesi kara sүjegi iri bolgan eken Hakim Atadan teren bilim alyp danyshpandyk pen keremet korsetu dәrezhesin mengergennen kejin ol otany Shash ulayatyna kelip halykty ilimge әdeptilikke tәrbieleuge kirisedi Koptegen aty tanymal ojshyl shәkirtter tәrbielejdi Zengi Atanyn korinisi karapajym dәruish sekildi bolyp adamdardyn siyryn bagyp padashylyk etip gariptik omir keshiredi Zenginin kүndelikti omiri saharada pada bagumen otkendikten ol namazdy da kyr adyrlarda okityn bolgan Namazdan kejin zikir ajtumen shugyldangan eken Sol kezde siyrlar zhajyluyn toktatyp turatyn bolgan Өzbekshe ajyrym basylymdarda hikaya etuge karaganda Shash ulayatynan shykkan uly mashajyk Zengi Ataga zhergilikti halyk үlken kurmet korsetip Zengi Baba dep atagan eken Zenginin koptegen mүridteri muhlisteri ykylastantanushylary zhәne shәkirtteri bolgan Olardyn ishinde torteui Ұzyn Hasan ata Sajid ata Sadr ata sadriddin zhәne Badr ata Badriddin atakty mashajyktar dәrezhesine zhetedi Zengi 1258 zhyly omirden otedi Tashkentke zhakyn zherdegi Zengi Ata kystagyna zherlenedi Zhubajy Әmbar bibinin kabiri de osy zherde Bul oryn tek Tashkent ualiyaty emes bүtin Mauarannahr zhәne Horasandagy Turan olkesinin tүrki halkynyn kasietti mekeni bolyp sanalady Rubayattarda ajtylganyna karaganda Zengi Ata kesenesin Әmir Temir saldyryp ogan kulyptasty 1420 zhyly Myrza Ұlykbek ornatady Қulpytasta Әrkim oz үjinde dәret alyp menin үjimde ziyarat kylsa ol adamdy kurmettep kasterleuge lajykty degen zhazu zhazylgan Keseneni tүnde kara ogiz kelip kulatyp kete beredi Әmir Temirdin tүsine Zengi Ata kirip Menin pirim Қozha Ahmet Yassauidin basyna kesene turgyz dejdi Sodan baryp Yasauidyn basyna kesene turgyzylgan sodan son baryp Zengi babaga kesene salynypty dejdi anyz Zengi baba men Әmbar bibiden tugan Ajsha bibi turaly da anyz hikayalar zheterlik Derekkozder Қazak Enciklopediyasy 4 tom 3 bolim Sozak oniri Sүlejmen Tәbirizuly Almaty Dәuir baspasy 2007 zh ISBN 9965 749 84 1 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet