Жунаид Хан

Жунаид хан, Мұхаммед Құрбан Сардар (1857 – 1938) – Хорезм мен Түрікменстандағы басмашылар қозғалысы жетекшілерінің бірі. 1918 жылдың қаңтар айында Жунаид хан 1600 атты әскерімен Хиуаға басып кіріп, қыркүйекте хандықтағы билік басына Исфандиардың орнына Сейид Абдулланы отырғызды. Жунаид ханның өзі Каспий маңындағы ақ гвардияшыл эсерлер үкіметімен одақтасып, кеңестік Түрікменстанмен күрес жүргізді. 1919 жылдың 2-жартысы мен 1920 жылдың басында Қызыл Армия әскерлері Бедеркенттегі ордасын басып алғаннан кейін, Жунаид хан Қарақұмды паналайды. 1920 жылы қазанда Қоңыратқа шабуыл жасап, Нүкісті қоршауға алды, бірақ 1921 жылы көктемде әскерлерімен қайтадан Қарақұмға оралды. Бұл кезде Жунаид хан әскерінің саны 9 мың адамға жетті. Олар Хазараспты бағындырды, Хиуа мен Жаңа Үргенішті қоршауға алды. 1924 – 27 жылы Жунаид хан әскерлері Түрікменстан аймағында, Қарақұмда соғыс жүргізді. 1925 жылы ақпанда кеңестердің 1-жалпытүрікмен съезінде Жунаид ханға кешірім жасалды. 1927 жылы 19 қыркүйекте Жунаид хан Кеңес үкіметіне қарсы тағы да көтеріліс жасап, көтеріліс жеңіліс тапқан соң өзі Ауғанстанға қашып кетті. 1929 жылы наурызда ағылшындар мен Бұхар әмірінің, тәжік, өзбек босқындары басшыларының қатысуымен өткен мәжілісте Кеңес үкіметіне қарсы күресті жалғастыру жөнінде шешім қабылданып, Түрікменстандағы соғыс қимылдарын жүргізу Жунаид ханға жүктелді. 1924 жылы Жунаид ханның баласы Ішік хан бастаған 700 адамы бар әскер тобы Түрікменстанға басып кірді. Жунаид ханға 1500 адамдық қазақ жасақтары (қазақ-иомуд жасақтары) көмектесті. 1932 – 33 жылы Жунаид ханның Түрікменстанның түкпір-түкпіріне жіберген жасақтары қызыл әскерлермен күресте жеңіліс тапты.

Сілтеме

1. Қазақ энциклопедиясы, 4 том;