Жидебай батыр мазары Қарағанды облысының Шет ауданында Талды өзені жағасында бой көтерген Даңқты батыр Жидебай Қожаназар

Жидебай батыр мазары Қарағанды облысының Шет ауданында, Талды өзені жағасында бой көтерген.

Даңқты батыр Жидебай Қожаназарұлы — туған жерін Жоңғар шапқыншылығынан қорғауда есімі алтын әріппен жазылған бабаларымыздың бірі.

Әуелде көне мазардың басына қойылған көктаста өмір сүрген кезеңі XVIІ ғасыр деп көрсетілен еді.

Бірақ шежірешілердің айтуынша, ол Аңырақай шайқасына 1730 жылы қатысқан, сол кезде жасы он жетіде еді. Сонда Жидебай батыр 1712-1713 жылдары туған болып шығады. Ол туралы ел аузында «Сарыарқадай жер қайда, Жидебайдай ер қайда» деген нақыл сөз қалған.

Бұл халық сөзі батырдың қабіртасына қашалып жазылған.

Сондай-ақ қабіртаста Қаз дауысты Қазыбек бидің келесі сөзі де келтірілген:

Замана өтпес болсашы-ай,
Жидекем өлмес болсашы-ай

Осы деректер және туған-қайтыс болған жылдары мейлінше дұрыс көрсетілген жаңа қабіртас жаңарту жұмыстары жүргізілгенде, яғни 1993 жылы қойылады.

Әлихан Жәңгірұлы жазуынша, сол жылы Ақтоғай ауданында Жидебай батырға үлкен ас берілді. Батыр бабаның басына жаңа кесене салынды. Осы жұмыстарды өткізуде Сейдіғали Сейілханұлы, Төлеуқадыр Тоқтамысұлы, Хайролла Нұрбекұлы мақтана айтарлықтай еңбек етті.

Бұл жаңа кесененің қабырғасы ақ кірпіштен дөңгелене қаланып күмбезге жалғасады. Күмбездің басына темірден жарты ай белгісі орнатылған. Кесененің кіре берісінде екі шағын мұнара және қара тастан жасалған екі тақтатас бар.

Тақтатастың біреуінде: «Жидебай Қожаназарұлы Әлтеке немересі, әруақты батыр, әрі би, әрі шешен, айсыз қараңғы түнде де барар жерін дәл табатын жершілдік қасиеті болған»;

екіншісінде: «Жидебай батыр Елінің тұтастығын ойлаған кемеңгер тарихи тұлға. Қазақтың асқақ тұлғалы ханы Абылай ханның сенімді серігі, пікірлес досы. Беделді де белді батыры болып, арнайы жасағын басқарған» деп жазылған.

Дереккөздер

Жидебай батыр — «Егемен Қазақстан», 27.04.2013.
Ғұзыхан Ақпанбек. Жидебай батыр — «Мысты өңір», 24.03.2006
Әлихан Жәңгірұлы, Балқаш, 2001
Кесене туралы(қолжетпейтін сілтеме)

Сілтемелер

Қазақстанның киелі жерлері, Жидебай батыр мазары YouTube сайтында
Жидебай батыр: жалған мен шындық Тарихи порталда

[1] Жидебай батыр — «Егемен Қазақстан», 27.04.2013.

[2] Ғұзыхан Ақпанбек. Жидебай батыр — «Мысты өңір», 24.03.2006

[3] Әлихан Жәңгірұлы, Балқаш, 2001

[4] Кесене туралы(қолжетпейтін сілтеме)