Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бұл мақала әлі тексерістен өтпеді. Тексерілмеген мақалалардағы мәліметтер сенімсіз болуы мүмкін.
|
Жаңа түркі әліпбиі немесе жаңәліп (қаз. çaꞑәlip, тат. jaꞑa əlifba/yaña älifba → jaꞑalif/yañalif, башқ. яңы əлифбə) — барлық түркі тілдерін латын әліпбиіне негізделген бірыңғай әліпбиге аудару жобасы. 1929 жылы араб жазуының негізінде жасалған әліпбилердің орнына түркі тілдес республикалар мен КСРО автономиялық республикаларында ресми түрде енгізілді. 1940 жылдан бастап кириллица негізінде әліпбиге ауыстырылды. Қазіргі уақытта қолданылмайды.
Тарихы
Түркі халықтары жазуын латын әріптеріне көшіру жайлы қарар 1926 жылы Бакуда өткен қабылданды. Ұзақ тартыс соңында КСРО құрамындағы түркі ұлттарының ғалымдары дауыс берді: қарарды 101 өкіл жақтап, 7 өкіл қарсы болып, 9 өкіл ғалым қалыс қалды.. Сол сәттен бастап әр ұлттың филолог ғалымдары тілінің ерекшеліктеріне қарай жаңа әліппені бейімдей бастады. 1929 жылға дейін қазақтың ұлттық әлліпесі ретінде Ахмет Байтұрсынұлы жасаған қолданылып келген. Ал 1929 бен 1940 жылдар арасында жаңаліп қолданып жүрді.
Әдебиет
- Ахмет Байтұрсынұлы Тiл тағылымы (қазақ тілі мен оқу-ағартуға қатысты еңбектері) / ред. Рәбиға Сыздықова, Шора Сарыбаев — Алматы: Ана тiлi, 1992. — Б. 448. — ISBN 5-630-00007-1.
- Olcott, Martha Brill. The Politics of Language Reform in Kazakhstan (en) / I. T. Kreindler (ed.) // Sociolinguistic Perspectives on Soviet National Languages: Their Past, Present and Future : жинақтама. — The Hague: Walter de Gruyter, 1985. — Vol. 40. — P. 183—204.
- Исхан Б., Құлманова М. Қазақ жазуын латыншаға ауыстырудың ұлттық негізі / Құнанбаева С. // Профессор Байынқол Қалиұлы Қалиевтің 80 жылдығына арналған«Қазақ тіл білімінің өзекті мәселелері» аттыхалықаралық ғылыми-практикалық конференцияcының материалдары : жинақ. — Алматы: Абылай хан атындағы ҚазХҚжӘТУ баспасы, 2019. — б. 205—211. — ISBN 978-601-270-346-7.
- Күдеринова Құралай Қазақ жазуының тарихы мен теориясы — Алматы: Елтаным баспасы, 2013. — Б. 242.
- Сайбекова Н. Грамматологиялық парадигма: А.Байтұрсынұлы және қазақжазу үлгісінің қалыптасуы — Алматы: Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, 2020.
- Алпатов, В. М. 150 языков и политика: 1917—2000. Социолингвистические проблемы СССР и постсоветского пространства (орыс.) — 2. — Мәскеу: КРАФТ+, , 2000. — Б. 224. — ISBN 5-89282-158-7.
- Аманжолова Дина Языковая политика и культура управленцев казахской АССР. 1920-1936 гг. (орыс.). — Российские регионы: взгляд в будущее, 2016. — Т. 2. — № 7.
Дереккөздер
- Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. – Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010. ISBN 9965-26-096-6
- Karl Pentzlin, Ilya Yevlampiev. Proposal to encode four Latin letters for Jaꞑalif (ағыл.) (PDF) (3 қараша 2008). Тексерілді, 24 қазан 2017. Мұрағатталған 15 маусым 2019 жылы.
- Proposal to encode two Latin letters for Jaꞑalif. Тексерілді, 24 қыркүйек 2010.
- Proposal to encode Latin letters used in the Former Soviet Union. Тексерілді, 18 қазан 2011.
- Первый Всесоюзный Тюркологический Съезд / В. Бахманлы — Баку: Нагыл Еви, 2011. — ISBN ISBN 995221068-2.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bul makala әli tekseristen otpedi Tekserilmegen makalalardagy mәlimetter senimsiz boluy mүmkin Tekserushilerge nuskaulykty oku үshin on zhaktagy korset degendi basynyz Makala tekserushilerge makalany tekserildi dep belgileu үshin bul үlgini alyp tastanyz Makalany tirkelgenine 6 aj bolgan 500 ondeme zhasagan barlyk katysushylar zhәne osy eki sharttyn bireuin bolsada kanagattandyratyn katysushylar tekserildi dep belgilej alady 2015 zhyldyn shildesinen bergi tekserilmegen makalalar myna sanatta tizimdeledi Sanat Uikipediya Tekserilmegen makalalar Osy ajdagy tekserilmegen makalalar sanatyn bastau Osy ajdagy tekserildi dep belgilengen makalalar https kk wikipedia org w index php title Arnajy Zhuyktagy ozgerister amp tagfilter Tekserildi dep belgiledi Bul makalany 2024 10 01 18 22 kezinde 10 kүn buryn BilgishShezhireshiBot zhurnaly үlesi songy ret ondedi Tekserilmegender 2169 5 nauryz 2023 Zhana tүrki әlipbii nemese zhanәlip kaz caꞑәlip tat jaꞑa elifba yana alifba jaꞑalif yanalif bashk yany elifbe barlyk tүrki tilderin latyn әlipbiine negizdelgen biryngaj әlipbige audaru zhobasy 1929 zhyly arab zhazuynyn negizinde zhasalgan әlipbilerdin ornyna tүrki tildes respublikalar men KSRO avtonomiyalyk respublikalarynda resmi tүrde engizildi 1940 zhyldan bastap kirillica negizinde әlipbige auystyryldy Қazirgi uakytta koldanylmajdy Қazaktyn zhana әlipbesi 1928 zhylTarihyTүrki halyktary zhazuyn latyn әripterine koshiru zhajly karar 1926 zhyly Bakuda otken kabyldandy Ұzak tartys sonynda KSRO kuramyndagy tүrki ulttarynyn galymdary dauys berdi karardy 101 okil zhaktap 7 okil karsy bolyp 9 okil galym kalys kaldy Sol sәtten bastap әr ulttyn filolog galymdary tilinin erekshelikterine karaj zhana әlippeni bejimdej bastady 1929 zhylga dejin kazaktyn ulttyk әllipesi retinde Ahmet Bajtursynuly zhasagan koldanylyp kelgen Al 1929 ben 1940 zhyldar arasynda zhanalip koldanyp zhүrdi ӘdebietAhmet Bajtursynuly Til tagylymy kazak tili men oku agartuga katysty enbekteri red Rәbiga Syzdykova Shora Sarybaev Almaty Ana tili 1992 B 448 ISBN 5 630 00007 1 Olcott Martha Brill The Politics of Language Reform in Kazakhstan en I T Kreindler ed Sociolinguistic Perspectives on Soviet National Languages Their Past Present and Future zhinaktama The Hague Walter de Gruyter agyl 1985 Vol 40 P 183 204 Ishan B Қulmanova M Қazak zhazuyn latynshaga auystyrudyn ulttyk negizi Қunanbaeva S Professor Bajynkol Қaliuly Қalievtin 80 zhyldygyna arnalgan Қazak til biliminin ozekti mәseleleri attyhalykaralyk gylymi praktikalyk konferenciyacynyn materialdary zhinak Almaty Abylaj han atyndagy ҚazHҚzhӘTU baspasy 2019 b 205 211 ISBN 978 601 270 346 7 Kүderinova Қuralaj Қazak zhazuynyn tarihy men teoriyasy Almaty Eltanym baspasy 2013 B 242 Sajbekova N Grammatologiyalyk paradigma A Bajtursynuly zhәne kazakzhazu үlgisinin kalyptasuy Almaty Әl Farabi atyndagy Қazak ulttyk universiteti 2020 Alpatov V M 150 yazykov i politika 1917 2000 Sociolingvisticheskie problemy SSSR i postsovetskogo prostranstva orys 2 Mәskeu KRAFT 2000 B 224 ISBN 5 89282 158 7 Amanzholova Dina Yazykovaya politika i kultura upravlencev kazahskoj ASSR 1920 1936 gg orys Rossijskie regiony vzglyad v budushee 2016 T 2 7 DerekkozderҚazak әdebieti Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Aruna Ltd ZhShS 2010 ISBN 9965 26 096 6 Karl Pentzlin Ilya Yevlampiev Proposal to encode four Latin letters for Jaꞑalif agyl PDF 3 karasha 2008 Tekserildi 24 kazan 2017 Muragattalgan 15 mausym 2019 zhyly Proposal to encode two Latin letters for Jaꞑalif Tekserildi 24 kyrkүjek 2010 Proposal to encode Latin letters used in the Former Soviet Union Tekserildi 18 kazan 2011 Pervyj Vsesoyuznyj Tyurkologicheskij Sezd V Bahmanly Baku Nagyl Evi 2011 ISBN ISBN 995221068 2