Жаныш сұлтан қазақ сұлтаны Жәнібек ханның бесінші ұлы Жәніш сұлтанЛауазымыТу Қазақ хандығы сұлтаныӨмірбаяныДіні исламДүн

Хайдар мырзаның айтуы бойынша, 1513 жылы Жәніш сұлтан алпыс жас шамасында болған және ол басқа қазақ сұлтандарымен бірге Шу алқабында Моғолстан ханы Сейітпен кездескен. Ол туралы толығырақ ақпарат «Михман-наме-йи Бұхарада» келтірілген. 1509 жылы қаңтарда Шайбани хан Бұхарадан далаға қазақтармен күресу үшін аттанды, деп жазады осы қысқы жорыққа қатысушы Ибн Рузбихан. Ақпанда әскер Үзкентке келіп, Сырдариядан өтті. Шайбани ханның салтанатты шеру «он күндік қозғалыстан кейін біртіндеп Қара Абдал аймағына жетті және ол қазақтардың қыстақтарының ортасына жақын болды. Ол қазақ сұлтандарының біріне бағынатын рулық қауымның киіз үйі. Олардың жоғарғы билеушісі қазіргі уақытта Жәніш сұлтан еді. Оның Тыныш сұлтан деген ағасы, осы сұлтанның киіз үйіне жақын жерде орналасқан. Олардың әрқайсысының ұлысында елу мыңнан астам көрнекті қазақтар бар, олардың әрқайсысы даңқты жауынгер және лайықты батыр. Шайбани хан «Жәніш сұлтан ұлысына» шабуылға шығатын жасақ құрып жіберді. Жау әскерінің жақындағаны туралы қауесет тараған кезде «Жәніш сұлтан ұлысының адамдары бір жерге жиналды. Олардың саны отыз мың адамнан асты, олардың әрқайсысының көптеген қызметшілері мен бағынушылары болды, осылайша олардың жалпы саны жүз мыңға жетті». Соғысушы күштердің алдыңғы шебі кездесіп, ұрыс басталды. Жәніш сұлтан «айтулы қазақтармен» үлкен жасақта тұрды, ал тағы бір қатар қазақтар алға жылжып, қорғаныс пен қарсыласу орындарына алды. Ыңғайлы уақытты таңдаған Жәніш сұлтан тұтқиылдан шығып, Убайдулла сұлтанның әскеріне шабуыл жасап, жауды тығырыққа тірей бастады. Бірақ басқа Шайбанилер өз әскерлерімен Убайдуллаға көмекке келіп, қатты ұрыс басталды. Ақырында Жәніш сұлтан жеңіліп, жеңілген әскерімен Бұрындық ханға аттанды.

Балалары

Жәніш сұлтанның Ахмет сұлтан есімді ұлы болған - ол «атақты қазақ сұлтандарының бірі», - деп жазады Ибн Рузбихан. 1508 жылы ол Самарқан пен Бұхараға іргелес аудандарды тонады. Қара Абдалда Ахмет сұлтан Қазақ хандығын қорғаушылар қатарында болды. Әкесі Жәніш сұлтанды жеңілгеннен кейін Ахмет сұлтан қашып кетуге тырысты, бірақ тұтқынға түсті. Оны Жәніш сұлтан ұлысына шабуыл жасау үшін Шайбани хан жіберген әскердің басты қолбасшысы болған Хамза сұлтанға алып келді. Хамза сұлтан бұған дейін Жәніш сұлтан өлтірген ағасының қаны үшін кек алу арқылы Ахмет сұлтанның басын кесіп алып, жеңіс туралы хабармен бірге Шайбани хан тағының етегіне жеткізді. Жәніш сұлтанның тағы ұлы бар, оның есімі Ахмат.

Дәл осы оқиға «Мусаххир әл-биладта» өте қысқа түрде берілген.

Жәніш сұлтанның басқа балалары туралы дерек жоқ.

Сілтеме

ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК БАСТАУЫ
Ақ кигізде көтерілгендер. Қазақ даласының хандары-Тұрсын Сұлтанов 44 бет — Онлайн оқу. — Mreadz.com Самая крупная библиотека. Читальный зал онлайн.
Әйгілі қазақ шайқасы. Жәніш сұлтанның жеңілісі.Қазақ ұлыстарын тонау.
Шайбани ханның әрі қарайғы жорықтары және дүниеден өтуі