Жабайы жануарларды таңбалау

Жабайы жануарларды таңбалау, сақина салу, білезік салу — жануарларға әр түрлі зоологиялық және экологиялық зерттеулер жүргізу үшін қолданылатын әдіс.

Бұл әдістің артықшылығы — жануарларды аулап немесе атып алмай-ақ, табиғи жағдайда оларға бақылау жүргізуге болады. Осы әдістің көмегімен жануарлардың қоныс аударуын, мекендейтін жерлерін, санын, өніп-өсуін, маусымдық және тәуліктік биологиялық ерекшеліктерін, жас ерекшеліктерін анықтауға болады. Табиғи ортада ауру тарататын жәндіктердің таралуын, олардың даму процестерін, бір-бірімен байланыстарын зерттеуде де бұл әдісті қолданудың маңызы зор. Жабайы жануарларды таңбалау үшін металдан жасалған әр түрлі сақиналар қолданылса, бұлан, арқар, қарақұйрық, аю сияқты ірі хайуанаттарға түрлі түсті қарғылар кигізіледі. Кейде жануарлардың денесіне әр түрлі бояулар жағып та бақылау жүргізіледі. Соңғы жылдары жануарлардың тіршілігін зерттеу үшін радиотелеметрия әдісі де кең қолданылады. Ол үшін аңдар мен құстардың денелеріне радиоқабылдағыш бекітіп, сол арқылы олардың тіршілігінен ғыл. мәліметтер алынады. Қазақстанда құстардың аяғына сақина салу арқылы зерттеу 1926 жылы басталды. 2000 жылға дейін 3 млн-нан астам құстарға білезік салып, мамандар олардың биологиялық ерекшеліктерін зерттеді. Сол арқылы құстардың қай жерге ұялап, қыстап шығатыны және көктем мен күзде олардың ұшу жолдары жайлы мәлімет алынды. Сондай-ақ, Қазақстанды мекендейтін қанаттылардың біразы Орта Азияда, Үндістанда, Африкада қыстап шығатындығы белгілі болды. Жабайы жануарларды таңбалау арқылы аңдар мен құстардың бұрын белгісіз болып келген құпия сырларын ашуға, көптеген ғылыми мәліметтер алуға болады.

Дереккөздер

1. Қазақ Энциклопедиясы