Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Жабайхан Мүбәрәкұлы Әбділдин (16 ақпан 1933 жылы Павлодар облысы Май ауданы Майтүбек ауылында туған) — қоғам және мемлекет қайраткері, ғалым. Философия ғылымдарының докторы, профессор. Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясының академигі, Қазақстанға еңбегі сіңген ғылым қайраткері (1992). ҚР тұңғыш президентінің мемлекеттік бейбітшілік және рухани келісім сыйлығының иегері (1994). Қазақстандағы диалектикалық логика мектебінің негізін салушы. Майтүбек ауылының Құрметті азаматы.
| Жабайхан Мүбәрәкұлы Әбділдин | |||||||||||||||
| Туған күні | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Туған жері | |||||||||||||||
| Азаматтығы | |||||||||||||||
| Ғылыми аясы | философия Қазақстандағы диалектикалық логика мектебінің негізін қалаушы | ||||||||||||||
| Жұмыс орны | |||||||||||||||
| Ғылыми дәрежесі | Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясының Академигі. Философия ғылымдарының докторы, профессор | ||||||||||||||
| Альма-матер | |||||||||||||||
| Марапаттары |
| ||||||||||||||
Білімі
1954 жылы С.М. Киров атындағы ҚазМУ-дың философия-экономика факультетін бітірген.
Ғылыми атақтар, дәрежелері, қызметі
1954-1955 жж. – Қазақ педагогикалық институтының аспирантурасы. 1958 жылы - М.В. Ломоносов атындағы ММУ-дың философия факультетінің аспирантурасы. «Нақты ғылымның гносеологиялық рөлі» атты тақырыбында философия ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алуға диссертация қорғаған. 1968 жылы ҒА КСРО философия институтында «Теоретикалық таным проблемаларының бастауы» атты тақырыбында философия ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алуға диссертация қорғаған.
Ғылыми қызығушылығы
Әбділдиннің ғылыми еңбектері негізінен диалектикалық логиканың өзекті мәселелерін зерттеуге арналған. Соның ішінде, әсіресе, нақты ұғым, бастама мәселелерін терең зерттей отырып, олардың филос. тарихы тұрғысынан негізделген диалект. анықтамасын жасады, логикалық және гносеологиялық функцияларына сипаттама берді, қазіргі ғылым мен практикадағы логико-методологиялық рөлін айқындады. Оның басқаруымен диалектикалық логиканың категорияларын, заңдарын, принциптерін жан-жақты зерттеуге арналған ұжымдық монографияларларжарық көрді. Осы зерттеулердің нәтижесінде “Диалектикалық логика” аталатын 4 томдық іргелі еңбек дүниеге келді. Мұнда диалектаның логикалық функциясы анық дәлелденіп, категорияларының ғылыми жүйесі жасалды, әрі олар қазіргі жаратылыстану ғылымдарының методологиялық мәселелерімен ұштастырылды. Әбділдиннің ғылыми басшылығымен 10 ғылым докторы, 40-қа тарта ғылым кандидаты дайындалды.
Еңбек жолы
- 1958-1965 жж. – Қазақ КСР ғылым Академиясының философия және құқық институтының кіші, аға ғылыми қызметкері.
- 1965 жылы - Қазақстан Республикасының ҰҒА философия институтының диалектикалық материализм, теориясы мен тарихы бөлімінің меңгерушісі.
- 1973-1984 жж. – Философия және құқық институтының директоры.
- 1984 — 86 ж. Қазақстан ҒА Қоғамдық ғылымдар бөлімшесінің акад.-хатшысы.
- 1986 — 1995 ж. ғылым академиясының вице-президенті болды.
- Ол 1987 — 1989 ж. Ш. Құдайбердіұлы, А. Байтұрсынов, М. Дулатов, М. Жұмабаев, Ж. Аймауытов шығармаларын зерттеп, оларды ақтау мәселесімен айналысқан арнаулы комиссияларды басқарған.
- 1987 ж. ғылым мен техника саласындағы Лениндік және КСРО Мемл. сыйлықтары жөніндегі комитеттің мүшесі болды.
- 1986 — 1991 ж. Кеңес-қытай достығы қоғамы Қазақбөлімшесі басқармасының төрағасы.
- 1981 — 1990 ж. КСРО филос. қоғамы Қазақстан бөлімшесінің төрағасы міндетін атқарды. 1990 жылдан бастап Қазақфилос. қоғамының Президенті, ҚР Мәдениет қорының төрағасы.
- 2005 жылдың желтоқсанынан 2007 жылға дейін — Қазақстан Республикасы Президентінің әкімшілігінің әлеуметтік-саяси бөлім меңгерушісінің орынбасары.
- 2006 жылдың желтоқсанынан бастап Л. Н. Гумилёв атындағы Еуразия ұлттық университетінің Мұрағатталған 8 сәуірдің 2014 жылы. профессоры.
Қоғамдық қызметі. Ұйымдар мен қорларға мүшелік ету
- 1990 ж. Қазақстан Жоғарғы Кеңесінің халық депутаты болып сайланды.
- 1994 ж. ҚР-ның тұңғыш Парламентіне депутат болды.
- 1995 жылдан қазірге дейін ҚР Парламентінің сенаторы, Сенаттың Халықар. істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрағасы.
- 2005 жылдан бастап - Қазақстан Республикасы Президентінің әкімшілігінің әлеуметтік-саяси бөлім меңгерушісінің орынбасары.
- Қазақ философия қоғамының президенті (1981 жылдан бастап).
- 1998-2007 жж. – ҚР Президенті жанындағы адам құқығы жөніндегі комитет төрағасы.
- 1995-1999 жж. - Қазақстанның Демократиялық партиясы орталық комитетінің мүшесі.
- 1995-2005 жж. – ҚР Парламенті Сенатының депутаты.
- ҚР мәдениет Қорының президенті.
- ҚР Президенті жанындағы мемлекеттік саясат жөніндегі Ұлттық Кеңесі комиссиясының мүшесі.
Марапаттары
Қоғамдық ғылымдар саласы бойынша Ш. Уәлиханов атындағы сыйлықтың (1974) иегері. Әбділдин белгілі қоғам және мемлекет қайраткері. Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының (1984), ҚР Президентінің Бейбітшілік және рухани татулық сыйлығының (1994), Еңбек Қызыл Ту, “Құрмет белгісі” ордендерімен марапатталған. 2008 жылы «БҰҰ-ның принциптеріне адалдығы және соңғы 15 жылда Қазақстанда БҰҰ-ның жұмысына өлшеусіз үлес қосқаны үшін» марапатталған, Халықаралық «Өмір ағашы» сыйлығын «Шығармашылық ұзақ жасаушы» аталымы бойынша иеленген (2010 ж.). «Барыс» ІІ дәрежесімен (2000 ж.), ТМД Парламентаралық ассамблеясының «Достық» медальдарымен марапатталған. «Барыс» III дәрежесімен (2022 ж).
Дереккөздер
- Тоқаев ғылымға айрықша еңбек сіңірген ғалымдарды мемлекеттік наградамен марапаттады
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhabajhan Mүbәrәkuly Әbdildin 16 akpan 1933 zhyly Pavlodar oblysy Maj audany Majtүbek auylynda tugan kogam zhәne memleket kajratkeri galym Filosofiya gylymdarynyn doktory professor Қazakstan Respublikasynyn Ұlttyk gylym akademiyasynyn akademigi Қazakstanga enbegi singen gylym kajratkeri 1992 ҚR tungysh prezidentinin memlekettik bejbitshilik zhәne ruhani kelisim syjlygynyn iegeri 1994 Қazakstandagy dialektikalyk logika mektebinin negizin salushy Majtүbek auylynyn Қurmetti azamaty Zhabajhan Mүbәrәkuly ӘbdildinTugan kүni16 akpan 1933 1933 02 16 91 zhas Tugan zheriPavlodar oblysy Maj audany MajtүbekAzamattygy KSRO Қazak KSR ҚazakstanҒylymi ayasyfilosofiya Қazakstandagy dialektikalyk logika mektebinin negizin kalaushyZhumys ornyEuraziya ulttyk universitetinin professoryҒylymi dәrezhesiҚazakstan Respublikasynyn Ұlttyk gylym akademiyasynyn Akademigi Filosofiya gylymdarynyn doktory professorAlma materӘl Farabi atyndagy Қazak ulttyk universitetiMarapattaryBarys ordeniBilimi1954 zhyly S M Kirov atyndagy ҚazMU dyn filosofiya ekonomika fakultetin bitirgen Ғylymi ataktar dәrezheleri kyzmeti 1954 1955 zhzh Қazak pedagogikalyk institutynyn aspiranturasy 1958 zhyly M V Lomonosov atyndagy MMU dyn filosofiya fakultetinin aspiranturasy Nakty gylymnyn gnoseologiyalyk roli atty takyrybynda filosofiya gylymdarynyn kandidaty gylymi dәrezhesin aluga dissertaciya korgagan 1968 zhyly ҒA KSRO filosofiya institutynda Teoretikalyk tanym problemalarynyn bastauy atty takyrybynda filosofiya gylymdarynyn doktory gylymi dәrezhesin aluga dissertaciya korgagan Ғylymi kyzygushylygyӘbdildinnin gylymi enbekteri negizinen dialektikalyk logikanyn ozekti mәselelerin zertteuge arnalgan Sonyn ishinde әsirese nakty ugym bastama mәselelerin teren zerttej otyryp olardyn filos tarihy turgysynan negizdelgen dialekt anyktamasyn zhasady logikalyk zhәne gnoseologiyalyk funkciyalaryna sipattama berdi kazirgi gylym men praktikadagy logiko metodologiyalyk rolin ajkyndady Onyn baskaruymen dialektikalyk logikanyn kategoriyalaryn zandaryn principterin zhan zhakty zertteuge arnalgan uzhymdyk monografiyalarlarzharyk kordi Osy zertteulerdin nәtizhesinde Dialektikalyk logika atalatyn 4 tomdyk irgeli enbek dүniege keldi Munda dialektanyn logikalyk funkciyasy anyk dәleldenip kategoriyalarynyn gylymi zhүjesi zhasaldy әri olar kazirgi zharatylystanu gylymdarynyn metodologiyalyk mәselelerimen ushtastyryldy Әbdildinnin gylymi basshylygymen 10 gylym doktory 40 ka tarta gylym kandidaty dajyndaldy Enbek zholy1958 1965 zhzh Қazak KSR gylym Akademiyasynyn filosofiya zhәne kukyk institutynyn kishi aga gylymi kyzmetkeri 1965 zhyly Қazakstan Respublikasynyn ҰҒA filosofiya institutynyn dialektikalyk materializm teoriyasy men tarihy boliminin mengerushisi 1973 1984 zhzh Filosofiya zhәne kukyk institutynyn direktory 1984 86 zh Қazakstan ҒA Қogamdyk gylymdar bolimshesinin akad hatshysy 1986 1995 zh gylym akademiyasynyn vice prezidenti boldy Ol 1987 1989 zh Sh Қudajberdiuly A Bajtursynov M Dulatov M Zhumabaev Zh Ajmauytov shygarmalaryn zerttep olardy aktau mәselesimen ajnalyskan arnauly komissiyalardy baskargan 1987 zh gylym men tehnika salasyndagy Lenindik zhәne KSRO Meml syjlyktary zhonindegi komitettin mүshesi boldy 1986 1991 zh Kenes kytaj dostygy kogamy Қazakbolimshesi baskarmasynyn toragasy 1981 1990 zh KSRO filos kogamy Қazakstan bolimshesinin toragasy mindetin atkardy 1990 zhyldan bastap Қazakfilos kogamynyn Prezidenti ҚR Mәdeniet korynyn toragasy 2005 zhyldyn zheltoksanynan 2007 zhylga dejin Қazakstan Respublikasy Prezidentinin әkimshiliginin әleumettik sayasi bolim mengerushisinin orynbasary 2006 zhyldyn zheltoksanynan bastap L N Gumilyov atyndagy Euraziya ulttyk universitetinin Muragattalgan 8 sәuirdin 2014 zhyly professory Қogamdyk kyzmeti Ұjymdar men korlarga mүshelik etu 1990 zh Қazakstan Zhogargy Kenesinin halyk deputaty bolyp sajlandy 1994 zh ҚR nyn tungysh Parlamentine deputat boldy 1995 zhyldan kazirge dejin ҚR Parlamentinin senatory Senattyn Halykar ister korganys zhәne kauipsizdik komitetinin toragasy 2005 zhyldan bastap Қazakstan Respublikasy Prezidentinin әkimshiliginin әleumettik sayasi bolim mengerushisinin orynbasary Қazak filosofiya kogamynyn prezidenti 1981 zhyldan bastap 1998 2007 zhzh ҚR Prezidenti zhanyndagy adam kukygy zhonindegi komitet toragasy 1995 1999 zhzh Қazakstannyn Demokratiyalyk partiyasy ortalyk komitetinin mүshesi 1995 2005 zhzh ҚR Parlamenti Senatynyn deputaty ҚR mәdeniet Қorynyn prezidenti ҚR Prezidenti zhanyndagy memlekettik sayasat zhonindegi Ұlttyk Kenesi komissiyasynyn mүshesi MarapattaryҚogamdyk gylymdar salasy bojynsha Sh Uәlihanov atyndagy syjlyktyn 1974 iegeri Әbdildin belgili kogam zhәne memleket kajratkeri Қazakstan Memlekettik syjlygynyn 1984 ҚR Prezidentinin Bejbitshilik zhәne ruhani tatulyk syjlygynyn 1994 Enbek Қyzyl Tu Қurmet belgisi ordenderimen marapattalgan 2008 zhyly BҰҰ nyn principterine adaldygy zhәne songy 15 zhylda Қazakstanda BҰҰ nyn zhumysyna olsheusiz үles koskany үshin marapattalgan Halykaralyk Өmir agashy syjlygyn Shygarmashylyk uzak zhasaushy atalymy bojynsha ielengen 2010 zh Barys II dәrezhesimen 2000 zh TMD Parlamentaralyk assambleyasynyn Dostyk medaldarymen marapattalgan Barys III dәrezhesimen 2022 zh DerekkozderTokaev gylymga ajryksha enbek sinirgen galymdardy memlekettik nagradamen marapattady