Мына мақаланы не бөлімін Есенбұқа дегенмен біріктіруге ұсынылған. () |
Есенбұға, Исан Бұға – Моғолстан билеушісі (1429 – 61/62). Шағатай әулетінен шыққан. Ата тегі: Шыңғыс хан — Шағатай— — — Барақ — — оғлан — Уәйіс хан — Есенбұға. Уәйіс хан қайтыс болған соң, оның екі ұлы Жүніс пен Есенбұға арасында билік үшін күрес болып, соңғысы 1429 жылы жергілікті тайпа көсемдерінің және әмірлердің қолдауымен билік басына келеді. Есенбұға көп ұзамай тұрфандық Темірді өзіне найб етіп аламын деп, қол астындағы әмірлердің карсылығына ұшырайды. Есенбұға билік еткен алғашқы жылдары Моголстанда орталық билік әлсіреп, хан беделі төмендеді. Есенбұға дулат тайпасынан шыққан Әмір Саиид Әлидің көмегімен Шығыс Түркістандағы Ақсу қаласына бекінеді. Өз беделін нығайтып алған соң, алғашында Түркістан, Сайрам, Ташкент аймағына (1450 — 51), кейін Әндіжан өңіріне (1453 — 55) шапқыншылық жорықтар жасайды. Әмір Темір өулетінен шыққан Мауераннаһр билеушісі Әбу Саиид мырза Хорасан бағытындағы саясатын жемісті жүргізу үшін және Мауераннаһрдың шығыс шекарасын Есенбұғаның жорықтарынан қорғау мақсатында ағасы Жүністі оған қарсы пайдаланды. Жүніске Әндіжан өңірінен жер беріп, Есенбұғаның иелігіндегі жерлерге қауіп туғызады. Есенбұға 1457 — 1458 ж.ш. Әбілхайыр ханнан бөлініп, өзіне көшіп келген Керей мен Жәнібек хандарға Шу бойы мен Қозыбасы өңірін беріп, оларды өзіне тосқауыл әрі одақтас етеді. 1458 — 60 ж. Жүніс ханның Есенбұғаға қарсы жасаған жорығы сәтсіз аяқталады. Есенбұға қайтыс болған соң, Шығыс Түркістанда оның ұлы құрған (1461/62-69). 1469 жылдан Моғолстандагы билік Жүніс ханның қолына көшеді.
Есенбұға | ||
Лауазымы | ||
---|---|---|
| ||
1429-1462 | ||
Ізашары | Сатұқ хан | |
Ізбасары | Дос Мұхаммед хан | |
Өмірбаяны | ||
Діні | ислам | |
Қайтыс болуы | 1462 | |
Династия | Тоғылық Темір | |
Әкесі | Уәйіс Хан | |
Балалары | Дос Мұхаммед | |
өңдеу |
Дереккөздер
- Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Myna makalany ne bolimin Esenbuka degenmen biriktiruge usynylgan Esenbuga Isan Buga Mogolstan bileushisi 1429 61 62 Shagataj әuletinen shykkan Ata tegi Shyngys han Shagataj Barak oglan Uәjis han Esenbuga Uәjis han kajtys bolgan son onyn eki uly Zhүnis pen Esenbuga arasynda bilik үshin kүres bolyp songysy 1429 zhyly zhergilikti tajpa kosemderinin zhәne әmirlerdin koldauymen bilik basyna keledi Esenbuga kop uzamaj turfandyk Temirdi ozine najb etip alamyn dep kol astyndagy әmirlerdin karsylygyna ushyrajdy Esenbuga bilik etken algashky zhyldary Mogolstanda ortalyk bilik әlsirep han bedeli tomendedi Esenbuga dulat tajpasynan shykkan Әmir Saiid Әlidin komegimen Shygys Tүrkistandagy Aksu kalasyna bekinedi Өz bedelin nygajtyp algan son algashynda Tүrkistan Sajram Tashkent ajmagyna 1450 51 kejin Әndizhan onirine 1453 55 shapkynshylyk zhoryktar zhasajdy Әmir Temir ouletinen shykkan Mauerannaһr bileushisi Әbu Saiid myrza Horasan bagytyndagy sayasatyn zhemisti zhүrgizu үshin zhәne Mauerannaһrdyn shygys shekarasyn Esenbuganyn zhoryktarynan korgau maksatynda agasy Zhүnisti ogan karsy pajdalandy Zhүniske Әndizhan onirinen zher berip Esenbuganyn ieligindegi zherlerge kauip tugyzady Esenbuga 1457 1458 zh sh Әbilhajyr hannan bolinip ozine koship kelgen Kerej men Zhәnibek handarga Shu bojy men Қozybasy onirin berip olardy ozine toskauyl әri odaktas etedi 1458 60 zh Zhүnis hannyn Esenbugaga karsy zhasagan zhorygy sәtsiz ayaktalady Esenbuga kajtys bolgan son Shygys Tүrkistanda onyn uly kurgan 1461 62 69 1469 zhyldan Mogolstandagy bilik Zhүnis hannyn kolyna koshedi EsenbugaLauazymyMogolstan hany1429 1462Izashary Satuk hanIzbasary Dos Muhammed hanӨmirbayanyDini islamҚajtys boluy 1462 1462 Dinastiya Togylyk TemirӘkesi Uәjis HanBalalary Dos Muhammedondeu DerekkozderOtyrar Enciklopediya Almaty Arys baspasy 2005 ISBN 9965 17 272 2Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet