Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ер Қосай Құдайкеұлы (1507—1594) — Алшын тайпасынан шыққан халық батыры, Маңғыстау қазақтарының орта ғасырлардағы көсемі.
| Ер Қосай Құдайкеұлы | ||
| Лауазымы | ||
|---|---|---|
| ||
| 1538 — 1580 | ||
| (Лақап аты Ер Қосай) | ||
| Монарх | Хақназар хан | |
| Ізашары | ??? | |
| Ізбасары | әз Ғараб батыр | |
| Өмірбаяны | ||
| Азаматтығы | Қазақ хандығы | |
| Дүниеге келуі | 1507 | |
| Қайтыс болуы | 1594 | |
| Жұбайы | 1)Сақыпжамал ханым 2)Оғылмеңлі | |
өңдеу  | ||
Ер Қосай Қазақ хандығы дами түскен кезеңде өмір сүріп, қазақ ұлты мен мемлекеттігін нығайтуға үлес қосқан ірі тарихи тұлғалардың бірі. Әділдігімен, шешендігімен мәлім, Орта Азия халықтарының ынтымақты, бейбіт өмір сүруіне ықпал етті. Жер, су дауларын қантөгіске жеткізбей шешті. Бүгінгі Жаңаөзен қаласының қасындағы Ер Қосайдың бастауымен қойылған « қада тас белгісі тұрған жерде көрші халықтар өкілдерінің бас қосуы өтіп тұрған. Жорықтардың бірінде отбасы опат болған Ер Қосай екінші рет түрікменнің Ер Сары көсемінің қызы Оғылмеңліге үйленген. Одан тараған алты ұл - Байбол, Тіней, Әйтей, Бөгей, Бәли, Сүйіндік (Жаманадай) кейіннен Қосай руы болып тарқаған. Одан қазақ ертегілеріндегі жезтырнақпен, айқасып жеңген әйгілі , жорық жыршылары, ақындар, жыраулар, өнер шеберлері Қалнияз, Абыл, Нұрым, Қашаған сынды дүлдүлдер тараған.
Қосайды батырлығы себепті Ер Қосай деп атайды. Бекет туылып, «Мединеде Мұхаммед, Түркістанда Қожа Ахмет, Маңғыстауда пір Бекет, тілегімізді қабыл ет!» деп қашан пір Бекет атанғанға дейін Адай батырларының жауға шапқандағы, жалпы қалың Адайдың ұраны болатын Қосай – осы Ер Қосай. Адайлар жиын-тойда батаны Қосайдың ұрпақтарына жасатады, тіпті қол жинап, жауға аттанарда да қолдың басшылары: «Араларыңда Қосайдан кім бар?» деп сұрайтын болған. Егер Қосай ұрпағынан ешкім болмаса, онда жол оңғарылмайды деп, жорықты кейінге қалдырып отырған. Немесе сол маңдағы жақын ауылдарда бар болса, Қосай атаның ұрпағының үйіне түсіп, оның рухына бағыштап мал сойып, дәм беріп, құран оқытқаннан кейін ғана жолға шығады екен.
Адай елі Сырдың бойын мекен етіп жүрсе керек. Көктем шығып, мұз түсіп кетпей тұрып, арғы бетке өтіп алайық дегенде, көштің алдында кеткен Қосайдың өзі аман қалады-дағы, қалған үш ұлы, алты немересінің ауылы түгелімен дарияның ойылып кеткен мұзының астында қарап болады. Қолынан келер қайран жоқ, «Ей, Алла-Тағала, соңымды бер, соңымды берсең оңымды бер!» деп тілек айтуға ғана шамасы келеді. …Бірақ, қаншама қайратты ер дегенмен, қарт батыр жылай-жылай екі көзінен айрылып, суқараңғы соқыр болып қалады.
Кейіннен Түрікменнің Оғылмеңлі есімді қызына үйленеді. Оғылмеңлі ақылды, парасатты адам болған. Емшілік қасиет те дарыған жан болған көрінеді. Кей аңызда Қосайдың зағип көзін Оғылмеңлінің өзі емдеп жазып алған делінеді.
2007-ші жылы қазан айында Ер Қосайдың 500 жылдығы аталып өтті, ерлік өмірі зерттеліп, дәріптелген ғылыми-теориялық конференция болды. Жаңаөзен қаласында Ер Қосай атындағы мешіт, теңізде кеме бар. Еліміздің батыс қақпасы саналатын Атырау облысындағы Ресеймен арадағы шекарада орналасқан бөлімшесіне Ер Қосай батырдың атағы берілді.
Ер Қосай мен Оғылмеңлі ана кәзіргі Қарақалпақстан Республикасының астанасы Нүкіс қаласына жақын Бестөбе деген жерде жерленген, бастарына мазар орнатылған.
Дереккөздер
- https://qazaquni.kz/2016/03/04/47967.html Адай деген қандай ел?..
- https://kznews.kz/kznews/shekara-bolimshelerine-er-qosaj-men-isataj-batyr-esimderi-berildi/ Шекара бөлімшелеріне Ер Қосай мен Исатай батыр есімдері берілді
- «Маңғыстау» энциклопедиясына, Компьютерлік-баспа орталығы, 2007
- «Қазақ Совет энциклопедиясы» (12 томдық), Алматы, 1972 – 1978
- Маңғыстау энциклопедиясы, Алматы, 1997
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Er Қosaj Қudajkeuly 1507 1594 Alshyn tajpasynan shykkan halyk batyry Mangystau kazaktarynyn orta gasyrlardagy kosemi Er Қosaj ҚudajkeulyLauazymyBas kolbasshy1538 1580 Lakap aty Er Қosaj Monarh Haknazar hanIzashary Izbasary әz Ғarab batyrӨmirbayanyAzamattygy Қazak handygyDүniege kelui 1507 1507 Қajtys boluy 1594 1594 Zhubajy 1 Sakypzhamal hanym 2 Ogylmenliondeu Er Қosaj Er Қosaj Қazak handygy dami tүsken kezende omir sүrip kazak ulty men memlekettigin nygajtuga үles koskan iri tarihi tulgalardyn biri Әdildigimen sheshendigimen mәlim Orta Aziya halyktarynyn yntymakty bejbit omir sүruine ykpal etti Zher su daularyn kantogiske zhetkizbej sheshti Bүgingi Zhanaozen kalasynyn kasyndagy Er Қosajdyn bastauymen kojylgan kada tas belgisi turgan zherde korshi halyktar okilderinin bas kosuy otip turgan Zhoryktardyn birinde otbasy opat bolgan Er Қosaj ekinshi ret tүrikmennin Er Sary koseminin kyzy Ogylmenlige үjlengen Odan taragan alty ul Bajbol Tinej Әjtej Bogej Bәli Sүjindik Zhamanadaj kejinnen Қosaj ruy bolyp tarkagan Odan kazak ertegilerindegi zheztyrnakpen ajkasyp zhengen әjgili zhoryk zhyrshylary akyndar zhyraular oner sheberleri Қalniyaz Abyl Nurym Қashagan syndy dүldүlder taragan Қosajdy batyrlygy sebepti Er Қosaj dep atajdy Beket tuylyp Medinede Muhammed Tүrkistanda Қozha Ahmet Mangystauda pir Beket tilegimizdi kabyl et dep kashan pir Beket atanganga dejin Adaj batyrlarynyn zhauga shapkandagy zhalpy kalyn Adajdyn urany bolatyn Қosaj osy Er Қosaj Adajlar zhiyn tojda batany Қosajdyn urpaktaryna zhasatady tipti kol zhinap zhauga attanarda da koldyn basshylary Aralarynda Қosajdan kim bar dep surajtyn bolgan Eger Қosaj urpagynan eshkim bolmasa onda zhol ongarylmajdy dep zhorykty kejinge kaldyryp otyrgan Nemese sol mandagy zhakyn auyldarda bar bolsa Қosaj atanyn urpagynyn үjine tүsip onyn ruhyna bagyshtap mal sojyp dәm berip kuran okytkannan kejin gana zholga shygady eken Adaj eli Syrdyn bojyn meken etip zhүrse kerek Koktem shygyp muz tүsip ketpej turyp argy betke otip alajyk degende koshtin aldynda ketken Қosajdyn ozi aman kalady dagy kalgan үsh uly alty nemeresinin auyly tүgelimen dariyanyn ojylyp ketken muzynyn astynda karap bolady Қolynan keler kajran zhok Ej Alla Tagala sonymdy ber sonymdy bersen onymdy ber dep tilek ajtuga gana shamasy keledi Birak kanshama kajratty er degenmen kart batyr zhylaj zhylaj eki kozinen ajrylyp sukarangy sokyr bolyp kalady Kejinnen Tүrikmennin Ogylmenli esimdi kyzyna үjlenedi Ogylmenli akyldy parasatty adam bolgan Emshilik kasiet te darygan zhan bolgan korinedi Kej anyzda Қosajdyn zagip kozin Ogylmenlinin ozi emdep zhazyp algan delinedi 2007 shi zhyly kazan ajynda Er Қosajdyn 500 zhyldygy atalyp otti erlik omiri zerttelip dәriptelgen gylymi teoriyalyk konferenciya boldy Zhanaozen kalasynda Er Қosaj atyndagy meshit tenizde keme bar Elimizdin batys kakpasy sanalatyn Atyrau oblysyndagy Resejmen aradagy shekarada ornalaskan bolimshesine Er Қosaj batyrdyn atagy berildi Er Қosaj men Ogylmenli ana kәzirgi Қarakalpakstan Respublikasynyn astanasy Nүkis kalasyna zhakyn Bestobe degen zherde zherlengen bastaryna mazar ornatylgan Derekkozderhttps qazaquni kz 2016 03 04 47967 html Adaj degen kandaj el https kznews kz kznews shekara bolimshelerine er qosaj men isataj batyr esimderi berildi Shekara bolimshelerine Er Қosaj men Isataj batyr esimderi berildi Mangystau enciklopediyasyna Kompyuterlik baspa ortalygy 2007 Қazak Sovet enciklopediyasy 12 tomdyk Almaty 1972 1978 Mangystau enciklopediyasy Almaty 1997 Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet