Дәулеталы батыр Жарыұлы 1640 1730 Өз заманында жоңғар қалмақтарымен болған талай шайқастарда көзге түскен айтулы батырла

Дәулеталы батыр Жарыұлы (1640–1730) — Өз заманында жоңғар қалмақтарымен болған талай шайқастарда көзге түскен айтулы батырлардың бірі болған. Дәулеталы ұрпақтары арасынан ата даңқына сай ел қорғаған талай батырлар шыққан. Аш-арығын қамдап қамқорлаған талай сақи-байлар, алқалы жыйындарда ар жібермеген сұңғыла шешен-билер шыққан белгілі орынға айналған.

Дәулеталы Жарыұлы
Туған күні	1640 (1640)
Қайтыс болған күні	1730 (1730)
Атағы	Батыр
Шайқасы	Қазақ-қалмақ шайқастары Қазақ-Жоңғар соғысы Башқұрт көтерілісі

Шежіре

Адай Батыр – Келімберді – Мұңал Батыр – Жаулы – Жары – Дәулеталы

Өмірбаяны

Дәулеталы тұлабойына сауыт киініп, қолына қоңыраулы найза ұстаған, бес қарумен мұздай құрсанып жүретін жауынгер адам. Дәулеталы Салқам-Жәңгір мен Әз-Тәуке хандардың тұсында өмір сүріп, жоңғарлармен талай соғыстарға қатынасқан батыр. 1707–1709 жылдары башқұрт халқының ұлт-азаттық көтерілісіне Әбілхайыр 3 000 сарбазбен барып көмек көрсеткен. Ал, осы үш мың жігіт Арал мен Каспий ортасындағы елден яғни Батыс Қазақстан жерінен жиналған жігіттер еді.

Дәулеталы жасы ортадан ауып елудің өріне шыққанша бала сүймепті. Күндердің күнінде "Сірә, менің баласыз болуым осының кесірінен болар" деп бес қаруында, сауытын да "талақ" деп шешкен екен. Атармандықты да, шабармандықты да қойып кетеді. Сөйтіп, бұрынғы жүрістерінен айнып, күнделікті тірлік қамымен айналыса бастайды. Енді Алладан бала тілейді. Тілегін Құдай қабыл етіп, бір балалы болады. "Тіленіп жүргенде көргенімғой" деп ұлының есімін "Тілеміс" қояды. Кейінірек екінші балалы болып, "Құдай тілегімді шын берді" деп соңғы ұлының есімін "Тілеуберді" қояды.

2022 жылы Дәулеталы бабадан тараған ұрпақтары ата кесенесін жаңғыртып, баба рухына тағзым етіп, Құран бағыштады.

Дереккөздер

Сегіз арыс Адайым. Танымдық шежіре кітап. 7 том. Астана: Профи Медиа, 2015. – 512 бет.
http://sugirali.kz/index.php/shezhire/ata-tek
https://qazdauiri.kz/news/orys-qazaq-sogysynyn-aqiqaty
Жаңа өмір газеті - Айтжан Қойшығараұлы "Дәулеталы-Жары" шежірелік мақаласы
https://mail.7292info.kz/kk/zhanalyktar/mangystau-zhanalyktary/113702

[1] Сегіз арыс Адайым. Танымдық шежіре кітап. 7 том. Астана: Профи Медиа, 2015. – 512 бет.

[2] ttp://sugirali.kz/index.php/shezhire/ata-tek

[3] ttps://qazdauiri.kz/news/orys-qazaq-sogysynyn-aqiqaty

[4] Жаңа өмір газеті - Айтжан Қойшығараұлы "Дәулеталы-Жары" шежірелік мақаласы

[5] ttps://mail.7292info.kz/kk/zhanalyktar/mangystau-zhanalyktary/113702