Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Динозаврлар – 160 миллионға жуық жылдар бойы (225 миллион жыл бұрынғы кезден бастап, 65миллион жыл бұрынғы кезге дейін) Жер бетіндегі ең басым жануарлар болды. Алып динозаврлар жануарлардың барлық кезеңдегі ең ірілері болды және олар көлемі жағынан пілдерден біраз асып түсетін. Ерте кездегі ұшатын бауырымен жорғалаушылар (рептилиялар) аспанға көтерілетін ең үлкен жануарлар болды. Жер үсті алыптарынан өзге мұхитта да құбыжық (монстр) жорғалаушылар өмір сүрді.
| Динозавр | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Динозавр (, 1842) |
Динозавр
Құрып кетуі
Динозаврлар неге құрып кеткен? Динозаврлардың құрып кеткені жайында айтылғандарға назар аударсақ, ол Жерге астереоид, метеорит немесе кометаның соғылуы салдарынан болған деген пайымдау шындыққа жанасады. Жер тарихында жануарлардың өлуінің өзге де жағдайлыры бар, бірақ осыдан 65 милион жыл бұрын динозаврлардың жойылуы апаттық жағдайдан болды. Соқтығысу салдарынан ауаға көтерілген тозаң бұлттар климатты өзгертті: өсімдіктер құрыды, жұмыртқалар басып шығарылмады, ал ересек жануарлар аштық пен суықтан қырырлып қалды.
Балалары
Өз ата-аналарының аумаған кішкентай динозаврлардың балалары қандай болған? Өз ата-аналарының аумаған кішкентай көшірмесі сияқты болған. Бауырымен жорғалаушылар болып табылатын динозаврлар жұмыртқа салған. Олардың арасында маязавр сияқты кейбіреулері қамқор ата-аналар болған. Олар ұя жасап, жұмыртқаларын жыртқыштардан қорып, балалары аяқтанып кеткенге дейін қасынан шықпаған.
Ең ең
Ең қорқынышты қай динозаврлар болған? Ұзындығы 12 метрге, салмағы 6 тоннаға дейін жететін, жақтары үлкен және бірнеше қатар тістері бар тираннозавр рекс және аллозавр сияқты сүтқоректілер ең қорқынышты динозаврлар болған. Бірақ "жезтырнақ" - дейноних, адам бойымен бірдей велоцираптор және кішілеу стенонихозавр сияқты динозаврлар да олардан қалыспайтын. Бұл жауыз етқоректілер ең ақылды динозаврлар болған. Тираннозавр рекс өзінен әлсіздеу динозаврларды аңдыған, сондай-ақ ол өлген жануарларды да тағажау еткен. Кейбір құрбандар анкилозавр секілді қарсылық шабуылдар жасаған. Брахиозаврдың өте ұзын қүйрығы мен сырықтай мойны. Қай жануарлар құрлықтағы ең ірілері болған? Тарихи кезеңге дейін сейсмозавр және брахионавр сияқты бауырымен жорғалаушылар болды. 50 тонналық бауырымен жорғалаушылар үй сияқты өте үлкен болған. Олар тобырымен өмір сүрген, өсімдіктермен қоректенген және ағаштың басына дейін жететін ұзын мойындары болған. Аяқтарының тас болып қатып қалған іздері олардың жылдам жүгіре алатынын білдіреді. Қытайда сүйектері табылған шөпқоректі маменхизаврдың 15 метрлік мойны болған. Бұл алып жануарлардың кейбіреулерінің кұйрықтары мойындарынан да ұзын. Құрлықтағы ең үлкен сүтқоректі балухитерий болып табылады. Ол салмағы 30 тоннаны тартатын мүйізтұмсыққа ұқсайды. Бүгінгі таңда құрлықтағы ең үлкен жануар - салмағы не бәрі 7 тонналық африкандық піл!
Ең ірі динозаврлар
| Атауы | Ұзындығы | Салмағы |
|---|---|---|
| Сейсмозавр | ұзындығы 50 м-ге дейін | 50-80 т |
| Антарктозавр | 30 м | 50-80 т |
| Брахиозавр | 25 м | 50 т |
| 23 м | 12 т | |
| Апатозавр | 20 м | 20-30 т |
Қызықты дерек
•Анкилозаврдың ұзындығы 10 метр, құйрығы түйреуіш тәрізді үшкір болып келеді. •Спинозаврдың ұзындығы 12 метрге дейің, ал салмағы 5 тоннаға дейін жеткен. •Стегозаврдың ұзындығы 7 метр, тікенек жапқан құйрығы және жотасында пластиналары болған. •Трицератопстың ұзындығы 9 метрге жеткен және сүйекті мойын жамылғысы мен үш мүйізі болған. Оның бас сүйегі - басқа жануарлардікіне қарағанда ең үлкені.
Дереккөздер
- [1] Мұрағатталған 26 сәуірдің 2014 жылы. Сұрақ және жауап энциклопедиясы
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Dinozavrlar 160 millionga zhuyk zhyldar bojy 225 million zhyl buryngy kezden bastap 65million zhyl buryngy kezge dejin Zher betindegi en basym zhanuarlar boldy Alyp dinozavrlar zhanuarlardyn barlyk kezendegi en irileri boldy zhәne olar kolemi zhagynan pilderden biraz asyp tүsetin Erte kezdegi ushatyn bauyrymen zhorgalaushylar reptiliyalar aspanga koteriletin en үlken zhanuarlar boldy Zher үsti alyptarynan ozge muhitta da kubyzhyk monstr zhorgalaushylar omir sүrdi DinozavrDүniesi AnimaliaZhamagaty ChordataTaby ReptiliaSaby Ұly tukymdasy Bauyrymen zhorgalaushylarTukymdasy DinozavrTegi DinozavrTүri Kesirtke zhambasty Dinozavr Қus zhambasty DinozavrDinozavr 1842 Dinozavr Қuryp ketui Dinozavrlar nege kuryp ketken Dinozavrlardyn kuryp ketkeni zhajynda ajtylgandarga nazar audarsak ol Zherge astereoid meteorit nemese kometanyn sogyluy saldarynan bolgan degen pajymdau shyndykka zhanasady Zher tarihynda zhanuarlardyn oluinin ozge de zhagdajlyry bar birak osydan 65 milion zhyl buryn dinozavrlardyn zhojyluy apattyk zhagdajdan boldy Soktygysu saldarynan auaga koterilgen tozan bulttar klimatty ozgertti osimdikter kurydy zhumyrtkalar basyp shygarylmady al eresek zhanuarlar ashtyk pen suyktan kyryrlyp kaldy Balalary Өz ata analarynyn aumagan kishkentaj dinozavrlardyn balalary kandaj bolgan Өz ata analarynyn aumagan kishkentaj koshirmesi siyakty bolgan Bauyrymen zhorgalaushylar bolyp tabylatyn dinozavrlar zhumyrtka salgan Olardyn arasynda mayazavr siyakty kejbireuleri kamkor ata analar bolgan Olar uya zhasap zhumyrtkalaryn zhyrtkyshtardan koryp balalary ayaktanyp ketkenge dejin kasynan shykpagan En en En korkynyshty kaj dinozavrlar bolgan Ұzyndygy 12 metrge salmagy 6 tonnaga dejin zhetetin zhaktary үlken zhәne birneshe katar tisteri bar tirannozavr reks zhәne allozavr siyakty sүtkorektiler en korkynyshty dinozavrlar bolgan Birak zheztyrnak dejnonih adam bojymen birdej velociraptor zhәne kishileu stenonihozavr siyakty dinozavrlar da olardan kalyspajtyn Bul zhauyz etkorektiler en akyldy dinozavrlar bolgan Tirannozavr reks ozinen әlsizdeu dinozavrlardy andygan sondaj ak ol olgen zhanuarlardy da tagazhau etken Kejbir kurbandar ankilozavr sekildi karsylyk shabuyldar zhasagan Brahiozavrdyn ote uzyn kүjrygy men syryktaj mojny Қaj zhanuarlar kurlyktagy en irileri bolgan Tarihi kezenge dejin sejsmozavr zhәne brahionavr siyakty bauyrymen zhorgalaushylar boldy 50 tonnalyk bauyrymen zhorgalaushylar үj siyakty ote үlken bolgan Olar tobyrymen omir sүrgen osimdiktermen korektengen zhәne agashtyn basyna dejin zhetetin uzyn mojyndary bolgan Ayaktarynyn tas bolyp katyp kalgan izderi olardyn zhyldam zhүgire alatynyn bildiredi Қytajda sүjekteri tabylgan shopkorekti mamenhizavrdyn 15 metrlik mojny bolgan Bul alyp zhanuarlardyn kejbireulerinin kujryktary mojyndarynan da uzyn Қurlyktagy en үlken sүtkorekti baluhiterij bolyp tabylady Ol salmagy 30 tonnany tartatyn mүjiztumsykka uksajdy Bүgingi tanda kurlyktagy en үlken zhanuar salmagy ne bәri 7 tonnalyk afrikandyk pil En iri dinozavrlarAtauy Ұzyndygy SalmagySejsmozavr uzyndygy 50 m ge dejin 50 80 tAntarktozavr 30 m 50 80 tBrahiozavr 25 m 50 t23 m 12 tApatozavr 20 m 20 30 tҚyzykty derek Ankilozavrdyn uzyndygy 10 metr kujrygy tүjreuish tәrizdi үshkir bolyp keledi Spinozavrdyn uzyndygy 12 metrge dejin al salmagy 5 tonnaga dejin zhetken Stegozavrdyn uzyndygy 7 metr tikenek zhapkan kujrygy zhәne zhotasynda plastinalary bolgan Triceratopstyn uzyndygy 9 metrge zhetken zhәne sүjekti mojyn zhamylgysy men үsh mүjizi bolgan Onyn bas sүjegi baska zhanuarlardikine karaganda en үlkeni Derekkozder 1 Muragattalgan 26 sәuirdin 2014 zhyly Surak zhәne zhauap enciklopediyasy