Гидротехника

Гидротехника (гр. һуdor — су және техника) — су ресурстарын зерттеу, суды шаруашылықтың әртүрлі салаларында пайдалану, су тасқынынан қорғайтын инженерлік құрылыс салу мәселелерімен шұғылданатын ғылым мен техника саласы.

Гиротехниканың негізгі су шаруашылық салалары, бағыттары төмендегідей: су энергиясын пайдалану, кеме қатынасын және сумен ағын ағызуды қамтамасыз ету; мелиорациялық суару және құрғату, елді мекендерді, көлік және өнеркәсіп орындарын сумен жабдықтау, пайдаланылған суды елді мекеннен сыртқа ағызып жіберу, балық, шаруашылығына қолайлы жағдайлар жасау, елді мекендерді, өнеркөсіп орындарын, көлік жолдарын, байланыс желілерін т.б. түрлі құрылыстарды су апатынан қорғау. Көп жағдайда гиротехниканың бұл мақсаттары кешенді түрде шешіледі. Су ресурстарын кешенді пайдаланудың мысалы ретінде Ертіс, Сырдария және т.б. өзендердегі су тораптарын айтуға болады. Қазақстанда бірінші су электр станциясы (СЭС) Ертіс өзені алабында Лениногор қаласының жанынан салынды. Кейін Өскемен және Бұқтырма (1959 ж.) СЭС-тері және Іле өзеніндегі Қапшағай СЭС-і (1970 ж.) іске қосылды. Көлемі және жабдықталуы жөнінен дүние жүзінде теңдесі жоқ Ертіс—Қарағанды каналы салынды. Гидротехника іс жүзінде пайдаланылатын ғылым ретінде гидрология, гидромеханика, гидравлика сияқты ғылым салаларына және инженерлік-құрылыс ғылымының инженерлік геология, грунт механикасы, серпімділік теориясы және т.б. салаларына сүйенеді.

Гидротехникалық есептеу — сүзілу ағынының құрылысқа тигізетін әсерін есептей отырып, оның түрлерін анықтау және жер асты суларында орнатылған құрылыстардан сүзіліп, оларды айналып өтуі қозғалысын анықтау.

Гидротехникалық жұмыстар — су ресурстарын ұтымды пайдалану, ұдайы молықтыру, қорғау және судың зиянды әсеріне қарсы күресу үшін гидротехникалық құрылыстарды салу жөніндегі жұмыстар.

Дереккөздер

1. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – Алматы, «Мектеп» баспасы, 2002 жыл.