Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Фитомонадалар отрядының өкілі - вольвокс. Вольвокстар шағын тұщы суқоймаларда көбірек кездеседі. Жасыл эвгленадан ерекшелігі вольвокстың әрбір дарағы (особь) жеке емес шоғыр (колония) болып тіршілік етуге бейімделген. Мысалы, вольвокстың бір түрінің шоғырында 500-1000 жасушаға дейін болады. Әр жасуша қабығының кілейгейленуінен қою іркілдек зат түзіліп, шоғырдың сыртын орайды. Мұның ең сыртқы қабаты тығыз тері қабатына айналып, шоғырдың ыдырамай берік болуын қамтамасыз етеді. Ал ішкі – орталық бөлігі онша тығыз емес, қоймалжың сұйық күйде болады. Жеке жасушалар сыртқы тері қабаты мен орталық сұйық бөліктің арасында бір-бірімен өте жіңішке цитоплазмалық көпіршелер арқылы байланысады. Шоғырдың пішіні шар тәрізді болады. Шоғырдағы әр жасушаның құрылысы жасыл эвгленаның құрылысымен ұқсас, ерекшелігі әрқайсысында екіден талшық болады. Бұл талшықтар шоғырдан сыртқа шығып тұрады.
| Вольвокс | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Volvox sp. | ||||||||||||
|
Билогиялық сипаттамасы
Вольвокстар тұщы суларда кең тараған, қауымы шар тәрізді жасыл түсті. Қауымын кілегейлі зат қоршап тұрады, ішінде бір-бірімен цитоплазмалық көпірше (түтікше) арқылы байланысқан жасушалары орналасқан, әрбір жасушаның талшықтары қауымның сыртына қарай шығып тұрады. Қауымдағы дарақтардың саны 500-ден 20 мыңға дейін жетеді. Жасушаларының құрылысы эвгленаларға өте ұқсас, айырмашылығы екі талшықтың болуында.
- Вольвокстың жасушалары атқаратын қызметтеріне қарай ірілі-ұсақты болып келеді. Ірі жасушалары немесе генеративті жасушалары көбею қызметін атқарады, аналық (макрогамета) және аталық (микрогаметаларды) түзейді. Ал ұсақ жасушалар немесе соматикалық жасушаларының көбеюге қабілеті жоқ, сондықтан қалған барлық қызметтерін атқарады (қозғалу немесе жылжу, ас қорыту т.б).
Көбеюі, дамуы
Вольвокс жыныссыз жолымен көбейеді, шар тәрізді қауымның ішінде жас қауымдар түзіледі. Олардың ұлғаюынан аналық шардың қабырғасы жыртылады да, жас шарлар сыртқа шығып, өз бетінше тіршілік ете бастайды. Жас қауым өсе келе ересек қауымға айналады. Вольвокс жынысты жолмен де көбейеді. Генеративті жасушалардан пайда болған макро- және микрогаметалар қосылып зигота түзейді, зиготаның бөлінуі нәтижесінде қауым түзіледі.Қауымды талшықты қарапайымдылардың теориялық маңызы зор. Эволюциялық тұрғыдан қарағанда көпжасушалы жануарлардың ата-тегі біржасушалы қауымды талшықты қарапайымдылар болып саналады.
Тағы қараңыз
Дереккөздер
- Биология: Жалпы білім беретін мектептің 7- сыныбына арналған оқулық - Алматы: "Мектеп" баспасы,2009. ISBN 9965-36-790--6
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Fitomonadalar otryadynyn okili volvoks Volvokstar shagyn tushy sukojmalarda kobirek kezdesedi Zhasyl evglenadan ereksheligi volvokstyn әrbir daragy osob zheke emes shogyr koloniya bolyp tirshilik etuge bejimdelgen Mysaly volvokstyn bir tүrinin shogyrynda 500 1000 zhasushaga dejin bolady Әr zhasusha kabygynyn kilejgejlenuinen koyu irkildek zat tүzilip shogyrdyn syrtyn orajdy Munyn en syrtky kabaty tygyz teri kabatyna ajnalyp shogyrdyn ydyramaj berik boluyn kamtamasyz etedi Al ishki ortalyk boligi onsha tygyz emes kojmalzhyn sujyk kүjde bolady Zheke zhasushalar syrtky teri kabaty men ortalyk sujyk boliktin arasynda bir birimen ote zhinishke citoplazmalyk kopirsheler arkyly bajlanysady Shogyrdyn pishini shar tәrizdi bolady Shogyrdagy әr zhasushanyn kurylysy zhasyl evglenanyn kurylysymen uksas ereksheligi әrkajsysynda ekiden talshyk bolady Bul talshyktar shogyrdan syrtka shygyp turady VolvoksVolvox sp Dүniesi ӨsimdikterZhamagaty Zhasyl baldyrlarTaby HloroficivterSaby FitomonadalarTukymdasy Tegi Volvoks L Bilogiyalyk sipattamasyVolvokstar tushy sularda ken taragan kauymy shar tәrizdi zhasyl tүsti Қauymyn kilegejli zat korshap turady ishinde bir birimen citoplazmalyk kopirshe tүtikshe arkyly bajlanyskan zhasushalary ornalaskan әrbir zhasushanyn talshyktary kauymnyn syrtyna karaj shygyp turady Қauymdagy daraktardyn sany 500 den 20 mynga dejin zhetedi Zhasushalarynyn kurylysy evglenalarga ote uksas ajyrmashylygy eki talshyktyn boluynda Volvokstyn zhasushalary atkaratyn kyzmetterine karaj irili usakty bolyp keledi Iri zhasushalary nemese generativti zhasushalary kobeyu kyzmetin atkarady analyk makrogameta zhәne atalyk mikrogametalardy tүzejdi Al usak zhasushalar nemese somatikalyk zhasushalarynyn kobeyuge kabileti zhok sondyktan kalgan barlyk kyzmetterin atkarady kozgalu nemese zhylzhu as korytu t b Kobeyui damuyVolvoks zhynyssyz zholymen kobejedi shar tәrizdi kauymnyn ishinde zhas kauymdar tүziledi Olardyn ulgayuynan analyk shardyn kabyrgasy zhyrtylady da zhas sharlar syrtka shygyp oz betinshe tirshilik ete bastajdy Zhas kauym ose kele eresek kauymga ajnalady Volvoks zhynysty zholmen de kobejedi Generativti zhasushalardan pajda bolgan makro zhәne mikrogametalar kosylyp zigota tүzejdi zigotanyn bolinui nәtizhesinde kauym tүziledi Қauymdy talshykty karapajymdylardyn teoriyalyk manyzy zor Evolyuciyalyk turgydan karaganda kopzhasushaly zhanuarlardyn ata tegi birzhasushaly kauymdy talshykty karapajymdylar bolyp sanalady Tagy karanyzFitomonadalarDerekkozderBiologiya Zhalpy bilim beretin mekteptin 7 synybyna arnalgan okulyk Almaty Mektep baspasy 2009 ISBN 9965 36 790 6