Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бұрыш (Сapsіcum) — алқа тұқымдасына жататын бір жылдық шөптесін өсімдік. Қазақстанның оңт. облыстарында бір жылдық түрлері өсіріледі. аймақтарда көп жылдық өсімдік ретінде өседі. Қазақстанда Б-тың 1 түрі — қызыл Б. (С. annuum) бар. Б. — жылу және ылғал сүйгіш өсімдік. Биікт. 30 — 130 см, сабағынан жанама сабақшалар шығады. Жапырағы жұптасып орналасқан, жұмыртқа тәрізді тықыр немесе түкті келеді. Маусым — шілдеде гүлдейді, гүлдері жалқы немесе жұптасқан, түсі ақ сары, күлгін түсті. Б. тұқымынан алынған көшеттерінен өсіріледі. Қазақстанның оңт. ауд-нда Б-тың “астрахандық”, “болгарлық”, “ласточка”, “подарок”, “ротонда”, т.б. сорттары егіледі. Б-ты тамаққа дәм беруге, маринадтауға, консервілеуге және салаттар жасауға пайдаланады. Б-тың аурулары: шірік, вирус, солу. Зиянкестері: жұмыр құрттар, көбелектер, т.б.
| Bell pepper | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Red, yellow and green pepper | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Capsicum annuum L. |
Бұрыш (Латын атауы:Capsicum annum) Жемістерінің сұрыбына байланысты әр түрлі пішіні, түсі және көлемдері бар жылу сүйетін өсімдік. Бұрыш Америкадағы ең ежелгі өсірілетін көкөніс деп есептелінеді. Оны, тіпті, бес мың жыл бұрын өсіргенін зерттеушілер анықтады. Бұрыштың шыққан елі- Перу. Жүгерімен, үрме бұршақпен және асқабақпен қатар ол Америкадағы Колумбқа дейінгі негізгі көкөністердің бірі болды. Еуропаға бұрыш Христофор Колумбтың дәрігері алып келді. XVI ғасырдан бастап, бұрыш бүкіл Еуропаға тарады және өзінің орнын жерорта теңізі және балқан асханасында тапты. Сонымен қатар, бұрыш - бұл венгрлердің ұлттық көкөнісі және дәмдеуіші.
1912 жылдан бастап, Сковилл межесі - бұрыштың ащылығын бағалауға арналған арнайы меже бар.
Жемісі
Жемісі — етжеңді, іші қуыс, көп тұқымды жидек, салмағы 50 — 200 г, түсі қызыл, сары, жасыл, қоңыржасыл, 2 — 4 ұялы болады. Тұқымы дөңгелек, ақсары түсті. Бұрыш дәмдік сапасына қарай ащы, тұщы және жұпарлы сорттарға бөлінеді. Жемісінің құрамындағы капсаицин алкалоиды оған ащы дәм береді. Бұрыш витаминдерге (А, С, т.б.), оның ішінде аскорбин қышқылына өте бай. Жемісінің құрамында белок (тәтті сорттарында 2 — 5, ащы сорттарында 1 — 1,5) болады. Б. жемісінің құрамындағы майлары оған өзіне тән жұпар иіс, дәм береді.
Бұрыштың 100 г – 26 ккал. С және А дәрумендерінің, сондай-ақ бета-каротиннің бай көзі. Жасыл бұрыштың құрамында С дәрумені көп, ал сары мен жасылында - бета-каротин көбірек.
Шылым құмарларға көмек
Белсенді және белсенді емес шылым құмарлардың назарына - мәзірде бұрыштың болуы қатерлі ісіктің және өкпе эмфиземасының даму қауіп-қатерін төмендетеді.
Қолданылуы
Ақжелкен көгінен кейінгі барлық көкөністердің ішінен бұрыш C дәруменінің ең бай көзі болып табылады. Бұрыштың 200 грамы ересек адамның С дәруменіне деген күндізгі қажеттілігін қамтамасыз етеді. С дәруменінен басқа бұрыштың құрамында А дәрумені бар, бұл бос радикалдардың көзін жоятын коктейл болып табылады. Бұл керемет дуэт склероздан және жүрек ауруларынан қорғай отырып, холестериннің жиналуына кедергі жасайды. Сонымен қатар, ол қатерлі ісіктердің, шелдің және шорбуынның түзілуінің алдын алады. Бұрышты көптеген тағамдардың құрамына, атап айтқанда, «Лечо», фаршталған бұрыш дайындауға, сорпаларды қоюландырғыштарға, тұздықтарға, салаттарға қосады.
Әуенді көкөніс
Бұрыштың ащы сұрыптарының бірі Cascabel, оны шайқағанда шығатын дыбыстың арқасында - "қоңыраулар әуені" деген атқа ие.
Дереккөздер
Қ 74 Құлжабаева Г.Ә.;«Өсімдіктер әлемі» оқу-әдістемелік кешені, Көкөністер: Дидактикалық материал.- Алматы, 2011. - 16 б, ISBN 978-601-7237-33-2
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том
- Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Burysh Sapsicum alka tukymdasyna zhatatyn bir zhyldyk shoptesin osimdik Қazakstannyn ont oblystarynda bir zhyldyk tүrleri osiriledi ajmaktarda kop zhyldyk osimdik retinde osedi Қazakstanda B tyn 1 tүri kyzyl B S annuum bar B zhylu zhәne ylgal sүjgish osimdik Biikt 30 130 sm sabagynan zhanama sabakshalar shygady Zhapyragy zhuptasyp ornalaskan zhumyrtka tәrizdi tykyr nemese tүkti keledi Mausym shildede gүldejdi gүlderi zhalky nemese zhuptaskan tүsi ak sary kүlgin tүsti B tukymynan alyngan koshetterinen osiriledi Қazakstannyn ont aud nda B tyn astrahandyk bolgarlyk lastochka podarok rotonda t b sorttary egiledi B ty tamakka dәm beruge marinadtauga konservileuge zhәne salattar zhasauga pajdalanady B tyn aurulary shirik virus solu Ziyankesteri zhumyr kurttar kobelekter t b Bell pepperRed yellow and green pepperDүniesi Өsimdikter unranked unranked AsteridsSaby Tukymdasy SolanaceaeTegi Tүri C annuumCapsicum annuum L Burysh Latyn atauy Capsicum annum Zhemisterinin surybyna bajlanysty әr tүrli pishini tүsi zhәne kolemderi bar zhylu sүjetin osimdik Burysh Amerikadagy en ezhelgi osiriletin kokonis dep eseptelinedi Ony tipti bes myn zhyl buryn osirgenin zertteushiler anyktady Buryshtyn shykkan eli Peru Zhүgerimen үrme burshakpen zhәne askabakpen katar ol Amerikadagy Kolumbka dejingi negizgi kokonisterdin biri boldy Europaga burysh Hristofor Kolumbtyn dәrigeri alyp keldi XVI gasyrdan bastap burysh bүkil Europaga tarady zhәne ozinin ornyn zherorta tenizi zhәne balkan ashanasynda tapty Sonymen katar burysh bul vengrlerdin ulttyk kokonisi zhәne dәmdeuishi 1912 zhyldan bastap Skovill mezhesi buryshtyn ashylygyn bagalauga arnalgan arnajy mezhe bar ZhemisiZhemisi etzhendi ishi kuys kop tukymdy zhidek salmagy 50 200 g tүsi kyzyl sary zhasyl konyrzhasyl 2 4 uyaly bolady Tukymy dongelek aksary tүsti Burysh dәmdik sapasyna karaj ashy tushy zhәne zhuparly sorttarga bolinedi Zhemisinin kuramyndagy kapsaicin alkaloidy ogan ashy dәm beredi Burysh vitaminderge A S t b onyn ishinde askorbin kyshkylyna ote baj Zhemisinin kuramynda belok tәtti sorttarynda 2 5 ashy sorttarynda 1 1 5 bolady B zhemisinin kuramyndagy majlary ogan ozine tәn zhupar iis dәm beredi Buryshtyn 100 g 26 kkal S zhәne A dәrumenderinin sondaj ak beta karotinnin baj kozi Zhasyl buryshtyn kuramynda S dәrumeni kop al sary men zhasylynda beta karotin kobirek Shylym kumarlarga komekBelsendi zhәne belsendi emes shylym kumarlardyn nazaryna mәzirde buryshtyn boluy katerli isiktin zhәne okpe emfizemasynyn damu kauip katerin tomendetedi ҚoldanyluyAkzhelken koginen kejingi barlyk kokonisterdin ishinen burysh C dәrumeninin en baj kozi bolyp tabylady Buryshtyn 200 gramy eresek adamnyn S dәrumenine degen kүndizgi kazhettiligin kamtamasyz etedi S dәrumeninen baska buryshtyn kuramynda A dәrumeni bar bul bos radikaldardyn kozin zhoyatyn koktejl bolyp tabylady Bul keremet duet sklerozdan zhәne zhүrek aurularynan korgaj otyryp holesterinnin zhinaluyna kedergi zhasajdy Sonymen katar ol katerli isikterdin sheldin zhәne shorbuynnyn tүziluinin aldyn alady Buryshty koptegen tagamdardyn kuramyna atap ajtkanda Lecho farshtalgan burysh dajyndauga sorpalardy koyulandyrgyshtarga tuzdyktarga salattarga kosady Әuendi kokonisBuryshtyn ashy suryptarynyn biri Cascabel ony shajkaganda shygatyn dybystyn arkasynda konyraular әueni degen atka ie DerekkozderҚ 74 Қulzhabaeva G Ә Өsimdikter әlemi oku әdistemelik kesheni Kokonister Didaktikalyk material Almaty 2011 16 b ISBN 978 601 7237 33 2 Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 zhyl ISBN 5 89800 123 9 II tom Shanyrak Үj turmystyk enciklopediyasy Almaty Қaz Sov encikl Bas red 1990 ISBN 5 89800 008 9 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet