Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бояулық риян (лат. Rubia tinctorum) - риян тұқымдасы риян туысына жататын көп жылдық, шөп тектес өсімдік.
| Бояулық риян | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Rubia tinctorum L. |
Ботаникалық сипаты
- Биіктігі 130 см-ге дейін жетеді.
- Тамырының түсі қоңыр, бұтақтары көп, тамыр сабақтары ұзын. Төрт қырлы келген сабақтарының өн бойында ұштары сыртына қарай қайырылған көптеген тікенектері бар.
- Жапырақтары қалың, сопақша келген эллипс тәрізді, сағақтары қысқа, екіден, төрттен, кейде алтыдан сабақтарын айнала қоршай орналасқан.
- Гүлдері жасыл сары түсті, жартылай шатыр жасап бұтақтарының ұш жағына таман орналасқан. Гүл тәжінің төменгі бөлігі воронка тәрізді болып келеді де, жоғарғы бөлігінің ұштары сүйір, 5 жапырақшаға бөлініп, сыртына қарай бүгіліп тұрады. Маусым айынан бастап гүлдеп, тамыз айында жеміс береді.
- Жемісі әуелі қара түске еніп, кейіннен қызыл түске боялатын, ішінде 1-2 сүйегі бар жидек.
- Тұқымынан және тамырынан қолдан егіп көбейтуге болады.
Өсетін жері
Өзендер мен арықтардың жағаларында, тастақты жерлерде, бақшаларда, қақпалардың маңайында кездесе береді.
Құрамы, емдік қасиеті және қолданысы
Бояулық риянның тамырының және тамырсабағының құрамында алиозин қышқылы, галлиозин, ксантопурин, ализарин бар.
Өсімдіктен жасалған дәрілер қуықта және бүйректе пайда болған әр түрлі фосфорлы тастарды еріту үшін пайдаланады. Дәріханаларда сатылатын "Цистенал" атты дәрінің құрамында осы бояулық риянның тамырынан алынған заттар бар. Дәрі жасуаға өсімдіктің тамыры мен тамыр сабағын күздің ақырғы айларында немесе көктемде жинайды.
Бояулық рияннан бояу алынады.
Дереккөздер
- Қазақстанның дәрілік өсімдіктері. Іскендіров Әбіш. Алматы "Қазақстан" 1982, 188 бет.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Boyaulyk riyan lat Rubia tinctorum riyan tukymdasy riyan tuysyna zhatatyn kop zhyldyk shop tektes osimdik Boyaulyk riyanDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked AsteridsSaby Tukymdasy RubiaceaeKishi tukymdasy Tegi RubiaTүri R tinctorumRubia tinctorum L Botanikalyk sipatyBiiktigi 130 sm ge dejin zhetedi Tamyrynyn tүsi konyr butaktary kop tamyr sabaktary uzyn Tort kyrly kelgen sabaktarynyn on bojynda ushtary syrtyna karaj kajyrylgan koptegen tikenekteri bar Zhapyraktary kalyn sopaksha kelgen ellips tәrizdi sagaktary kyska ekiden tortten kejde altydan sabaktaryn ajnala korshaj ornalaskan Gүlderi zhasyl sary tүsti zhartylaj shatyr zhasap butaktarynyn ush zhagyna taman ornalaskan Gүl tәzhinin tomengi boligi voronka tәrizdi bolyp keledi de zhogargy boliginin ushtary sүjir 5 zhapyrakshaga bolinip syrtyna karaj bүgilip turady Mausym ajynan bastap gүldep tamyz ajynda zhemis beredi Zhemisi әueli kara tүske enip kejinnen kyzyl tүske boyalatyn ishinde 1 2 sүjegi bar zhidek Tukymynan zhәne tamyrynan koldan egip kobejtuge bolady Өsetin zheriӨzender men aryktardyn zhagalarynda tastakty zherlerde bakshalarda kakpalardyn manajynda kezdese beredi Қuramy emdik kasieti zhәne koldanysyBoyaulyk riyannyn tamyrynyn zhәne tamyrsabagynyn kuramynda aliozin kyshkyly galliozin ksantopurin alizarin bar Өsimdikten zhasalgan dәriler kuykta zhәne bүjrekte pajda bolgan әr tүrli fosforly tastardy eritu үshin pajdalanady Dәrihanalarda satylatyn Cistenal atty dәrinin kuramynda osy boyaulyk riyannyn tamyrynan alyngan zattar bar Dәri zhasuaga osimdiktin tamyry men tamyr sabagyn kүzdin akyrgy ajlarynda nemese koktemde zhinajdy Boyaulyk riyannan boyau alynady DerekkozderҚazakstannyn dәrilik osimdikteri Iskendirov Әbish Almaty Қazakstan 1982 188 bet