Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бақажапырақ , тартар, жолжелкен (лат. Plantago) – бақажапырақ тұқымдасына жататын бір немесе көп жылдық шөптесін, кейде шала бұта түрінде өсетін өсімдіктер туысы.
| Бақажапырақ | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 үлкен бақажапырақ | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| түрлері | ||||||||||||||||
| 200 түрі белгілі |
Биологиялық сипаттамасы
Жер шарының барлық жерінде өседі, 260-қа жуық түрі белгілі. Қазақстанның барлық облыстарында таралған 16 түрі бар. Оның ішінде (P. major), (P. medіa), (P. lanceolata) түрлері көбірек тараған. Олар өзен-көл жағалауларында, тарда, шөлді-далалы, арамшөп өскен бос жерлерде, жол бойында, құрылыс маңында өседі. Сабағының биіктігі 20 – 70 см-дей. Жапырақтары сопақша, жалпақ қандауыр пішінді, бүтін жиекті, олар тамыр түбіне шоғырланып өседі. Сабақ бойына қарама-қарсы, кейде кезектесіп орналасады. Ұсақ гүлдері ақшыл қоңыр, сиректеу ашық көгілдір түсті, масақ тәрізді гүлшоғырына топталған. Мамыр – қыркүйек айларында гүлдеп, жемістенеді. Жемісі – қос ұялы . Піскен кезде жарылып ашылады. Тұқымы мен жапырақ құрамында гликозид, каротин, болады, сондықтан оны медицинада пайдаланады.
Жинау мерзімі
Гүлдеп тұрғанда дәрігер бақажапырақтың жапырағын жинайды. Қағазға немесе шүберекке жайып кептіреді. Ауық-ауық аудандастырып тұру керек, жапырақ сағағының морт сына бастауы кепкені. Кепкен жапырақты сақтау мерзімі- 2жыл. Мерзімі өткенді қабылдауға болмайды, емдеудің орнына улаы ғажап емес. Күзде тұқымдарын жинайды.
Медицинада қолданылуы
Бақажапырақты білмейтін адам жоқ деуге болады, себебі дәрілік мақсатта ата-бабаларымыз жиі қолданған. Оның ең бастысы: теріне шыққан жараның барлық түріне тартқан. Асқазан ауырғанда жапырағын езіп шырынын ішкен. Осы күнгі халық медицинасында бақажапырақты әртүрлі ауруларға пайдаланады. Бақажапырақтың жапырағында аукубин глюкозиді, ащы зат, илік заттар, калий тұзы, лимон қышқылы, 11% шырышты зат, каротин майы, нәруызды заттар мен майлар болады.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, II том;
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bakazhapyrak tartar zholzhelken lat Plantago bakazhapyrak tukymdasyna zhatatyn bir nemese kop zhyldyk shoptesin kejde shala buta tүrinde osetin osimdikter tuysy Bakazhapyrakүlken bakazhapyrakDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked AsteridsSaby Tukymdasy PlantaginaceaeKishi tukymdasy Tegi Plantago Karl Linnejtүrleri200 tүri belgiliBiologiyalyk sipattamasyZher sharynyn barlyk zherinde osedi 260 ka zhuyk tүri belgili Қazakstannyn barlyk oblystarynda taralgan 16 tүri bar Onyn ishinde P major P media P lanceolata tүrleri kobirek taragan Olar ozen kol zhagalaularynda tarda sholdi dalaly aramshop osken bos zherlerde zhol bojynda kurylys manynda osedi Sabagynyn biiktigi 20 70 sm dej Zhapyraktary sopaksha zhalpak kandauyr pishindi bүtin zhiekti olar tamyr tүbine shogyrlanyp osedi Sabak bojyna karama karsy kejde kezektesip ornalasady Ұsak gүlderi akshyl konyr sirekteu ashyk kogildir tүsti masak tәrizdi gүlshogyryna toptalgan Mamyr kyrkүjek ajlarynda gүldep zhemistenedi Zhemisi kos uyaly Pisken kezde zharylyp ashylady Tukymy men zhapyrak kuramynda glikozid karotin bolady sondyktan ony medicinada pajdalanady Zhinau merzimiGүldep turganda dәriger bakazhapyraktyn zhapyragyn zhinajdy Қagazga nemese shүberekke zhajyp keptiredi Auyk auyk audandastyryp turu kerek zhapyrak sagagynyn mort syna bastauy kepkeni Kepken zhapyrakty saktau merzimi 2zhyl Merzimi otkendi kabyldauga bolmajdy emdeudin ornyna ulay gazhap emes Kүzde tukymdaryn zhinajdy Medicinada koldanyluyBakazhapyrakty bilmejtin adam zhok deuge bolady sebebi dәrilik maksatta ata babalarymyz zhii koldangan Onyn en bastysy terine shykkan zharanyn barlyk tүrine tartkan Askazan auyrganda zhapyragyn ezip shyrynyn ishken Osy kүngi halyk medicinasynda bakazhapyrakty әrtүrli aurularga pajdalanady Bakazhapyraktyn zhapyragynda aukubin glyukozidi ashy zat ilik zattar kalij tuzy limon kyshkyly 11 shyryshty zat karotin majy nәruyzdy zattar men majlar bolady Derekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 II tom Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet