Бауле (боули, бауре) — акан тобының халқы, Кот-д’Ивуардың орталық және оңтүстік бөліктерінде мекендейді. Халық саны 1 550 мың адам. Шамамен барлық халық санынан 17,1% құрайды..Субэтникалық топтарға бөлінеді: уаребо, фаафуэ, нанафуэ, сафуэ, нзипри, агба, аитуту (ату, атуту), айоло (саттикана), нгба, абэ, кодэ, бру (бро), сана, фали, айяу, юрэ және т.б..
Бауле | |
боули, бауре | |
Бүкіл халықтың саны | |
---|---|
1,5 млн. | |
Ең көп таралған аймақтар | |
Тілдері | |
| |
Діні | |
дәстүрлі нанымдар |
Тілі
Олар сөйлейді (ква отбасы, нигер-кордофан тілдері).
Діні
Көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, кейбірі католиктер, сүнниттік мұсылмандар да бар (қалаларда).
Тарихы
Аңыз бойынша, 17 ғасырда бауле Ганадан шығып, патшайым Покоу (Абла Покоу) басшылығымен батысқа қарай Кот-д'Ивуарға сапар шегеді. Бұл кезде адамдар әртүрлі кедергілерге тап болды, бірақ патшайым даналық танытты және барлық мәселелерді шеше алды. Алайда кому өзеніне жақындағанда, олар оны кесіп өте алмайтыны белгілі болды. Патшайым діни қызметкер мен оракулдарға бұрылды, олар өз кезегінде Комо рухымен байланысып, олардан қалай өтуге болатынын сұрады. Жауап қатыгез болды: Абла Покоу жалғыз ұлын құрбандыққа шалуы керек, сонда өзеннің рухы адамдарды өткізеді. Осы қайғылы сәтте патшайым тағдырына мойынсұнды, анасы мен қол астындағыларды құтқару үшін ұлын өзенге берді. Бегемоттар өзеннен көтеріліп, адамдар олардың арқасымен арғы жаққа қарай жүрді. Патшайым болған оқиғадан шошып, «бәулі», яғни бала өлді деп айта алды. Осы кезден бастап халық Бәуле деп атала бастады.
Кәсібі
Негізгі дәстүрлі кәсібі - қолмен атқарылатын егіншілік (ямс, таро, банан, маниок, тары, құмай, фонио, жержаңғақ, кокос пальмасы, какао, қант қамысы, ананас, гевеа). Дәстүрлі қолөнерден – ағаш ою (мүсін, бетперде), ұсталық, тоқымашылық, т.б. дамыған.
Өмір салты
Дәстүрлі әлеуметтік ұйымның негізін ауылдық және үлкен отбасылық қауымдастықтар құрайды. Неке келісімі вирилокалды. Туыстық есеп матрилинейлі.
Ауылдық елді мекендері жинақы, шалғай жер учаскелерінде тұрақты және уақытша болып табылады. Тұрғын үйлері негізінен төртбұрышты, қаңқалы-бағаналы құрылымды, бұтақтардан тоқылған, қабырғалары сазбен сыланған, төбесі биік, пальма жапырақтарымен жабылған.
Дәстүрлі киімдері – кәдімгі әшекейлері мол кенте, бубу. Еуропалық киімдер таралуда.
Тағамның негізін түйнек және тамыр дақылдары (ямс және т.б.), банан, бананнан алынған дәнді дақылдар, тары, күріш, көкөністер құрайды.
Дереккөздер
- З.И. Токарева. Кот-д'Ивуар. Справочник. Москва, "Восточная литература", 2006. Раздел "Население", стр. 29-37. Этнический состав по данным переписи 1998 ж.
- Энциклопедии@Mail.Ru(қолжетпейтін сілтеме)
- Бауле https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1742072
- Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B1%D0%B0%D1%83%D0%BB%D0%B5
- Народ Баули, Кот-д'Ивуар https://afroart.ru/baule.html
- Бауле https://megabook.ru/article/%D0%91%D0%B0%D1%83%D0%BB%D0%B5
- народы мира / Бауле http://www.etnolog.ru/people.php?id=BAUL
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Baule bouli baure akan tobynyn halky Kot d Ivuardyn ortalyk zhәne ontүstik bolikterinde mekendejdi Halyk sany 1 550 myn adam Shamamen barlyk halyk sanynan 17 1 kurajdy Subetnikalyk toptarga bolinedi uarebo faafue nanafue safue nzipri agba aitutu atu atutu ajolo sattikana ngba abe kode bru bro sana fali ajyau yure zhәne t b Baulebouli baureBүkil halyktyn sany1 5 mln En kop taralgan ajmaktar Kot d IvuarTilderiDinidәstүrli nanymdarTiliOlar sojlejdi kva otbasy niger kordofan tilderi DiniKopshiligi dәstүrli nanymdardy ustanady kejbiri katolikter sүnnittik musylmandar da bar kalalarda TarihyAnyz bojynsha 17 gasyrda baule Ganadan shygyp patshajym Pokou Abla Pokou basshylygymen batyska karaj Kot d Ivuarga sapar shegedi Bul kezde adamdar әrtүrli kedergilerge tap boldy birak patshajym danalyk tanytty zhәne barlyk mәselelerdi sheshe aldy Alajda komu ozenine zhakyndaganda olar ony kesip ote almajtyny belgili boldy Patshajym dini kyzmetker men orakuldarga buryldy olar oz kezeginde Komo ruhymen bajlanysyp olardan kalaj otuge bolatynyn surady Zhauap katygez boldy Abla Pokou zhalgyz ulyn kurbandykka shaluy kerek sonda ozennin ruhy adamdardy otkizedi Osy kajgyly sәtte patshajym tagdyryna mojynsundy anasy men kol astyndagylardy kutkaru үshin ulyn ozenge berdi Begemottar ozennen koterilip adamdar olardyn arkasymen argy zhakka karaj zhүrdi Patshajym bolgan okigadan shoshyp bәuli yagni bala oldi dep ajta aldy Osy kezden bastap halyk Bәule dep atala bastady KәsibiNegizgi dәstүrli kәsibi kolmen atkarylatyn eginshilik yams taro banan maniok tary kumaj fonio zherzhangak kokos palmasy kakao kant kamysy ananas gevea Dәstүrli kolonerden agash oyu mүsin betperde ustalyk tokymashylyk t b damygan Өmir saltyDәstүrli әleumettik ujymnyn negizin auyldyk zhәne үlken otbasylyk kauymdastyktar kurajdy Neke kelisimi virilokaldy Tuystyk esep matrilinejli Auyldyk eldi mekenderi zhinaky shalgaj zher uchaskelerinde turakty zhәne uakytsha bolyp tabylady Turgyn үjleri negizinen tortburyshty kankaly baganaly kurylymdy butaktardan tokylgan kabyrgalary sazben sylangan tobesi biik palma zhapyraktarymen zhabylgan Dәstүrli kiimderi kәdimgi әshekejleri mol kente bubu Europalyk kiimder taraluda Tagamnyn negizin tүjnek zhәne tamyr dakyldary yams zhәne t b banan banannan alyngan dәndi dakyldar tary kүrish kokonister kurajdy DerekkozderZ I Tokareva Kot d Ivuar Spravochnik Moskva Vostochnaya literatura 2006 Razdel Naselenie str 29 37 Etnicheskij sostav po dannym perepisi 1998 zh Enciklopedii Mail Ru kolzhetpejtin silteme Baule https dic academic ru dic nsf ruwiki 1742072 Tolkovyj slovar russkogo yazyka https sanstv ru dict D0 B1 D0 B0 D1 83 D0 BB D0 B5 Narod Bauli Kot d Ivuar https afroart ru baule html Baule https megabook ru article D0 91 D0 B0 D1 83 D0 BB D0 B5 narody mira Baule http www etnolog ru people php id BAUL Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet