Атырау облысының тұрғындарына дәрігерлік жәрдем көрсету туралы алғашқы деректер 1927 жылға саяды Сол кезеңде тұңғыш фель

Атырау облысының тұрғындарына дәрігерлік жәрдем көрсету туралы алғашқы деректер 1927 жылға саяды. Сол кезеңде тұңғыш фельдшерлік орын ашылған.

Алғашқы кезеңдегі денсаулық сақтау ісі (1800-1928)

Алғаш Гурьев қалашығы салынған кезде А.И.Козлов, А.М.Красовский деген дәрігерлер жұмыс істеген (1800 жылдардың орта кезі). Гурьевте тұрған әскери бөлімде алғаш рет 15 орындық аурухана ашылған. 1901 жылы осы ауруханаға арналған 2 үй салынып, оның біреуі хирургиялық, біреуі басқа ауруларды емдеу орны боп белгіленген және 1 дәрігер, 2 фельдшер жұмыс жасаған.

1913 жылы Гурьев аймағында 53 орындық 4 аурухана және 6 емхана болған, оларда 9 дәрігер жұмыс істеген. 1801 жылы Кіші Ордадағы қазақ жұртының алғашқы дәрігері А.Г.Пятницкий болса, 1802 жылы Е.С.Хандожинский Орал қазақ әскерлерінің дәрігері, ал 1832 жылы А.А.Сергачев Ішкі Ордада дәрігерлік қызмет атқарған.

1926 жылдан бастап облыс халқына 11 дәрігер, 27 фельдшер, 2 акушер қызмет көрсеткен. Сол жылдарда өңірдегі халықтың денсаулығын сақтау саласында А.С.Домбрин, А.Г.Куликов, Демидов, В.И.Куликов, Н.И.Андреев, Е.А.Ливкина және т.б. дәрігерлер болған.

1928 ж. Атырау облысының аудандары мен ауылдарына арнап медицина кадрларын даярлау ісі колға алынды. 1835 жылдан бастап Арсентий Максимович Красовский Гурьевте дәрігер болып жұмыс жасады.

Кеңес одағы және қазіргі кезең

1936 ж. облыс халқына 36 дәрігер мен 279 орташа дәрежедегі медицина маманы кызмет көрсетті, жер-жерде 2074 орындык 6 амбулатория мен аурухана жұмыс істеді. Ұлы Отан соғысы жылдарында Атырау қаласына 2 госпиталь орналастырылды.

Соғыстан кейінгі жылдары медицина мекемелерінің жүйесі жедел қарқынмен кеңи түсті. 1967 жыл мен 1987 жылдың аралығында облыстық аурухананың, облыстық балалар ауруханасының, облыстық перзентхананың, облыстық онкологиялық және туберкулезді емдеу диспансерінің жаңа үйлері іске қосылды, ал 1975 жылдан бастап Қазақ туберкулез және онкология ғылыми-зерттеу институттарының бөлімшелері ашылды.

Облыста мемлекеттік емес құрылымдарға қамқорлық жасау, жекешелендіру жөнінде жұмыстар атқарылды. Жеке жұмыс жасап жатқан дәрігерлерге көмек көрсетілді. Ана мен баланы қорғау саласында игілікті істер атқарылып, балалар мекемелері мен перзентханалардың материалдық-техникалық базасы нығайтылды, гинекология бөлімшесі мен жүкті әйелдерге жәрдем көрсету бөлімшесі осы заманғы аппараттармен жабдықталған жаңа үйлерге көшірілді. Жаңа медициналық құралдар алынуына байланысты перзентханада эндоскопиялық хирургиялық көмек көрсетуге мүмкіндік туды.

1998 ж. қазан айында облыстық аурухана жанынан күрделі инженерлік-техникалық аппараттармен жабдықталған жаңа клиника ашылды. Үш қабатты, ауданы 4500 м2 жаңа ғимаратта орналасқан бұл аурухана өзінің оташылық-реанимациялық, күйік емдеу бөлімшелерімен дүниежүзілік деңгейде жұмыс істейтін емдеу орнына айналды. Бүкіл оташылық көмек облыстық емханаға шоғырланды, бұл халыққа диагностикалық-консультативтік кеңес ұйымдастыру, әдістемелік көмек көрсету жұмысын жақсартуға септігін тигізді. Жыныстық аурулардың алдын алу жөнінде бағдарлама жасалған. Жергілікті әкімшіліктің тиісті шешімі бойынша бүкіл емдеу мекемелері керекті дәрі-дәрмектермен қамтамасыз етілген. А. Сүндетов атындағы Атырау медициналық колледжі емдеу орындары үшін фельдшер, акушер, медбике, тіс дәрігері мамандарын даярлайды. Ауылдық жердің тұрғындарына көмек көрсетуді жақсарту үшін жергілікті жерге барып, орта медицина қызметкерлеріне мамандық жетілдіру курсын өткізу ісі жүргізіледі.

ВОЗ әдісін 1994 ж. Атырау облысына енгізгелі 3439 адам емделген. «Проект Надежда» қоғамымен келісім бойынша 1999 жылдан облыста туберкулезге қарсы күрес жылжымалы емханасы жұмыс істейді. ВОЗ-дың талаптарына сәйкес «Иммунизация» бағдарламасын жүзеге асыру барысында балалардың 95% қамтылған. «Қазақстан-2030» бағдарламасына сәйкес облыстық салауатты өмір салтын калыптастыру орталығы ұйымдастырылған. Мекемеаралық үйлестіру кеңесі, барлық аудандарда денсаулық түзеу орталығы ашылған.

Жедел жәрдем беру орындарының материалдық базасы жақсартылған. 6 жедел жәрдем автокөлігі, 1 реанимобиль, 4 шағын ЭКГ аппараты алынған. Қазақстанның Кардиологиялық ғылыми-зерттеу институтының мамандары облысты арнайы зерттеп, шипалық қорларға нақты баға берді. Гидрохимиялық құрамы жағынан шипалық бұлақ көздері, жер асты су қорлары анықталды. Солардың ішінде Жылыой ауданының Мұнайлы кәсіпшілігі төңірегіндегі Сарыбұлақтың минералды суы ас қорыту мүшелерінің ақауларын және денедегі зат алмасу процесінің бұзылуын реттеуге әбден жарамды деп табылды. 1988 ж. осы сияқты күкіртсутекті сусын көздері Атырау қаласының түбінен, Индер ауданынан Ащыбұлақ көзі, Жылыойда Төресайдан, Сарнияздан, Құлсарыдан, Мақат ауданында Ескенеден, Доссор маңынан да анықталды.

Облыстың қала, аудандары бойынша 52 бастапқы медициналық-санитарлық емхана, 35 аурухана, 5 облыстық аурухана, 4 диспансер, 1 қалалық, 7 аудандық ауруханалар, Доссор кентіндегі аурухана, 7 аудандық өкпе аурулар ауруханалары жұмыс істейді. Сондай-ақ шалғай ауыл-село тұрғындары үшін 10 ауылдық учаскелік аурухана, 15 емхана, 61 медициналық пункттер қызмет көрсетеді. Атырау облысының денсаулық сақтау саласында 2018 жылдың қорытындысымен 625 мың халыққа (10 000 адамға шаққанда көрсеткіш 23,3 құрап отыр) 1468 дәрігер, 5002 орта буын қызметкері (бұдан әрі-ОБҚ) медициналық қызмет көрсетеді, яғни өткен жылдармен салыстырғанда (2016 жылы -1290 дәрігер, 4465 ОБҚ, 2017 жылы -1400 дәрігер, 4936 ОБҚ) дәрігерлер саны 4,3%-ға өскен. 2018 жылғы 29 шілдеде Оңтүстік Кореяның Бундан Чанг клиникасымен меморандум жасалып, Мемарандум шеңберінде Келісім бойынша Оңтүстік Кореяға білімін жетілдіруге жолдама арқылы 7 маман оқып келді.

Атырау облысы бойынша емдеу-сауықтыру ұйымдарының тізімі

Атырау облыстық ауруханасы
№2 Атырау облыстық ауруханасы (Облыстық жұқпалы аурулар ауруханасы)

Атырау. 1951 жылы салынған мұнайшылар ауруханасы

Атырау облыстық балалар ауруханасы
Атырау облыстық медициналық жедел жәрдем станциясы
Атырау облыстық перинаталдық орталығы
Облыстық АИТВ инфекциясының алдын алу орталығы
Атырау облыстық балалар стоматологиялық емханасы
Атырау облыстық кардиологиялық орталығы
Атырау облыстық қан орталығы
Атырау облыстық наркологиялық диспансері
Атырау облыстық онкология диспансері
Атырау облыстық офтальмология ауруханасы
Атырау облыстық паталого-анатомиялық бюросы
Атырау облыстық психикалық денсаулық орталығы
Атырау облыстық тері-венерологиялық диспансері
Атырау облыстық туберкулезге қарсы балалар санаториясы
Атырау облыстық фтизиопульмонология орталығы
Облыстық фтизиопульмонологиялық балалар санаториясы

Балалар оңалту орталығы
Мамандандырылған балалар үйі
«Атырау» санаторийі» АҚ
«Қамыскөл санаториясы» ЖШС
Атырау қалалық перзентханасы
№1 Атырау қалалық емханасы
№2 Атырау қалалық емханасы
№3 Атырау қалалық емханасы
№4 Атырау қалалық емханасы
№5 Атырау қалалық емханасы
№7 Атырау қалалық емханасы
Геолог емханасы
Дамбы дәрігерлік амбулаториясы
Еркінқала дәрігерлік амбулаториясы
«Сәлімжан және К» ЖШС дәрігерлік амбулаториясы
«Медикер Жайық» ЖШС
«Park Health West» ЖШС (бұрынғы Атырау темір жол ауруханасы)
Жылыой аудандық орталық ауруханасы
Индер аудандық ауруханасы
Исатай аудандық ауруханасы
Құрманғазы аудандық ауруханасы
Қызылқоға аудандық ауруханасы
Мақат аудандық ауруханасы
Махамбет аудандық ауруханасы

Дәрі-дәрмекпен қамту саласы

Гурьев губерниясында «Губмедторг» деп аталған алғашқы дәріхана Степан Разин көшесіндегі 53-үйде 1920 жылы ашылған. Сол жылы осы дәріханадан 28567 рецепт бойынша 466200 сомға дәрі-дәрмектер сатылған. Жалпы халықты дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету 1938 жылы Гурьев облысы құрылып облыстық дәріханалар басқармасы ашылғаннан кейін өріс ала бастады. 7-8 жыл ішінде Ұлы Отан соғысы кезіндегі қиындықтарға қарамастан аудан орталықтары мен шаруашылық мәні бар елді мекендерде дәріханалар ашылып, олар фармацевт, провизор мамандармен қамтамасыз етілді. Осындай ауқымды жұмыстарды М.Р.Шиферсон (1938-1952), И.А.Шур (1952- 1966) ұйымдастырды.

Фармация саласының одан әрі дамуына 1950 жылдардың екінші жартысы мен 1960 жылдары фармацевтік жоғары оқу орнын бітіріп келген Р.Көшембаев, Н.Өмірәлиев, О.Түсіпқалиев, Ш.Байдәулетов, Қ.Бекжанов, М.Қайсановалар үлкен еңбек сіңірді. Облыс елді мекендерінде типтік жобамен салынып, қажетті кұралдармен жабдықталған дәріханалар пайда болды. Облыстық дәріханалар басқармасы әр жылдарда денсаулық сақтау министрлігі, облыстық атқару комитеті құрамында болды. 1993 жылдан бері «Фармация» акционерлік қоғамы болып құрылып,бүгінгі күнде халықты дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету жұмыстарын табысты ұйымдастырып келеді.

Басқарманы әр жылдарда М.Ю.Шиферсон (1938-1952ж.), И.А.Шур (1952-1966ж.), Ш.Байдәулетов (1966-1974ж.), О.Түсіпқалиев (1974-1987), С.Нуппаев (1979 жылдан орынбасар, кейін басшы) басқарды.

Облыста фармацевтика саласында көптеген мамандар өз еңбектерімен танымал, олардың ішінде Қазақстан Республикасына еңбегі сіңген провизор-фармацевтер В.С.Климова, М.Н.Яценко, Д.М.Сұлтанова, профизорлар Г.И.Нольде, И.У.Иманова, К.С.Баймұханова, З.Ж.Дәулетжанова және т.б. Ал кейінгі жылдары облыстық дәріханалар басқармасын Н.Өмірәлиев, А.Н.Кенжеахметов, А.Бисекешов, Е.Үмбетов сияқты республикаға белгілі мамандар басқарды.

1995-1997 жылдары бұл сала түгелдей жекешелендірілді. Бұрынғы басқару-бақылау жүйелері өзгеріп, 1995 жылы Мемлекеттік стандарт, кейіннен дәрі-дәрмектерді сараптау ұлттық орталығының филиалы, 2002 жылдан бастап Фармацевтикалық бақылау облыстық бөлімшесі құрылды. Қазіргі кезде дәріханаларда арнаулы лицензия алған фармацевт мамандар қызмет етеді, дәріханалар республикада арнаулы тіркеуден, сараптамадан өтіп, сертификат алған дәрілер ғана сатылады.

Атырау өңіріндегі хирургиялық қызметтердің дамуы

1913 жылдары қазіргі Атырау облысы бойынша 53 орындық 4 аурухана жұмыс істеген онда 9 дәрігер жеке тәжірибесімен шұғылданған. Медициналық қамту жергілікті қазақ халқының көпшілігіне жетпегендіктен көбіне халықтық емшілік дамыған.

1941 жылдары Форт Александровскіде екі емхана-амбулатория уездік және земство ауруханасының жанында жалпы мемлекеттік медициналық қызмет, оның ішінде хирургиялық қызмет көрсету Доссор кәсіпшілігіндегі Нобель фирмасының қарауында болған. Арнаулы мәліметтерге қарағанда мүмкіндігінше дамыған 1915 жылдары үш дәрігер жұмыс істеген. Жұмысшыларды медициналық қамту өте нашар болған. Л.Е.Фаинаның мәліметіне сүйенсек Ембі жұмысшыларының арасындағы травматизм патшалық Ресейдің басқа кәсіпорындарынан бес есе жоғары болған. Доссор кәсіпшілігінде 1914 жылы барлық жұмысшылардың 49 пайызы әртүрлі деңгейде жарақат алған, оның ішінде 7 пайызы мүгедектікке ұшырап, еңбек ету қабілетінен толық айрылған.

Кеңес үкіметі орнаған алғашқы жылдары Гурьев қаласы мен Гурьев уезінде халықты медициналық қамтуға зор көңіл бөлінді. Алайда қолға алынған жүмыстар Орал губерниясын ақтардың басып алуымен үзіліп қалды. Тек қана 1920 жылы 5 каңтарда Гурьев қаласы мен Гурьев уезінде Кеңес үкіметі түпкілікті орнағаннан кейін ғана қалыпқа келе бастады. Гурьев қаласындағы үлкен казак әскери ауруханасы 50 орындық «Советская больница» болып қайта жаңғыртылды. Оның бірі хирургиялық бөлім болып ашылды. 1922 жылы қалада А.С.Домбрин хирург болып жұмыс істеген. Тұрғындарды медициналық қамту, оның ішінде хирургиялық жағынан дәрігер мамандардың және медициналық құрал жабдықтардың тапшылығынан жолға қою көп қиындық туғызды.

1926 жылы медицина қызметкерлерінің саны төмендегідей болды: дәрігерлер - 11, фельдшерлер - 27, медбикелер мен санитарлар саны — 86 болды. Осы жылдары және одан бұрын да Гурьевте қызмет атқарған хирургтар А.С.Домбрин, А.Г.Куликов және Демидов уезде хирургиялық қызмет көрсету ұйымын басқарды. Гурьевтегі хирургиялық қызметтің негізін салушы - Иван Ипполитович Фабриков болып танылады. Ол 1923 жылы Астрахан медициналық институтын бітіріп, медицина институтының жанындағы клиникада 4 жыл ассистент болып қызмет жасап жүріп, өзінің өтінішімен 1927 жылдың қыркүйек айынан бастап Гурьевке жұмысқа ауысады. И.И.Фабриков 1927-1940 жылдары Гурьевтегі «Советская больницасында» бас дәрігер бола жүріп, хирургиялық бөлімді басқарды. 1946 жылы Ұлы Отан соғысынан оралғаннан кейін Гурьевтегі мұнай айдау зауытының ауруханасында хирургиялық бөлімді басқарды. Ол 1954 жылы қайтыс болды. И.И.Фабриков 1931 жылдың қазан айына дейін Гурьев қаласында жалғыз ғана хирург болатын. 1931 жылы Астрахань медицина институтын бітірген Ахмет Жұмашұлы Сүндетов екінші дәрігер-хирург болып келді. И.И.Фабриков екеуі үнемі қоян-қолтық жұмыс істеді. Соғыстан кейінгі жылдары өзеннің оң жағалауы Самар бетіндегі қалалық ауруханада хирургиялық бөлім 35 орынға дейін өсті. Жайықтың сол жағалауындағы Ембі ауруханасында жаңа хирургиялық бөлім ашылып, 60 орынға дейін өсті. 1951 жылы мұнай өңдеу зауытының медициналық-санитарлық бөліміне қарасты кең қамтылған ауруханаға көшірілді.

1964 жылы Балықшы поселкесінің орталығында жаңадан салынған қалалық ауруханаға хирургиялық бөлім көшірілді. Бұдан бұрын 1946 жылы Гурьев қаласында мұнай өңдеу зауытының қызметкерлеріне арналған екінші ауруханада 25 орындық хирургиялық бөлім болатын. 1960 жылы аурухана жабылып, операциялық блок құлақ және көз аурулары бөлімі жаңадан ашылған ауруханаға берілді. Ұлы Отан соғысы жылдарында Гурьевте тек А.Ж.Сүндетов пен Абуллин деген хирургтар жұмыс істеді.

Қазіргі Құрманғазы ауданының орталығы Ганюшкин селосында хирургиялық қызмет көрсетуді ұйымдастырған осы елдің түлегі Махмұд Измайұлы Шолтыров -революцияға дейін білім алған қазақ дәрігері. 1911 жылы Қазан университетінің медицина институтын бітіріп келіп, өзінің туған өлкесінде 35 жыл дәрігер болып еңбек етті. Ганюшкин селосында 1935 жылы алғаш рет типтік жобадағы жаңа аурухана ашылды, оған дейін әртүрлі дәрежедегі ескі үйлерде болған. Ауруханада әр жылдары еңбек еткен білікті дәрігерлердің қатарында Арсланова Екатерина Александровна болды, осы жерде 1946-1951 жылдары хирургиялық бөлімде қызмет атқарды. Аудан орталығынан шалғай Еділ өзенінің сағасындағы Ресеймен шектес елді мекен Шортанбай балық кәсіпшілігінде 1959 жылы 50 орындық типтік жобадағы аурухана пайдалануға берілді. Онда операциялық блок барлық құрал-жабдыкдармен жарақтандырылған жедел операцияларды кез келген уақытта жасау мүмкіндігіне ие болды. Аудан орталығынан 8-10 шақырым қашықта орналасқан Кудряшев поселкесінде 1961 жылы 35 орындық аурухана операциялық блок бөлімі ашылды.

Махамбет ауданы облыс орталығынан 60 шақырымдай жерде орналасқан, оның Сартоғай елді мекенінде алғаш рет 1955 жылы дәрігер Ж.М.Сейітжанов ұйымдастырған ауылдық ауруханада операция жасау блогы 1958 жылға дейін жұмыс істеді. Махамбет поселкесіндегі (бұрынғы Жаманқала) аудандық аурухана пайдалануға 1958 жылы берілген, онда арнаулы операциялар жасау блогы болған. 1965 жылы хирургиялық бөлім жаңа жабдықталған екі қабатты ғимаратқа орналасты. Махамбет аудандық ауруханасында алғашқы хирургиялық дәрігер, әрі аудандық денсаулық сақтау бөлімінің басшысы, әрі аудандық аурухананың бас дәрігері болып 1958-1963 жылдары Қайролла Смадиярұлы Қалжігітов атқарды.

Индер ауданында хирургиялық қызмет Кулагин селосында ашылған. 1950 жылдарға дейін аудандық аурухана мен амбулаторияда хирургиялық операция жасау мүмкіндігі болмады. Соның өзінде де Кулагин поселкесінде хирургиялық қызметті дәрігер А.Мельников пен медбике В.П.Хохлачева атқарып келген. 1956-1961 жылдары осы ауданда хирургиялық қызметті жолға қоюға көп еңбек сіңірген дәрігер Ермек Нұғыманов жүзеге асырды. Кейін өзінің мамандығына сәйкес Алматыдағы экспериментальды-клиникалық институттың жүрек хирургиясында ғылыми қызметкер болып жұмыс істеді. 1959 жылы Кулагин поселкесінде 50 орындық типтік жобадағы жаңа аурухана мен 7 орындық хирургиялық бөлім операциялық блогымен пайдалануға берілді. Жалпы ауданда хирургиялық қызмет 1942 жылдан басталады. Осындағы алғашқы хирургтардың бірі Алматы медицина институтының түлегі Жанаш Құрмашев Ұлы Отан соғысы басталған бойда майданға алынып, алғашқы айқаста қайтыс болды.

1953-1959 жылдары Қызылқоға ауданының орталығы болған Қарабау поселкесінде типтік операциялық бөлімі бар типтік жобадағы аудандық аурухана жұмыс істеді. Кезінде Гурьевтегі ауруханадан хирургиялық мамандығын жетілдірген С.Құрманғалиев операция жасауды қолға алды.

Облыс өңірінде хирургиялық қызметті ерте енгізген Мақат ауданының орталығы Доссор мұнай кәсіпшілігі. Ауызша естеліктерге қарағанда Нобель фирмасына қарасты 25 орындық аурухана болған, кейін кеңес заманында 40 орынға дейін көбейтілген. Ауруханада арнаулы операциялық бөлме болған. Жиырмасыншы жылдары алғашқы хирургиялық қызметтерді ара-тұра хирург Лещева Екатерина Михайловна жүргізген.

Атырау қаласы Балықшы аумағындағы дәрігерлік қамту саласының даму жолдары

Балықшы ауданында дәрігерлік мекемелердің пайда болуы балық өнеркәсібінің осы аймаққа шоғырлануымен байланысты. Алғашқы фельдшерлік пункт 1934 жылы Балықшы поселкесінде ашылған. Сол кезде және кейін де бұл поселкені консерві комбинаты деп атап жүрді. Мұнда науқастар жатып емделетін 15 орындық аурухана ашылып, онда жоғары білімді дәрігер Л.К.Қарынбаева жұмыс істеген. Соғыстан кейінгі жылдары аурухана 25 орындық болып ұлғайтылып, дәрігер саны да көбейтілді. Балық өнеркәсібі саласы жыл санап ұлғайып отырды. Соған байланысты халық та осы өнеркәсіпке жұмысқа көптеп келе бастады. Жұмыскер, Рембаза, Құрсай ауылдары құрылды. Бұл елді мекендерде дәрігерлік пункттер ашылып, жұмыс істеді.

1950 жылдардан бастап аурухана 50 орынға ұлғайып, жеке емхана ұйымдастырылып, халықты учаскелік дәрігерлік жүйемен қамту қолға алынды. Сонымен бірге поселкеде дәріхана ашылып, қалалық санэпидстанцияның бөлімшесі жұмыс істей бастады. 1945 жылдан бастап аурухананың бас дәрігері болып Ольга Афанасьевна Тюрина жұмыс істеген. 1955 жылдан бастап аурухананың бас дәрігері Надежда Алексеевна Белякова болды. 1965 жылы Забурын, Жанбай тұстарынан Каспий теңізінің жағалауы елді мекендерден алыстап кетуіне байланысты Үкімет қаулысымен сол жердегі төрт балық колхозы (Амангелді, Социалистік жол, Қызылбалық, Жаңаталап) Жайық бойындағы Дамбы өңіріне көшірілді. Осы жағдайға байланысты жаңа қоныстанып жатқан колхоздардың халқын дәрігерлік қамту мақсатында 25 орындық аурухана ұйымдастыру тапсырмасы бірінші кезекте тұрған. Ғарифолла Шәңгереевті 1957 жылы дәрігерлік институгты бітірісімен болашақ ауруханаға бас дәрігер етіп жіберді. Ауруханаға арнап ішінде пеші, сыртында сылағы жоқ жазда пайдаданатын екі ағаш (тақтай) үй бөлінді. Олар науқастарды жатқызып емдеуге қолайлы етіп жөнделіп, саман тастан қосымша шаруашылық орындары (асхана, қойма, кір жуатын бөлме) салынып, төсек орындарымен, емдеу құралдарымен, жеткілікті дәрі-дәрмекпен жабдықталып, сонымен бірге орта буын дәрігерлерімен қамтамасыз етіліп, 1957 жылы 25 желтоқсанда аурухана науқастарды қабылдай бастады. Новобогат ауданының сол кездегі партия комтетінің бірінші хатшысы Хисма Сұлтановтың ықпалымен тарап жатқан Новобогат ауданының кеңшарына келген жаңа жүк машинасы ауруханаға берілді.

1958 жылдың қаңтарында Қазақ ССР-інің қаулысымен Гурьев ауданы құрылып, оның орталығы Балықшы поселкесі болды. Аудандық біріккен аурухананың бас дәрігері болып қалалық денсаулық сақтау жүйесінде жұмыс істеген тәжірибелі ұйымдастырушы және білгір терапевт Ғабдрашид Қожахметұлы Әбдіров тағайындалды. Аудандық ауруханаға дәрігерлер көптеп келіп, әр мамандықпен жұмыс істеді. Олар: терапевтер Валентина Андреевна Барскова, Ғалия Өтеғалиева, Г.Ф.Маркова, А.Ф.Савченков, А.В.Тетерина, педиаторлар Софья Федоровна Хусаинова, Михаил Григорьевич Бабаев, хирургтар В.Григорьев, В.Хрящев, лор дәрігер Л.Хрящева, санитарлық дәрігерлер З.А.Каунова, Т.А.Паршина.

Ауданның барлық елді мекендерінде дәрігерлік пункттер ұйымдастырылып, жергілікті халыққа дәрігерлік көмек беру қамтамасыз етілді. Жұмыстың бұл бағытында ауданның бас дәрігері Ғ.Қ.Әбдіров белсенділік танытты. Жаңадан ашылған Дамбы селолық ауруханасында орынның тапшылығына орай рентген, лаборатория және басқа да ауруларды зерттеу құралдарының жетіспеуі дәрігерлік көмек көрсетуде көптеген қиындықтар туғызды. Сондықтан аудан басшыларына жаңадан аурухана салу жөнінде бірнеше рет мәселе қойылып, нәтижесінде оң шешімі табылып, 1960 жылы колхоздардың қаражатымен 25 орындық типтік аурухана құрылысы басталды. Ол 1962 жылы аякталып, пайдалануға берілді. Аурухана рентгенмен, лабораториямен, санитарлық автокөлікпен жабдықталды. 1960 жылдан бастап Тұрғали Демесінов емдеуші дәрігер ретінде үлкен үлес қосты.

1963 жылы Балықшы аудандық біріккен ауруханасының бас дәрігері болып Ғарифолла Шәңгереев тағайындалып, Дамбы селолық ауруханасына Г.Демесінов тағайындалды. Балықшы аудандық ауруханасының жаңа типтегі 50 орындық ғимараты іске қосылған кез болатын. Сондықтан аурухананы төсек орындарымен, медициналық құрал-жабдықтармен, кадрлармен қамтамасыз ету жұмыстары іске асырылды. Аурухана құрамында терапия, балалар ауруын емдеу, хирургия, жұқпалы ауруларды емдеу, әйелдерді жеңілдендіру, қан құю бөлімшелері, ал жаңадан бөлінген екі қабатты ғимаратта емхана, тәулік бойы жедел дәрігерлік көмек беру пункті, балалар сүт кухнясы, дәріхана жұмыс істеп, халыққа әр салада жан-жақты дәрігерлік көмек беру кезеңі басталды.

1964 жылы Атырау қаласында Жайық өзенінен өтетін жаңа көпірдің салынуына байланысты қалалық №1 аурухана ғимараттары қиратылып, ондағы хирургия, травматология, урология бөлімшелері Балықшы аудандық ауруханасына көшірілді. Бұл аудандық ауруханада Қазақ ССР-іне еңбегі сіңген, Ленин орденді дәрігер хирург Ғабит Өтепқалиұлы Жұмағалиев, Бекбай Бимағанұлы, жоғары санатты уролог Григорий Львович Ваньян, олардың көмекшілері Т.Салықов, Ю.Феликиди, Б.Қарабалин және т.б. жұмыс істеді. 1964 жылы Балықшы ауданы тарап, 1965 жылы қайта құрылды. Аудандық біріккен аурухананың бас дәрігері болып Ғ.Шәңгереев тағайындалды. Аудан халқын туберкулез ауруы мен қатерлі ісікке қарсы байқау мақсатында қазақтың туберкулез және онкология ғылыми-зерттеу институттары мамандарымен біріге отырып жұмыстар жүргізілді. Ауданда 100 орындық туберкулез ауруын емдейтін аурухана салынып, оларды емдеу, сүт, шұбатпен тамақтандыру, оларға пәтер бөлу жүмыстары қолға алынды. 1965 жылы ауданда санитарлық эпидемиологиялық жұмыстарды жақсарту мақсатында, Тұрғали Демесінов Дамбы ауруханасынан аудандық санэпидстанциясының бас дәрігерлігіне ауыстырылды. Дамбы ауруханасына бас дәрігер болып Рахымжан Әбижанов тағайындалды.

Өзіміздің дәрігерлік институттарды бітіріп келген мамандар аудандық ауруханада еңбек ете бастады. Олар облысқа белгілі болған проктолог Уахит Ғұбашұлы Ғұбашев, педиатор Ғазиз Нұрғалиұлы Нұрғалиев, хирургтар Т.С.Сальков, И.В.Фокин, акушер-гинеколог Роза Боранқұлқызы Ілиясова, терапевтер Манасбай Ыбырайұлы Мұсабаев, Жәрдем Лұқпанов, Бисенбай Ғаббасов, Болат Ермұханов, Ұштап Қойшиева, Раиса Мұхамедшиева, эпидемиолог Рахымжан Қадірұлы Хамметов, фтизиатор Қалыбек Саупенұлы Жиенбаев және т.б. жұмыс істеді.

1970 жылы тамыз айында көрші Астрахан облысында, кейін біздің облыста тырысқақ (холера) ауруы шығып, эпдемиологиялық күрделі жағдай қалыптасты. Тырысқақ ауруының ошағы Балықшы поселкесінен басталып, көрші елді мекендерге, Атырау қаласына тарады. Мұндай жағдайда алынатын шараларға Мәскеу, Саратов, Алматыдан тәжірибесі мол мамандар келіп, тырысқақ ауруының әрі қарай таралмауы жөнінде үкімет шешімдері деңгейіндегі шаралар алынып, 1,5 айдың ішінде барлық белгіленген эпидемиологиялық шаралар орындалып, жағдай қалыпқа келтірілді. Көптеген медицина қызметкерлері өте жоғары жауапкершілік танытып, ұйымдастырушылық біліктіліктерін көрсетті. Дәрігерлердің бұл еңбектері елеусіз қалмады. Ауданның бас дәрігері Ғарифолла Шәңгереев, аудандық педиатор Ғазиз Нұрғалиев «Еңбек Қызыл Ту» орденімен, аудандық аурухананың бас медбикесі Мәрия Бозбалиева «Құрмет белгісі» орденімен, бірқатары министрліктің мақтау грамоталарымен марапатталды. Ғ.Шәңгереевтің облыстық ауруханаға бас дәрігер болып ауысуына байланысты Балықшы аудандық біріккен аурухананың бас дәрігері болып Тұрғали Демесінов тағайындалды. Аудандық аурухананы кейін әр жылдары М.Сапаров, Х.К.Салқынбаев, Б.Ауданов басқарды.

1997 жылы Балықшы ауданының тарауына байланысты аудандық аурухана, емхана, Дамбы селолық ауруханасы жабылып, орындарында жанұялық емханалар ашылды

Облыс аудандары аумағындағы денсаулық сақтау саласының тарихы

Жылыой ауданы

Жылыой ауданында халыққа дәрігерлік көмек көрсету туралы алғашқы мағлұматтар 1928 жылдан басталады. Сол жылы ауданда 10 орындық аурухана болған. 1932 жылы ауданда 2 аурухана, 5 фельдшерлік пункт, 1 дәріхана жұмыс істеп, онда 2 дәрігер, 3 орта буын дәрігерлер еңбек еткен.

1940 жылы Қосшағыл поселкесінде 35 орындық, Құлсарыда 20 орындық аурухана жұмыс істеген. 1948 жылы ауданда Мария Александровна Установа деген терапевт халыққа қызмет көрсеткен. Соғыстан кейінгі жылдары денсаулық сақтау мекемелері кеңейіп, мамандармен толыққан. 1954 жылы аудан орталығы Құлсары поселкесіне ауысып, аудандық денсаулық сақтау бөлімі құрылып, оны Отан соғысына қатысушы фельдшер Сағынғали Жарылқағанов басқарған. Аудандық аурухана 50 орынға ұлғайып, терапия, балаларды емдеу, хирургия бөлімшелері жұмыс істей бастайды. Онда терапевт Ыдырысова, рентгенолог Халел Мұқанов, хирург Г.Грозный, емхана дәрігерлері Нәби Жантазин, Н.П.Савина жұмыс істеген. Қосшағыл ауруханасында хирургия бөлімшесі ұйымдастырылып, онда Гороховский, Кулагин секілді хирургтер, Нэлли Ивановна Морозова деген гинеколог жұмыс істеген.

1950 жылы Мұнайлыда 15 орындық аурухана ашылып, онда ұзақ жылдар еңбегімен белгілі болған дәрігер Таисия Федоровна Нещерет жұмыс істеген. 1955 жылы Қарабатан поселкесінде 35 орындық аурухана ашылғанда дәрігерлер В.В.Петрова, Н.Сужиков, Л.М.Мұқашева еңбек етті. 1965 жылы тағы да 35 орындық Сарықамыс учаскелік ауруханасы ашылып, онда әр жылдары Қожық Жетібаев, Боранбай Атыраубаев, Орақ Смалиқовтар еңбек етті. 1965 жылы ауданда Атырау медициналық училищесінің бөлімшесі жұмыс істеп, аудандағы дәрігерлік мекемелерді мамандармен қамтамасыз етуге үлкен септігі тиді.

1996 жылы аудандық аурухана жанынан қазіргі заманның талабына сай медициналық құралдармен жабдықталған жедел жәрдем беруге бағытталған клиника пайдалануға берілді. Перзентхананың материалдық-техникалық базасы нығайтылып, жаңа құрал-жабдықтармен толықтырылды. 1993 жылы 30 орындық «Қамыскөл» шипажайы ашылып, халық игілігіне берілді. Ауданда туберкулезге қарсы күрес ауруханасы, аудандық санэпидстанция, дезинфекциялық бөлім аудан халқының денсаулығын сақтауда өз үлестерін қосып отыр.

Қазіргі кезде ауданда 120 орындық аурухана, 75 орындық өкпе аурулар ауруханасы, тері аурулары диспансері, әйелдер консультациясы, 13 емхана, 3 фельдшерлік-акушерлік пункт, бірнеше дәріханалар жұмыс істеуде, оларда 141 дәрігер, 310 орта буын медицина қызметкерлері еңбек етеді. Аудан халқының денсаулығын сақтауда әр жылдары әр салада ерен еңбектерімен халықтың құрметіне бөленген дәрігерлер көптеп саналады. Олар: Қазақстан Республикасына еңбегі сіңген дәрігер Күләш Досмұхамбетова, «Құрмет белгісі» орденінің иегері Тыныштық Мәтешова, дәрігерлер Тамара Десяткова, С.Мәмбетова, Жақсылық Әсемғалиев, Болат Кереев, Мағзом Тұрланов, Мақсот Рахметов, Қарабай Куантаев, А.Мардашев, С.Төлеуішов, Ғ.Қаниев және т.б.

1953 жылдан бастап Қосшағылда орналасқан Жылыой обаға қарсы күрес бекеті жұмыс істей бастады. Кейін 1962 жылы Құлсары поселкесіне ауысып, өте жұқпалы және қатерлі карантинді инфекцияларға қарсы эпидемиологиялық шаралар жүргізіп отыратын болды. Ал 1970 жылдан бері әр жылдары бұл обаға қарсы күрес бекетін дәрігерлер С.Хамзин, К.Тәжіғалиев, С.Қалымбеков басқарып келеді. Аудандық денсаулық сақтау мекемелерінің, кадрлардың өсіп, көбейіп, қазіргі заман талабына сай деңгейге көтерілуіне Рахым Шайхиев, Жұбандық Жетібаев, Өтеген Қиазаров сынды бас дәрігерлер өздерінің ұйымдастыру қабілетімен жан аямай еңбек еткен.

Құрманғазы ауданы

XX ғасырдың 10-15-жылдарында ауданда жекелеген дәрігер-фельдшерлер халық арасында емдеу, аурудың алдын алу санитарлық-тазалық жұмыстарын жүргізген. 1918-1922 жылдары қазіргі аудан көлемінде 2 аурухана, 4-медпункт ашылып жұмыс істеген, ал 30-жылдары ауданда денсаулық сақтау бөлімі құрылып, оның қарауында 4 аурухана, 12 медпункт болған. Оларда 4 дәрігер, 12 фельдшер жұмыс істеген.

1921 жылы Ганюшкинде 15 төсектік, Кудряшовте 10 төсектік аурухана ашылған. 1924 жылы оба ауруына қарсы зертхана ашылып, ол 1949 жылы бөлімшеге айналған. 1945 жылы аудан орталығында тері-венерология, 25 төсектік өкпе аурулары ауруханасы, 1952 жылы Балқұдық ауруханасы, 1958 жылы Зорматада өкпе аурулары санаториі ұйымдастырылған, ол 1964 жылы Кудряшов селосына көшірілді. 2000 жылы колхозаралық профилакторий-санаторийдің негізінде облыстық туберкулез санаториі ашылды.

Аудан тұрғындарын емдеу-сауықтыру жұмыстарын жетілдіру мақсатында 1970 жылы жаңа жобамен аурухана үйі салынып, ол 25 төсектен 75 төсекке ұлғайтылып, онда балалар, гинекология, жұқпалы аурулар, терапия, хирургия бөлімшелері ашылды. Орталық емханаға тамақ, құлақ, мұрын, көз, жүйке ауруларын қарайтын мамандар келіп, халықты жан-жақты және сапалы емдеуді ұйымдастырды. 70-жылдардың екінші жартысынан бастап аудан шаруашылықтарының экономикалық жағдайының нағаюына байланысты бірнеше елді мекенде шаруашылық тәсілмен емдеу мекемелері ашыла бастады. 1977 жылы Сүйіндік ауылында 50 төсектік, 1979 жылы Балқұдық ауылында 50 төсектік аурухана үйлері тұрғызылып, пайдалануға берілді. Орталық аурухана жанынан 1981 жылы 40 төсектік балалар бөлімшесі салынып, іске қосылды. Сол сиякты кеңшар- ұжымшарлардың көмегімен 1972-1977 жылдары Ганюшкин, Кудряшов, Шортанбай, Сүйіндік, Балқұдық, Утера, Котяев, Сафон, Нұржау, Орлы, Дәшін, Алға ауыл-селоларында сәбилерге қосымша тағам дайындайтын сүт бөлмелері ұйымдастырылып, іске қосылды.

1974-1982 жылдары Үштаған, Орлы, Дәшін, Алға ауылдарында дәрігерлік емханалар жұмыс жасай бастады. Аудандық денсаулық сақтау бөлімі 60-жылдары жабылып, 1999 жылдың желтоқсан айынан бастап қайтадан аудандық денсаулық сақтау бөлімі құрылды. Ауданда емдеу, алдын алу жұмыстарын ұйымдастырушылардың қатарында М.Шолтырев, Қ.Боқанов, М.З.Возлинская, Қарабасова, Шмидт, Харитонова, А.Ысқақов, Зиберт, Қайыпов, Г.Н.Винокурова, В.А.Киселев, А.Д.Ухов, М.Шевченко, А.Измаилов, Р.Сарталиев, Құрманғалиев, Қ.Мұфтахов және басқалары болды.

1960-80-жылдары ауданға ондаған білікті мамандар келіп, денсаулық сақтау саласын дамытуға өз үлестерін қосты. Олардың ішінде У.Дүйсенов, Т.А.Ефремова, Г.М.Фаустова, М.Габдолова, Л.О.Стелбецова, В.Харитонов, У.Мұханов, Г.Аманғалиев,Ж.Әмірғалиев,С.Кулов, Ә.Құбашев, В.Нәжімов, А Гұмаров, Р.Қайырғалиева және басқа дәрігерлер бар.

Орта буын медицина қызметкерлерінің арасында іскерлік, кәсіби шеберліктерімен тұрғындардың құрметіне бөленген мамандардың қатарында Н.П.Латышова, Қ.Тәжіғалиева, Әжіғалиева, З.Әбдірова, М.А.Сауткина, Ж.Өтепқалиева, А Әшімов, С.Дыбысова, Л.Ізжанова, Б.Құлмәжитова, А.Кудасова, К.Мунькова және басқаларын атауға болады.

Ауданда денсаулық сақтау бөлімін, орталық аурухананы әр жылдары Зиберт, М.З.Возлинская, Р.Сарталиев, Ж.Тасбаев, У.Дүйсенов, Е.Досмұхамбетов, И.Құмарғалиев, З.Ақпанов, Ө.Зинуллин және басқа азаматтар басқарып, ұйымдастырушылық қабілеттерімен танылды. Ондаған дәрігер, орта буын мамандар денсаулық сақтау саласындағы жемісті еңбектері үшін орден-медальдармен марапатталды. Олардың ішінде М.Ғилаев-Социалистік Еңбек ері атанып, Ленин орденімен марапатталса, Б.Ахметжанов, М.Ғилаев — «Қазақстан Республикасына еңбегі сіңген дәрігер» атағының иегерлері. Ал З.Шекимова, Р.Әжіғалиева, М Габдолова, У.Дүйсенов, Мазуров, Т.А.Ефремова ордендермен марапатталды. Денсаулық сақтау ісінің үздігі атанған У.Дүйсенов, Т.А.Ефремова, 3. Ақпанова, И.Құмарғалиев, Е. Досмұхамбетов, Г.Сейтәлиев, С.Қауысов, Ө.Зинуллиндердің есімі аудан тұрғындарына кеңінен танымал. Ауданда туып-өсіп, облысқа, республикаға белгілі болған медицина ғылымдарының доктор-профессорларының ішінде Е.Мәмбетов, Ә.Ыдырысов, Ә.Т.Ысмағұлов, Г.Мұсағалиева, Т.Кәрімов және басқалары бар.

Қазір аудандағы 42 емдеу-сауықтыру мекемесінде (оның 26 сы ФАП, ФП) 400-ден астам қызметкер еңбек етеді.

Махамбет ауданы

Алғашқы дәрігерлік амбулатория 1937 Жаманқала селосында ашылған, бірақ дәрігер болмауына байланысты амбулаторияның фельдшері басқарған. Бұл мезгілде аудандық денсаулық сақтау бөлімі басшылары жиі ауысқан. Егер 1928 жылы бұл лауазымға Машанов тағайындалса, 1939 жылы Оспанов, Лукьяненколар тағайындалған.

Денсаулық сақтау ісі Сарайшық жерінде лазареттердің ашылуымен басталған. 1928-1930 жылдары Есбол елді мекенінде аудандық атқару комитеті орныққан, сол жерде 20 орындық аурухана жұмыс істеген. Сол мекемелерде Антонина Алексеевна Горшкова, Алексей Желтоношко, Жәңгір Әміров, Сейітжанов сияқты ақ халатты абзал жандар жұмыс істеген.

Аурухана 1954 жылы Жаманқалаға көшірілді. 1957 жылдан бастап Қарағанды мемлекеттік медицина институтын бітірген Х.С.Қалжігітов ауруханаға басшылық еткен. Сол жылдан 1963 жылға дейін бас дәрігердің міндетін атқарған Хайролла Смадиярұлы ауруханадағы орын санын ұлғайтуға, терапия, хирургия бөлімдерін ашып, жаңа ғимараттар салуға көп еңбек сіңірген.

Махамбет ауданында 100 адамға арналған провизорлық стационар (Коронавирус инфекциясының алдын-алу үшін)

1963-1964 жылдары аурухананың бас дәрігері қызметін Құрақ Иманғазиев атқарса, 1964-1977 жылдары Хамидолла Хайыров, 1977-1983 жылдары Хайрош Қапашев атқарған.

1977 жылдан бастап ФАП-тар селолық учаскелік амбулатория болып қайта құрылып, Алмалы, Сарайшық, Чкалов амбулаториясы ашылған.

1983-1992 жылдары Жеміс Жолмағамбетқызы Досымбаева басшылық еткен, емдеу мекемелерінің материалдық- техникалық базасы нығайып, перзентхана, емхана, аудандық денсаулық сақтау бөлімінің ғимараттары салынған. Емханаға мамандар алынып, лор, көз аурулары, онколог штаттарының бірлігі енгізілген.

Сарытоғайда 1957 жылдан бастап өкпе аурулар ауруханасы жұмыс істей бастаған. 1963 жылы аурухана орны 75-ке өсіп, 1980 жылы 120-ға жеткен.

Заурал учаскелік ауруханасының негізі 1957 жылы қаланып, 20 орындық аурухана жұмыс істеген. 1970-1972 жылдары 50 орынға ұлғайтылған. 1998-1999 жылдары денсаулық сақтау саласын реформалау негізінде ауруханалардағы орындар жойылып, 2000 жылы 15 орындық аурухана қайта құрылған. 1972 жылдан бері Ермек Сабырұлы Сабыров аурухана ұжымын басқарып келеді.

1999 жылы аудандағы селолық дәрігерлік амбулаториялар отбасылық дәрігерлік амбулаториялар болып қайта құрылды. 2000 жылы ауданда аудандық денсаулық сақтау бөлімі қүрылды. 2001 жылы Сарытоғай, Таңдай ФАП-тары ОДЕ-ге айналды. 2002 жылы Махамбет аудандық орталық ауруханасы типтік жобамен салынып, пайдалануға берілсе, желтоқсан айында жаңадан типтік жобамен салынған Сарайшық ОДЕ-сі пайдалануға берілді.

2004 жылы 20 орындық орталық аурухана күндізгі стационары ашылды. 1998 жылы орталық аурухананың бас дәрігері, 2000 жылдан денсаулық сақтау бөлімін басқарып келе жатқан Ақжұма Аққалиқызы Жаңбырова, сонымен бірге туберкулезге қарсы күрес жұмысында С.Шахабаев, С.Бағытов, Ж Гумаровалар еңбек ардагерлері болып саналады.

2000 жылы Ақтоғай селолық округінің Махамбет ауданына берілуіне байланысты Ақтоғай ОДА-сы емдеу мекемелерінің санын көбейтті. Дәрігерлер саны 2002 жылы - 43, 2003 жылы - 50, 2004 жылы - 55-ке жетіп, толықтырылуда. 8 ОДА, 1 учаскелік аурухана, 1 орталық аурухана, 1 өкпе аурулар ауруханасы, 6 ФАП, 2 ФП жұмыс істеуде

Исатай ауданы

Аудан аймағында ертеде оқтын-оқтын жұқпалы оба ауруының болып тұруына байланысты онымен күресу мақсатында патша үкіметі азаматтық немесе әскери дәрігер мамандар жіберіп отырған. Осыған байланысты 1906 жылы Забурын селолық округіне қарасты «Қарабатыр», Тұщықұдық селолық округіне қарасты «Сарытөбе» деген жерлерде пункттер ашылып, жұмыс істей бастаған. 1925 жылы Новобогат селосында Мария Платоновна Костоненко медпункт ашқан. Сарытөбе фельдшерлік пунктінде Қажығали Мамеков жұмыс істеген. Осы жылдары Забурын фельдшерлік пунктінде үш жылдай Ахмет Сүндетов жұмыс істеген.

Кеңес үкіметі кезінде орталық республикалардан дәрігер мамандар көптеп келіп, аудан көлемінде жұмыс істеген. (олардың бірі 1930 жылдары Забурында жүмыс істеген дәрігер Петр Антонович Афанасьев болатын. Ұлы Отан соғысы жылдары Н.Ф.Снегур, Мария Антоновна Кравченко деген украин қыздары дәрігер болып жұмыс істеген. Соңғысы 1950 жылдары Новобогат ауданы денсаулық сақтау бөлімінің меңгерушісі, Гурьев облыстық партия комитетінде нұсқаушы, кейін Украин ССР Денсаулық сақтау министрінің орынбасары қызметтерін атқарған. 1935-1937 жылдары Алматы медучилищесін бітірген Мәну Мусина, Орал медтехникумын бітірген Аққыз Қадырова әр жылдарда Новобогат аудандық денсаулық сақтау бөлімін басқарған.

1945 жылы 15 орындық, кейіннен 25 орындық аудандық аурухана жұмыс істеген. 1954 жылы 10 орындық туберкулез ауруын емдейтін аурухана жұмыс істей бастаған. 1950 жылдары Мыңтөбе, Айбас, Забурын ауылдарында бес орындық ауруханалар ұйымдастырылған. 1958 жылы Забурын ауруханасында белгілі дәрігер Құттығұл Мұхамбетқалиев өз еңбек жолын бастаған. 1957 жылы Мыңтөбе ауруханасы Чапаев селосына көшіріліп, 35 орынға ұлғайтылған. 1970 жылдан бастап мұнда ұзақ жылдар бойы дәрігерлер Сайын Иманғалиев жұбайы Балхаш екеуі еңбек етті. 1950-1963 жылдары Новобогат ауруханасында Ділда Матайқызы Тасмағанбетова еңбек етті. 1956 жылдан кейін аудандық денсаулық сақтау бөлімін, аудандық біріккен аурухананы әр жылдары Аққыз Қадырова, Алдамжар Жакишев, Мәдеш Жандауов, Құттығұл Мүхамбетқалиев басқарған.

Кезінде новобогаттық Зейнолла Әбижанов еңбек жолын 1957 жылы Индер, Махамбет аудандарынан бастап, 1961-1966 жылдары Новобогат ауруханасында еңбек етіп, «СССР Денсаулық сақтау ісінің үздігі» белгісімен марапатталған. 1960 жылдары Новобогат селосында типтік жобамен 35 орындық аурухананың салынуына көп күш жұмсап, ықпал еткен сол кездегі кеңшар директоры Есқали Есенғалиев «СССР Денсаулық сақтау ісінің үздігі» белгісімен марапатталған. 1977 жылдан бастап аудандық аурухананы денсаулық сақтау саласын ұйымдастырудың тәжірибелі маманы, «Құрмет белгісі» орденінің, «Денсаулық сақтау ісінің үздігі» белгісінің иегері Хамидолла Хаиров басқарды. 1980 жылдан бастап аудандық денсаулық саласын он екі жыл СССР денсаулық сақтау ісінің үздігі, тәжірибелі ұйымдастырушы, маман Төлеміс Қизатов басқарды. 1987 жылы перзентханаға арналған ғимарат салынды.

1992 жылдан кейінгі уақытта аудандық денсаулық сақтау бөлімін Болат Ауданов, Машура Жамалова, Өзихан Шәкесова басқарды. Соңғы жылдары Чапаев селосында емхананың, Қызылүй, Забурын елді мекендерінде типтік жобамен салынған фельдшерлік-акушерлік пункттердің, 50 орындық тағы да типтік жобамен салынған аудандық аурухананың пайдалануға берілуі аудандағы денсаулық сақтау саласы қызметінің жақсара түсуіне оң ықпал етті. Аудан дәрігерлері: Меңдеш Айтжанов, Дәметкен Мәсәлімова, Маржан Шалабаева, Алексей, Орынша Куандықовтар, Машура Жамалова, Өзихан Шәкесова, Марат, Рая Ербосыновтар, Күләш Нұрманова және т.б. Еңбекте қол жеткен табыстары үшін Тандай дәрігерлік емхана меңгерушілері Жеміс Досымбаева, Қайыркұл Шайхимов «СССР денсаулық сақтау ісінің үздігі» белгісімен марапатталды. Қарақамыс фельдшерлік пунктінің меңгерушісі Жібек Ғабдуллина «Қазақ ССР-іне еңбегі сіңген денсаулық сақтау қызметкері» атанды, ал Айбас фельдшерлік пункт меңгерушісі Темірхан Құбақанов «Еңбектегі ерлігі үшін» медалімен марапатталды.

Бүгінгі күнде 60 орындық аудандық ауруханада, 30 орындық туберкулезге қарсы ауруханасында, 15 орындық Новобогат ауруханасында, 2 дәрігерлік емханада, 2 ФАП, 5 ФП, санэпидемиологиялық қадағалау басқармасы мен санитарлық эпидемиологиялық сараптама орталығының филиалы мекемелерінде 47 жоғары білімді дәрігер, 153 орта буын медицина қызметкерлері халыққа қызмет етуде.

Индер ауданы

Аудан орталығы Кулагинде ең алғаш медицина мекемесі болып 5 орындық аурухана 1939 жылы ашылған. Онда меңгеруші болып (аудандық денсаулық сақтау бөлімі деп аталған) фельдшер Сергей Михайлович Ларионов жасаған.

1941 жылдан бастап Л.А.Саута деген дәрігер жасаған. Бұл кісі артынан Атырауда көп жыл облыстық санэпидемиологиялық станцияда аса қауіпті инфекция бөлімін басқарды. 1941 жылы бұл аурухана 15 орынға дейін өсіп, фельдшер Зияда Наурызова меңгерушілік етті. Ал Кулагин ауруханасы 1948 жылы 25, 1950 жылы 35 орынға өсті. Бұл жылдары осы ауруханада Абдуллаев, Арсеньева, Кузнецова, Меньшикова деген дәрігерлер жұмыс істеді. 1956 жылы аурухана 50 орынға дейін өсті. Бас дәрігер болып Нариман Әжіғалиев тағайындалды. Ол қазір Алматыда, медицина ғылымының докторы. Сол кезде Ермек Нұғыманов та осында дәрігер болды. Ол да қазір Алматыда, ғалым-хирург. 1959 жылдан бастап Кулагин ауруханасында Қайыржан Кенжәлиев бас дәрігер болып жұмыс істеді, ол қазір Атырау облыстық онкология диспансерінде дәрігер-хирург. 1965-1967 жылдары Кулагин ауруханасында бас дәрігер болып Марат Масалин жұмыс істеді. Қазір Алматыда медицинағылымының кандидаты, хирург. Одан кейін Кулагин ауруханасында О.Кенжеғалиев, Х.Сабырғалиев, М.Орақов сынды дәрігерлер жұмыс істеді.

Сол кезден бері қарай халық денсаулығын сақтауда дәрігерлер Ө.Нығметов, Қ.Сапаров, С.Қажыкенов, Ж.Есбосынов, Т.Қизатов, емшібикелер А.Жұмағазиева, С.Сайпеденова, С.Құшаева, А.Нарышева, М.Жұқатаева, Жидебаева, Махметова, Дүйсенғалиева, Өтешова, шаруашылық қызметкері Ғинаятов, жүргізушілер Қамбалов, Сапаров және тағы басқа да қызметкерлер жұмыс істеді.

Аудандың Азия бетіндегі халыққа алғашқы медициналық көмек көрсету үшін Индерде 1937 жылы амбулаториясы, перзентханасы бар 20 кереуеттік алғашқы аурухана ұйымдастырылған. Василий Гаврилович (фамилиясы белгісіз) сол аурухананың алғашқы дәрігері болды. Одан кейін Жанаш Құрмашев деген дәрігер жұмыс істеді.

1942 жылы су тасқыны кезінде жоғарыда аталған аурухананы су шайып кетіп, 1943 жылы осы күнгі ғимарат салынады. Мұнда Шмунк, Шульман, Редельман, Якубович, Клишин, Клеоцик деген дәрігерлер, емшібикелер Е.И.Кострова, М.И.Кострова, Иванова, Лебедева, Меряшева, Пронина, фельдшер Родиков жұмыс істеді. 1950-1960 жылдары жергілікті кадр дәрігерлер Қ.Иманғазиев, Ғ.Еркінғалиева, Ш.Әміров, А.Адаева, емшібикелер Қ.Бөлтенова, Л.П.Бекқалиева, Қ.Өтеулиева, Ж.Шыныбаева, В.Быкова, А.Дуракова және тағы басқалары жұмысқа келеді.

1965 жылы аудан орталығы Индерге көшті. Х.Кенжеғалиев бас дәрігер болатын, одан басқа Ш.Әміржанова, Қ.Иманғазиев, Ә. Адаева, Кучерюк деген дәрігерлер жұмыс істеді. 50 орындық ауруханаға бір-екі жылдан кейін дәрігер Б.Масалимов, А.Шамбилов, Ғ.Қыдыров, С.Әбілқайырова, М.Ниязовалар келді.

1967 жылы орта буынды мамандар жетіспегендіктен ауданда Гурьев медучилищесінің филиалын ашу ұйғарылды. Орынның, құрал-жабдықтардың жетіспегеніне қарамастан, дәрігерлер мен оқытушылар осы филиалдың жұмысын ұйымдастыра білді. 1967-1968 жылдары оқуға 80 қыз бала қабылданып, 1969 жылы 60 шамалы емшібике бітіріп шықты. Сол қыздар Атырау, Маңғыстау облыстарының түкпір-түкпірлерінде жұмыс істеді, біразы осы ауданда қалды.

1970 жылдары 90 орындық аудандық ауруханада он шақты дәрігер жұмыс істеді. Дәрігерлік көмектің тек қана үш-төрт түрі көрсетілетін. Кулагиндегі орналасқан ауруханаларда екі-үш дәрігер ғана жұмыс істейтін. Аудандық ауруханаға сол манда орналасқан бірнеше жатақхана, тұрғын үйлер алынып берілді. [[Амбулаторияның ескі ғимаратының ортасына қосымша құрылыс салынып қосылды. Әйелдер жеңілденетін үйге қосымша құрылыс салынып ұлғайтылды. Шаруашылық бөлмелер, гараждар салынды. Барлаушылар қалашығынан типтік жобамен дәрігерлік амбулатория]], дәріхана салынып, қажетті құрал-жабдықтар алынып, үш-төрт дәрігер жұмыс істей бастады. 70 пәтерлік үйден тіс аурулары емханасы жобаланып салынды. Дәрігерлерге жатақхана үшін пәтер бөлінді. Сүтхана салынып, құралдармен қамтылып, қалашық балаларын сүт тағамдарымен қамтамасыз ету жолға қойылды.

Жаңа салынған борат кенішінің профилакториясы аудандық ауруханаға беріліп, онда балалар мен әйелдердің физиотерапия бөлімшелері, алты орындық реанимация бөлімшесі ұйымдастырылды. Облыста бірінші болып балабақшаларда өкпе ауруымен ауыратын балалар үшін бөлімшелер ашылып, балалар сауықтырылды. Кейін аудандық ауруханадағы орын 210 орынға дейін өсті. 1990 жылы борат кеніші арқылы мекеме, кәсіпорын, шаруашылықтардың қаражатымен Мәскеуден шетелдік аппараттар алынды. Бұл аппараттар сол кезде облыс аудандарының арасында бірінші боп алынды.

Кулагин ауруханасы үшін ОШ-60 үйі, бірнеше екі пәтерлік үйлер салынды, аурухана түгел сол жаңа үйлерге көшіріліп, мамандармен толықтырылды. Өкпе аурулар ауруханасына жаңа үй салынып, мамандар жіберілді. Қажетті қүрал-жабдықтар алынды. Көктоғайда (Зеленый) аурухана құрылысы салынып, 30 орындық аурухана ашылды. Оған да дәрігерлер жіберіліп, керекті құралдар сатып алынды. Елтайда, Өрлікте, Бөденеде, Жарсуатта жарамды үйлер бөлініп, дәрігерлік амбулаториялар ашылды, құрал-жабдықтармен, кадрлармен қамтамасыз етілді. Қазір мұнда екі-үштен дәрігер, бір-бірден автокөліктер бар.

1989 жылы «Передовик» кеңшарының директоры Р.Құспанов үлкен бастама көтеріп, тәулігіне 100 адам қабылдайтын типтік жобамен амбулатория құрылысына сұраныс берді. Ол құрылыс аяқталып, қазір жұмыс істеп жатыр.

Оңтайландыру жылдарында аудандық денсаулық сақтау ісіне көп зиян келді. Ауруханалардағы орын саны қысқарды, көптеген медпункттер, сүт кухнялары жабылып қалды. Алайда 2001 жылдан бастап денсаулық сақтау саласында қайта өрлеу байқала бастады. Бірнеше медпункттер құрылысы салынып, қайтадан ашылды. Елтайда жаңа типтік жобамен амбулатория салынды. Аудандық орталық аурухана құрылысы аяқталды.

Аудандық денсаулық сақтау ісін аяғынан тік тұрғызып, қазіргі дәрежеге жетуіне жоғарыда аталғандардан басқа Лепес Нәбиұлы Мардановтың, Ғазиз Қамашұлы Есқалиевтің, С.Сидеғалиев, Ш.Мұхамедиярова, Х.Бәкенова, К.Раушанова, Ж.Мақсотова, Ж.Ермұханова, А.Байназарова, З.Қаражанова сынды дәрігерлер мен С.Сисекешова, А.Әубәкірова, А.Өтеғалиева, М.Қалиева, Ж.Құсайынова, А.Ідірісова, Н.П.Шлегель секілді емшібикелер және тағы басқа да коптеген медицина қызметкерлері зор еңбек сіңірді.

Мақат ауданы

Алғашқы дәрігерлік мекеме 1924 жылы Доссорда аудан құралғанда пайда болып, шағын науқастарды емдейтін аурухана ашылған. Онда Михаил Васильевич Осипов фельдшерлік жұмыс атқарып, аудандық денсаулық бөлімін басқарған. Сағыз, Комсомольск, Байшонас елді мекендерінде 10 орындық ауруханалар ұйымдастырылып, оларда дәрігерлер Н.С.Громова, Н.Сыздықова, С.Валуева жұмыс істеген.

Кейіннен 1965 жылдары бұл ауруханалардағы орын саны аз болып, әлсіздігіне, ұйымдастырушылығы жеткіліксіз болуына байланысты жабылды. Аудан орталығы Доссордағы аурухана кеңейтіліп, 1950-1960 жылдары орын саны 100-ге жетті. Аудандық денсаулық сақтау бөлімін дәрігер хирург, ¥лы Отан соғысының ардагері Қадим Жандауов басқарып, денсаулық сақтау орындарын нығайтып, жоғары дәрежелі дәрігерлермен толықтыру істерін жүзеге асырды. Осы кезде аудандық денсаулық сақтау мекемелеріне Алматы, Астрахан дәрігерлік институттарын бітірген дәрігерлер келе бастады. Олар В.М.Осипов, Ә.Жандауов, Е.А.Сальцева, Ю.Ш.Әлисұлтанов, К.Ш.Смаилов, Т.Нұрмағамбетов, Ф.Б.Бананова, Н.Т.Тәжібаев, А.Қ.Дәуренов және т.б.

1962 жылы Мақат ауданын Ембі ауданына қосып, 1966 жылы Мақат ауданы қайта құрылды. 1978 жылы аудан орталығы Доссордан Мақатқа көшті. Бұл жерде аудандық аурухана ғимараты салынып, халықты дәрігерлік қамту жұмысы одан әрі жақсарды. Ауданда 50 орындық туберкулезге қарсы күрес диспансері жұмыс істеп, онда дәрігерлер У.Ш.Бектұрғанов, Н.Тілесова, Ю.Ш.Әлисұлтановтар дәрігерлік қызмет көрсетті. 20 орындық тері венерология аурулары диспансерінде А.Дәуренов, М.Ертілеуов секілді дәрігерлер жұмыс істеді. Ұзақ жылдар облыстық сүйек туберкулезі санаториясы осы ауданда болып, онда Мағаз Шонаев еңбек етті.

1950 жылдан бастап Мақатта теміржол желілік дәрігерлік санитарлық амбулатория жұмыс істей бастады. Онда П.И.Вяхирова ұзақ жылдар терапевт болып еңбек етті. 1968 жылы Мақатта 50 орындық теміржол ауруханасы ашылып, Хайролла Жұмабаев, В.Ф.Небога секілді дәрігерлер теміржолшыларға дәрігерлік көмектерін ұсынды. Ауданда дәрігерлік ұйымдастыру жұмыстарына әр жылдарда Қадим Жандауов, Әмірхан Жандауов, Е.Г.Сальцева, Т.Нұрмағамбетов, Қ.Жетібаев, У.Ш.Бектұрғанов, Т.Нұржігітов басшылық етіп, ауданда дәрігерлік мекемелердің көптеп ашылуына, оларды медициналық құралдармен жабдықтауға, кадрлармен қамтамасыз етуге үлестерін қосты. Мақат аудандық орталық ауруханасы науқастарға клинико-диагностикалық, стационарлы және стационарды алмастырушы түрде мамандандырылған көмек көрсету, сауықтыру орталығы түрлері бойынша көмек көрсетеді.

Қызылқоға ауданы

Қызылқоға денсаулық сақтау бөлімі 1944 жылдан бастап құрылды.Қарабау елді мекенінен 10 төсектік аудандық аурухана ашылды.

Оған бірінші меңгеруші болып фельдшер Айтқали Қадырғалиев тағайындалды. Он орындық аудандық аурухана ашылып, оған Доссордан шақырылған дәрігер Полякова меңгерушілік етті. Ауданның көптеген елді мекендерінде дәрігерлік пункттер ашылды, алайда олар мамандардың тапшылығына байланысты тек Миялыда (фельдшер Қоңыр Таңқиев), Жамбылда (фельдшер Н.Н.Некрасова), Тайсойғанда (фельдшер С.Н.Николаев), Былқылдақтыда (фельдшер В.И.Кузьмичева) ғана іске қосылды. Ал Ақшелек, Қоянды, Мұқыр, Қаттыкөл медпункттері жабық тұрды. Осыған байланысты 1946 жылы ауданда төрт айлық медбикелік курс ашылып, оны бітірген жиырма төрт адам медбикелік куәлік алып жұмысқа кірісті. Олардың ішінде Дүйсенбаева Қырмызы, Берікқалиева Қанаш, Әбдрақманова Жами, Күмісқалиева Ақырыс, Отаралиева Жұмаш, Ақдүйсенова Қадиша сияқты мамандар болды.

1953 жылы Қарабаудан жаңа аурухана үйі салынып, аудандық орталық аурухана соған көшірілді. 1959 жылы аудан орталығы Қарабаудан Миялыға көшкенде аудандық орталық аурухана да Миялыға келді. Алғашында аурухана Миялыдағы боз тастан салынған, шатыры жоқ, пешпен жылытылатын қазақы үйде болды. Бұл мезгілде аурухана 35 орындық болатын. Кейіннен 65 орындық болып ұлғайтылып, қазіргі СЭС отырған үйге, одан кейін қасына қосымша тұрғызылған үйге орналасты. 1981 жылы типтік жобамен 100 орындық аудандық аурухана салынды. Осы жылдар ішінде аудандық денсаулық сақтау саласында үлкен тәжірибе жинақталып, көптеген мамандар өсіп жетілді. Алғашқыда кадр жетіспей басқа жерлерден кадрлар шақырылды. Олар көбіне басқа ұлт өкілдері болды. Ал жергілікті ұлт өкілдерінен шыққан алғашқы жоғарғы білімді дәрігерлер Сүлейменов Оспан, одан кейін 1957-1958 жылдары келген аға буын Көбенов Бағыт, Қарабалин Тайпақ, Тұрашев Отарбай, Махметкереев Ахмет, одан кейінгі лек Сәрсенов Жақсыбай, Гусманов Төреш, Сақтағанов Амангелді, Озғанбаева Нағила, Тілеулиев Әбілмәжендер ауданда денсаулық сақтау саласын жетілдіруде үлкен еңбек сіңірді. Аудандық денсаулық сақтау бөлімінің меңгерушісі болып, 1944-1953 жылдары Кәдірғалиев Айтқали, 1953 жылы Мельникова Антонина Ивановна, 1954 жылы Платонова Екатерина Ивановна, 1954-1957 жылдары Құрманғалиев Сәлім, 1957-1959 жылдары Жандауов Әмірхан, Карабалин Тайпақ, Көбенов Бахыт Досжанов Серік, 2000 жылы Садықов Бақтыбай, 2002 жылдан бері Есенжанов Асылан.

Бұл емдеу мекемелерінде қазір 50-ге тарта жоғары білімді дәрігер, 140-тан аса орта буын мамандар, 60-тан аса кіші медицина қызметкерлері жұмыс жасайды. 1 санатты 4 дәрігер, ІІ санатты 2 дәрігер, 1 санатты 37 медбике, II санатты 9 медбике еңбек етеді.

Дереккөздер

Атырау медицинасының шежіресі. Ғарифолла Шәңгереев, Өнербай Жанбала -Алматы 2010, "Арыс" баспасы. *ISBN 978-601-291-007-0
Атырау: Энциклопедия. -Алматы: Атамұра, 2000 ISBN 5-7667-9129-1
http://atyrau.gov.kz/page/read/Otchet_za_2018_god.html Мұрағатталған 14 сәуірдің 2020 жылы. 2018 ЖЫЛҒЫ ЕСЕП
https: //zkgmu.kz/docs/vipuskniku/Atyrau.kaz.pdf
https: //silkadv.com/en/content/3-gurev-1917-1940-gg Гурьев. 1917 - 1940 г.г.
химия ғылымдарының кандидаты О.Түсіпқалиев. Дәрі-дәрмекпен қамту саласы
Одаковский «Түркістан ведомствосы» 1872 ж. №36.
медицина ғылымдарының кандидаты Рахымжан Әбижановтың жеке мұрағатынан алынды.
https://ken-zhyloi.kz/zhanalyqtar/densauly/zhylyoj-a-ta-y-bir-reanimobil.html Жылыойға тағы бір реанимобиль
http://kurmsrb.kz/kz/fotogalereya/ Құрманғазы аудандық емханасы
http://makhambet-crb.kz/kz/o-nas-3.html Мұрағатталған 12 шілденің 2020 жылы. Біз туралы
http://isataicrb.kz/kz/biz-turaly/Исатай(қолжетпейтін сілтеме) аудандық орталық ауруханасы
http://inder-crb.kz/kz/ Индер аудандық орталық аурухана сайты
http://makat-crb.kz/kz/o-bolnitse/ Аурухана туралы
http://kizilkog.kz/kz/auruhana-turaly/ Мұрағатталған 9 шілденің 2020 жылы. «Қызылқоға аудандық орталық ауруханасы» ШЖҚ КМК

[1] Атырау медицинасының шежіресі. Ғарифолла Шәңгереев, Өнербай Жанбала -Алматы 2010, "Арыс" баспасы. *ISBN 978-601-291-007-0

[2] Атырау: Энциклопедия. -Алматы: Атамұра, 2000 ISBN 5-7667-9129-1

[3] ttp://atyrau.gov.kz/page/read/Otchet_za_2018_god.html Мұрағатталған 14 сәуірдің 2020 жылы. 2018 ЖЫЛҒЫ ЕСЕП

[4] ttps: //zkgmu.kz/docs/vipuskniku/Atyrau.kaz.pdf

[5] ttps: //silkadv.com/en/content/3-gurev-1917-1940-gg Гурьев. 1917 - 1940 г.г.

[6] химия ғылымдарының кандидаты О.Түсіпқалиев. Дәрі-дәрмекпен қамту саласы

[7] Одаковский «Түркістан ведомствосы» 1872 ж. №36.

[8] медицина ғылымдарының кандидаты Рахымжан Әбижановтың жеке мұрағатынан алынды.

[9] ttps://ken-zhyloi.kz/zhanalyqtar/densauly/zhylyoj-a-ta-y-bir-reanimobil.html Жылыойға тағы бір реанимобиль

[10] ttp://kurmsrb.kz/kz/fotogalereya/ Құрманғазы аудандық емханасы

[11] ttp://makhambet-crb.kz/kz/o-nas-3.html Мұрағатталған 12 шілденің 2020 жылы. Біз туралы

[12] ttp://isataicrb.kz/kz/biz-turaly/Исатай(қолжетпейтін сілтеме) аудандық орталық ауруханасы

[13] ttp://inder-crb.kz/kz/ Индер аудандық орталық аурухана сайты

[14] ttp://makat-crb.kz/kz/o-bolnitse/ Аурухана туралы

[15] ttp://kizilkog.kz/kz/auruhana-turaly/ Мұрағатталған 9 шілденің 2020 жылы. «Қызылқоға аудандық орталық ауруханасы» ШЖҚ КМК