Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Арқалық ауданы - Торғай облысындағы әкімшілік аудан. Жері 13,5 мың км². Халық 30,5 мың (1970). Ауданында 9 ауылдық кеңес, 14 совхоз, 1 қала бар. Торғай облысы таратылған соң, 1997 жылғы 17 маусымда Арқалық ауданы да таратылады.
| Аудан | |
| Арқалық ауданы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Кіреді | |
| Енеді | 15 а/к (1986) |
| Әкімшілік орталығы | |
| Тарихы мен географиясы | |
| Құрылған уақыты | |
| Таратылған уақыты | |
| Жер аумағы | 13,5 мың км² |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны | 11 605 адам (2009) |
Тарихы
Арқалық ауылдық ауданы 1963 жылы 2 қаңтарда Тың өлкесіндегі Қостанай облысы құрамында құрылды. Орталығы Арқалық қалалық кенті болды. Сол қаулымен Целиноград облысы бұрынғы Баранкөл ауданының Матросов және Молодёжный ауылдық кеңестері аудан құрамына берілді. 1963 жылы 9 желтоқсанда Ковыльный ауылдық кеңесі құрылып, Матросов ауылдық кеңесі таратылды. 1965 жылы 30 маусымда Арқалық қалалық кентіне аудандық бағыныстағы қала мәртебесі берілді.
1966 жылы 29 қыркүйекте «Горняк» кеңшарының орталығы Горняк ауылында құрылған ауылдық кеңеске Горняк атауы беріліп, ауылдық кеңесі құрамына Тасты ауылдық кеңесінің Горняк, Қарынсалды, Целинный ауылдары енді.
1967 жылы 9 маусымда орталығы Родина ауылы болатын Родина ауылдық кеңесі құрылып, құрамына Арқалық қалалық кеңесінің Бөгет, Чистопольский, Журавлёвка ауылдары енді.
1968 жылғы 1 қаңтардағы аудан құрамы: Ашутасты, Горняк, Қайыңды, Ковыльный, Көктау, Молодёжный, Родина, Тасты, Үштөбе.
1970 жылы 12 қарашада Арқалық ауданы Қайыңды ауылдық кеңесінің Ақкісі, Күлік елді мекендері Амангелді ауданының Иманов ауылдық кеңесіне берілді. 1970 жылы 23 қарашада Арқалық ауданы жаңадан құрылған Торғай облысының құрамына енді. Арқалық қаласы облыстық бағыныстағы қала мәртебесін алып, аудан құрамынан шығарылды. 1971 жылы 26 қазанда аудан орталығы Арқалықтан Родина ауылына көшірілді.
1972 жылы 7 шілдеде Торғай облыстық атқару комитетінің шешімімен 1972 жылы 8 маусымда құрылған ауылдық кеңеске Матросов атауы беріліп, орталығы Матросов атындағы ауыл болды. 1975 жылы 26 наурызда орталығы Мирное ауылында орналасқан ауылдық кеңеске Мирный атауы берілді.
1977 жылы 15 ақпанда Горняк, Мирный, Тасты ауылдық кеңестері жаңадан құрылған Амантоғай ауданына берілді.
1978 жылы 26 қаңтарда бірқатар елді мекен есептік деректерден шығарылды: «Арқалық» кеңшарының №3 бригадасы, №1 бөлімшесі е.м., Ашутасты ауылдық кеңесінің Гидроспецстрой, Октябрьский е.м., Көктау ауылдық кеңесінің Огородный, Ащылысай е.м., Қайыңды ауылдық кеңесінің Кеңтүбек, Қатон, Аққыш е.м., Ковыльный ауылдық кеңесінің Жалғызтал е.м., Молодёжный ауылдық кеңесінің Приусадебное, Молодёжный НҚП (ХПП) е.м., Родина ауылдық кеңесінің Бөгет е.м., Үштөбе ауылдық кеңесінің Заречный, Киров атындағы е.м.
1981 жылы 30 қаңтарда Торғай облыстық атқару комитетінің шешімімен 1981 жылы 9 қаңтарда құрылған орталығы Аққошқар ауылындағы ауылдық кеңеске — Аққошқар; Фурманово ауылындағы ауылдық кеңеске — Фурманов атаулары берілді.
1982 жылы 11 қарашада Торғай облыстық атқару комитетінің шешімімен 1982 жылы 29 қыркүйекте құрылған орталығы Алуа ауылындағы ауылдық кеңеске — Алуа; Арқалық қаласынан солтүстік-батысқа қарай 10 шақырым жерде Родина ауылдық кеңесінің аумағында құрылған елді мекенге Айдар атауы берілді. 1985 жылы 4 наурызда Айдар ауылдық кеңесі (орталығы Айдар а.) құрылып, құрамына Родина ауылдық кеңесінің Айдар ауылы енді.
1988 жылы 2 маусымда Торғай облысының таратылуына байланысты Арқалық ауданы Қостанай облысына берілді.
1988 жылы 9 шілдеде Арқалық ауданына таратылған Амантоғай ауданының Горняк, Мирный, Тасты ауылдық кеңестері қосылды.
1990 жылы 17 тамызда Торғай облысы қалпына келтіріліп, Арқалық ауданы құрамына қайтарылды. 1997 жылы 22 сәуірде Торғай облысы қайта таратылады. Сол жылы 17 маусымда Арқалық ауданы таратылып, аумағы Арқалық қаласының қарамағына өтті.
Әкімшілік бөлінісі
1986 жылғы мәлімет бойынша аудан құрамында 15 ауылдық кеңес пен 18 елді мекен болған:
| Ауылдық кеңес | Орталығы | Елді мекендері |
|---|---|---|
| Айдар ауылдық кеңесі | Айдар ауылы | Айдар |
| Аққошқар ауылдық кеңесі | Аққошқар ауылы | Аққошқар |
| Алуа ауылдық кеңесі | Алуа ауылы | Алуа |
| Аңғар ауылдық кеңесі | Аңғар ауылы | Ақсай, Аңғар |
| Ашутасты ауылдық кеңесі | Ашутасты ауылы | Ашутасты |
| Восточный ауылдық кеңесі | Восточное ауылы | Восточное |
| Қайыңды ауылдық кеңесі | Шилі ауылы | Қызылжұлдыз, Шилі |
| Ковыльный ауылдық кеңесі | Ковыльное ауылы | Ковыльное |
| Көктау ауылдық кеңесі | Көктау ауылы | Көктау |
| Матросов ауылдық кеңесі | Матросово ауылы | Матросово |
| Молодёжный ауылдық кеңесі | Молодёжное ауылы | Молодёжное |
| Родина ауылдық кеңесі | Родина ауылы | Родина |
| Үштөбе ауылдық кеңесі | Үштөбе ауылы | Үштөбе |
| Фурманов ауылдық кеңесі | Фурманово ауылы | Фурманово |
| Целинный ауылдық кеңесі | Целинное ауылы | Дальнее, Целинное |
Халқы
| 1970 | 1979 | 1989 |
|---|---|---|
| 15332 | ▲16592 | ▲23216 |
Географиялық ерекшеліктер
Арқылық ауданының жері адырлы келеді және шығыстан батысқа қарай аласара береді. Абсолют биіктігі 250-300м. Пайдалы қазбалары:
- боксит,
- отқа төзімді балшық,
- қоңыр көмір.
Климаты тым континенттік: жазы ыстық, қысы суық. Ақпанның орта температурасы - 16, - 17°С, шілдеде 21,7°С- дан, 23,5°С- ға дейін. Жауын-шашынның орта мөлшері 200-250 мм. Мұнда Торғай өзенінің алабына жататын жалдама мен Қараторғай өзендерінің ұсақ салалары - Қарынсалды, Тасты, Ащытасты, Терісаққан өзендері бар. Көл Аудан қоңыр топырақты дала аймағына орналасқан. Су айырықтыры қөбінесе карбонатты қоңыр және сортаңдау қоңыр топырақты, ал өзен аңғарлары сортаң және сазды қоңыр топырақты келеді. Ауданының оңтүстігі аздап тастақ. Мұнда жусан аралас бетеге мен селеу, ал кей жерінде тек бетеге мен селеу ғана өседі. Қарынсалды, тасты және ащытасты өзендерінің аңғарларында түгелдей ғана жусан мен көкпк, ал Үлкен Қайыңды торғай өзендерінің аңғарында жусан, селеу, көкпек өседі. Арқалық ауданының негізгі тұрғындары қазақ, орыс, украиндар. Халықтың орта тығыздығы 1 км²- ге 2,2 адам шамасында Арқалық пен Есіл арасында темір жол қатынасы бар. Тасты, Шиелі, Ащытасты, Көктау, Восточный, Ковольный, Целинный, тағыда басқа елді мекендерден Арқалыққа автокөлік қатынайды.
Ауыл шаруашылығының негізгі саласы
Ауыл шаруашылығының негізгі саласы - егіншілік, одна барлық өнімнің 60 - 65%-і алынады. Ауыл шаруашылығының жері 1271,9 га (1970), оынң ішінде егістік 412,9 га, тыңайған жер 1,9 мың, габындық 4,5мың, жайылым 823,2 мың га(1970), оның ішінде 88%-і дәнді дақылдар, 11,5%-і жемшөп, 0,5%-і картоп. 1971 жылдың басында 18,3 мың ірі қара, 75 мың қой, 3,1 мың жылқы болды.
Арқалық қаласының өмірі
Арқалықта 11 бастауыш, 10 сегізжылдық, 6 орта мектеп, ауыл шаруашылық техникумы, мәдениет үйі, кинотеатр, 8 клуб, 16 кітапхана, балалар спорт мектебі, 5 аурухана, емхана, 26 балабақша бар. 1961 жылдан бастап «По Ленинскому пути» атты газет шығарылады.
- Ведомости Верховного Совета СССР. № 12 (1151), 1963 ж.
- Арқалық қаласының әкімшілік-аумақтық құрылымының тарихы
- Қазақ КСР. 1986 жылғы 1 қаңтарға әкімшілік-аумақтық бөлінісі
- Ресей империясы, КСРО халық санақтары
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Arkalyk audany Torgaj oblysyndagy әkimshilik audan Zheri 13 5 myn km Halyk 30 5 myn 1970 Audanynda 9 auyldyk kenes 14 sovhoz 1 kala bar Torgaj oblysy taratylgan son 1997 zhylgy 17 mausymda Arkalyk audany da taratylady AudanArkalyk audanyӘkimshiligiEl ҚazakstanKirediҚostanaj oblysy Torgaj oblysyEnedi15 a k 1986 Әkimshilik ortalygyArkalyk RodinaTarihy men geografiyasyҚurylgan uakyty2 kantar 1963 zhylTaratylgan uakyty22 sәuir 1997 zhylZher aumagy13 5 myn km TurgyndaryTurgyny11 605 adam 2009 TarihyArkalyk auyldyk audany 1963 zhyly 2 kantarda Tyn olkesindegi Қostanaj oblysy kuramynda kuryldy Ortalygy Arkalyk kalalyk kenti boldy Sol kaulymen Celinograd oblysy buryngy Barankol audanynyn Matrosov zhәne Molodyozhnyj auyldyk kenesteri audan kuramyna berildi 1963 zhyly 9 zheltoksanda Kovylnyj auyldyk kenesi kurylyp Matrosov auyldyk kenesi taratyldy 1965 zhyly 30 mausymda Arkalyk kalalyk kentine audandyk bagynystagy kala mәrtebesi berildi 1966 zhyly 29 kyrkүjekte Gornyak kensharynyn ortalygy Gornyak auylynda kurylgan auyldyk keneske Gornyak atauy berilip auyldyk kenesi kuramyna Tasty auyldyk kenesinin Gornyak Қarynsaldy Celinnyj auyldary endi 1967 zhyly 9 mausymda ortalygy Rodina auyly bolatyn Rodina auyldyk kenesi kurylyp kuramyna Arkalyk kalalyk kenesinin Boget Chistopolskij Zhuravlyovka auyldary endi 1968 zhylgy 1 kantardagy audan kuramy Ashutasty Gornyak Қajyndy Kovylnyj Koktau Molodyozhnyj Rodina Tasty Үshtobe 1970 zhyly 12 karashada Arkalyk audany Қajyndy auyldyk kenesinin Akkisi Kүlik eldi mekenderi Amangeldi audanynyn Imanov auyldyk kenesine berildi 1970 zhyly 23 karashada Arkalyk audany zhanadan kurylgan Torgaj oblysynyn kuramyna endi Arkalyk kalasy oblystyk bagynystagy kala mәrtebesin alyp audan kuramynan shygaryldy 1971 zhyly 26 kazanda audan ortalygy Arkalyktan Rodina auylyna koshirildi 1972 zhyly 7 shildede Torgaj oblystyk atkaru komitetinin sheshimimen 1972 zhyly 8 mausymda kurylgan auyldyk keneske Matrosov atauy berilip ortalygy Matrosov atyndagy auyl boldy 1975 zhyly 26 nauryzda ortalygy Mirnoe auylynda ornalaskan auyldyk keneske Mirnyj atauy berildi 1977 zhyly 15 akpanda Gornyak Mirnyj Tasty auyldyk kenesteri zhanadan kurylgan Amantogaj audanyna berildi 1978 zhyly 26 kantarda birkatar eldi meken eseptik derekterden shygaryldy Arkalyk kensharynyn 3 brigadasy 1 bolimshesi e m Ashutasty auyldyk kenesinin Gidrospecstroj Oktyabrskij e m Koktau auyldyk kenesinin Ogorodnyj Ashylysaj e m Қajyndy auyldyk kenesinin Kentүbek Қaton Akkysh e m Kovylnyj auyldyk kenesinin Zhalgyztal e m Molodyozhnyj auyldyk kenesinin Priusadebnoe Molodyozhnyj NҚP HPP e m Rodina auyldyk kenesinin Boget e m Үshtobe auyldyk kenesinin Zarechnyj Kirov atyndagy e m 1981 zhyly 30 kantarda Torgaj oblystyk atkaru komitetinin sheshimimen 1981 zhyly 9 kantarda kurylgan ortalygy Akkoshkar auylyndagy auyldyk keneske Akkoshkar Furmanovo auylyndagy auyldyk keneske Furmanov ataulary berildi 1982 zhyly 11 karashada Torgaj oblystyk atkaru komitetinin sheshimimen 1982 zhyly 29 kyrkүjekte kurylgan ortalygy Alua auylyndagy auyldyk keneske Alua Arkalyk kalasynan soltүstik batyska karaj 10 shakyrym zherde Rodina auyldyk kenesinin aumagynda kurylgan eldi mekenge Ajdar atauy berildi 1985 zhyly 4 nauryzda Ajdar auyldyk kenesi ortalygy Ajdar a kurylyp kuramyna Rodina auyldyk kenesinin Ajdar auyly endi 1988 zhyly 2 mausymda Torgaj oblysynyn taratyluyna bajlanysty Arkalyk audany Қostanaj oblysyna berildi 1988 zhyly 9 shildede Arkalyk audanyna taratylgan Amantogaj audanynyn Gornyak Mirnyj Tasty auyldyk kenesteri kosyldy 1990 zhyly 17 tamyzda Torgaj oblysy kalpyna keltirilip Arkalyk audany kuramyna kajtaryldy 1997 zhyly 22 sәuirde Torgaj oblysy kajta taratylady Sol zhyly 17 mausymda Arkalyk audany taratylyp aumagy Arkalyk kalasynyn karamagyna otti Әkimshilik bolinisi1986 zhylgy mәlimet bojynsha audan kuramynda 15 auyldyk kenes pen 18 eldi meken bolgan Auyldyk kenes Ortalygy Eldi mekenderiAjdar auyldyk kenesi Ajdar auyly AjdarAkkoshkar auyldyk kenesi Akkoshkar auyly AkkoshkarAlua auyldyk kenesi Alua auyly AluaAngar auyldyk kenesi Angar auyly Aksaj AngarAshutasty auyldyk kenesi Ashutasty auyly AshutastyVostochnyj auyldyk kenesi Vostochnoe auyly VostochnoeҚajyndy auyldyk kenesi Shili auyly Қyzylzhuldyz ShiliKovylnyj auyldyk kenesi Kovylnoe auyly KovylnoeKoktau auyldyk kenesi Koktau auyly KoktauMatrosov auyldyk kenesi Matrosovo auyly MatrosovoMolodyozhnyj auyldyk kenesi Molodyozhnoe auyly MolodyozhnoeRodina auyldyk kenesi Rodina auyly RodinaҮshtobe auyldyk kenesi Үshtobe auyly ҮshtobeFurmanov auyldyk kenesi Furmanovo auyly FurmanovoCelinnyj auyldyk kenesi Celinnoe auyly Dalnee CelinnoeHalky1970 1979 1989 15332 16592 23216Geografiyalyk erekshelikterArkylyk audanynyn zheri adyrly keledi zhәne shygystan batyska karaj alasara beredi Absolyut biiktigi 250 300m Pajdaly kazbalary boksit otka tozimdi balshyk konyr komir Klimaty tym kontinenttik zhazy ystyk kysy suyk Akpannyn orta temperaturasy 16 17 S shildede 21 7 S dan 23 5 S ga dejin Zhauyn shashynnyn orta molsheri 200 250 mm Munda Torgaj ozeninin alabyna zhatatyn zhaldama men Қaratorgaj ozenderinin usak salalary Қarynsaldy Tasty Ashytasty Terisakkan ozenderi bar Kol Audan konyr topyrakty dala ajmagyna ornalaskan Su ajyryktyry kobinese karbonatty konyr zhәne sortandau konyr topyrakty al ozen angarlary sortan zhәne sazdy konyr topyrakty keledi Audanynyn ontүstigi azdap tastak Munda zhusan aralas betege men seleu al kej zherinde tek betege men seleu gana osedi Қarynsaldy tasty zhәne ashytasty ozenderinin angarlarynda tүgeldej gana zhusan men kokpk al Үlken Қajyndy torgaj ozenderinin angarynda zhusan seleu kokpek osedi Arkalyk audanynyn negizgi turgyndary kazak orys ukraindar Halyktyn orta tygyzdygy 1 km ge 2 2 adam shamasynda Arkalyk pen Esil arasynda temir zhol katynasy bar Tasty Shieli Ashytasty Koktau Vostochnyj Kovolnyj Celinnyj tagyda baska eldi mekenderden Arkalykka avtokolik katynajdy Auyl sharuashylygynyn negizgi salasyAuyl sharuashylygynyn negizgi salasy eginshilik odna barlyk onimnin 60 65 i alynady Auyl sharuashylygynyn zheri 1271 9 ga 1970 oynn ishinde egistik 412 9 ga tynajgan zher 1 9 myn gabyndyk 4 5myn zhajylym 823 2 myn ga 1970 onyn ishinde 88 i dәndi dakyldar 11 5 i zhemshop 0 5 i kartop 1971 zhyldyn basynda 18 3 myn iri kara 75 myn koj 3 1 myn zhylky boldy Arkalyk kalasynyn omiriArkalykta 11 bastauysh 10 segizzhyldyk 6 orta mektep auyl sharuashylyk tehnikumy mәdeniet үji kinoteatr 8 klub 16 kitaphana balalar sport mektebi 5 auruhana emhana 26 balabaksha bar 1961 zhyldan bastap Po Leninskomu puti atty gazet shygarylady Vedomosti Verhovnogo Soveta SSSR 12 1151 1963 zh Arkalyk kalasynyn әkimshilik aumaktyk kurylymynyn tarihy Қazak KSR 1986 zhylgy 1 kantarga әkimshilik aumaktyk bolinisi Resej imperiyasy KSRO halyk sanaktary