Арслан хан тат Arslan Арслан ارسلان қай 24 сәуір 1626 Қасым ханы 1614 тамыз 1626 сәуір Ол Сібір ханы ұлы және Көшім ханн

Арслан хан (тат. Arslan, Арслан, ارسلان‎; қай. 24 сәуір 1626, ) — Қасым ханы (1614 тамыз – 1626 сәуір). Ол Сібір ханы ұлы және Көшім ханның немересі болған. Тәж киюдің алдында оны Сібір ханзадасы деп атаған.

Арслан
тат. Arslan

Лауазымы

13-Қасым ханы

1614 — 1626

Ізашары

Ораз Мұхаммед

Ізбасары

Сейітбұрхан

Өмірбаяны

Діні

Ислам

Дүниеге келуі

XVI ғасыр

Қайтыс болуы

24 сәуір 1626

Әкесі

Жұбайы

Фатима Сұлтан

Балалары

Сейітбұрхан

Өмірбаяны

1598 жылы Сібір ханы Көшімді тарлық қолбасшы Андрей Воейков жеңді. Оның көптеген әйелдері, тұтқынға алынды. Тұтқындардың арасында Көшімнің үлкен ұлы Әлидің әйелі Ханзада, ұлы Хансүйер, қызы және өгей ұлы Арсланмен бірге болған. Біраз уақыттан кейін тұтқындар Қасымға Ораз Мұхаммед ханға және Бежецкий Верхке Сібір ханзадасы Мәметқұлға босатылды. Бәлкім, Арслан Қасымда тұрақтап қалды.

1603/04 жылы Арслан Борис Годуновтың қабылдауында болды.

1610/11 жылы өлтірілген Қасым ханы Ораз Мұхаммедтің көптеген татарлары Арсланның аяғына бас ұрды.

1612 жылы мамырда Минин мен кінәз Пожарскийдің жағында болды.

1614 жылы 6 (16) наурызда Арслан Қазан сарайының орденінен алғыс хат алып, Қасым ханы атанды. Алайда ресми түрде 6 (16) тамызда ғана хан болып жарияланды.

Оның сарайындағы қызметшілердің ішінде 25 адам - қасымдықтар, 11 - сібір татар, 7 - ноғай, 5 - орыс, 6 - басқа болды.

1616, 1617 және 1623 жылдары Мәскеуге патша кездесуге келді.

1621 жылғы 16 (26) қазандағы жарлықпен хан билігі едәуір шектелді, қызмет етіп жатқан татарларды - кінәздерді, мырзаларды және қарапайым казактарды соттау, сондай-ақ бұрын өзіне және оған дейін Ораз Мұхаммед ханға тиесілі болған сот алымдарын жинау құқығы Қасым әскер басына өтті. Оның қарамағында оның басыбайлылары мен посад аламлары ғана қалды.

Өзіне бағынатын адамдар арасында православиенің таралуына кедергі болды. Мәскеуге бірнеше рет шағымдар, сондай-ақ патша Арслан Әлиұлы жаңадан шоқынған татарлар мен орыс халқын «мұсылмандағаны» туралы хаттар келіп түсті.

Әйелдері мен балалары

Салтан бике;
Фатима Сұлтан, Шаһқұлдар сейіті Ақмұхамметтің қызы (шам. 1605),
- қызы Алма бике, Мәметқұл ханзадаға тұрмысқа шықты,
- ұлы Сейітбұрхан;
Нақ Салтан, Сібір мырзасы Есіней Қарамышевтің қарындасы, (1613/14—1619/20);
Қарашай, Ебірдей абыздың қызы, Әзім Көшімовтың жесірі (шам. 1615),
- қызы Салтықай 1616 ж. туғ.

Арслан Әлиұлының кезіндегі Қасым әскер басылары

Иван Степанович Большой Колтовский (1613—1614);
князь Семён Григорьевич Звенигородский (1614—1616);
Семён Афанасьевич Бартенев (1616);
Григорий Иванович Феофилатьев (1616/17—1617/18);
Иван Гаврилович Бобрищев-Пушкин (1618/19—1619/20);
Никита Григорьевич Полтев и Григорий Григорьевич Калединский (1620 — 8 маусым 1621);
Абросим Иванович Лодыженский и Иван Вышеславцев (8 маусым 1621 — ақпан 1623);
Андрей Фёдорович Наумов и Иван Фёдорович Кикин (25 маусым — 11 шілде 1623);
Иван Константинович Шетнёв (25 мамыр 1623 — қаңтар 1625);
Алексей Терентьевич Чубаров (қаңтар 1625 — қараша 1626).

Әдебиет

Беляков А. В. Арслан Әлиұлы — Қасымның соңғы ханы // Рязанская старина. 2004—2005. Вып. 2—3. — Рязань: Край, 2006. — С. 8—30;
Вельяминов-Зернов В. В. Қасым хандары мен ханзадалары туралы зерттеу. Ч. 3. — СПб., 1866.

Сілтеме

Арслан Әлиұлының шежіресі. Родовод. Басты дереккөзінен мұрағатталған 29 ақпан 2012.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 29 желтоқсан 2010.