Алтай тілі

Алтай тілі - алтай халқының тілі. Түркі тілдеріне жатады.Ресей мен Моңғолия шекарасында орналасқан ресейлік Таулы Алтайда кең тараған.

Алтай тілі (1948 жылға дейін ойрат тілі деп аталған) негізінен Ресейдің Алтай Республикасында (60 015) тұратын алтай халқының ұлттық, әдеби тілі. Олардың жалпы саны — 71 317 адам (1989). Алтай тілі оңтүстік (алтай, төлеңгіт, телеуіт) және солтүстік (куманды, тува, чалкан) диалектілеріне бөлінеді. Әдеби тілінің қалыптасуында оңтүстік диалектісінің (алтай кижи) үлесі басымырақ болған. Алтай халқы 1928-1938 жылы латын әліпбиін қолданды, ал 1938 жылдан бері орыс графикасына негізделген жазуды пайдаланады. Алтай тілін қырғыз бен қазақ тілінің моңғол тілдік әсерге көп ұшыраған аралық нұсқасы деуге болады. Түркі тілдері, оның ішінде қыпшақ тобындағы қыпшақ-қырғызға жататын тіл. Алтай тілі мен қырғыз тілі шығыс қырғыз-қыпшақ тілдерінің бір тобын құрап, жалпы қасиеттерінде қырғыз тіліне ұқсас болып келеді. Алтай тілі 1948 жылға дейін ойрат тілі деп аталған. Ол тіл негізінен Ресейдің Алтай Республикасында тұратын алтай халқының ұлттық, әдеби тілі. Алтай тілі оңтүстік (алтай, төлеңгіт, телеуіт) және солтүстік (куманды, тува, чалкан) диактілеріне бөлінеді. Әдеби тілінің қалыптасуына оңтүстік диалектісінің (алтай кижи) үлесі басымырақ болған. Жалпы, алтай тілінің оңтүстік тармағында алтай <<алтай-кижи>>, төлеңгіт (төлеңгіт-теле, чуя говорларымен) және телеуіт деп аталатын үш диалект топтасқан. Алтайлар - тілі мен тегі жағынан қазаққа жақын халықтың бірі. Ал тарихта олардың өздерінше бірізді атаулары жоқ. Өйткені алтайлықтар құрамында деп саналған кейбір тайпалар өздерін әлі күнге дейін бөтен қауым өкілі деп біледі.

Дереккөздер

1. “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9