Алтай суыры

Алтай суыры немесе Сұр суыр (лат. Marmota baibacina)  - Тиінтәрізділер тұқымдасына жататын суырлар туысының биологиялық түрі. кемірушілер отряды, тиінтәрізділер тұқымдасына жататын сүтқоректінің ең ірісі. Сұр суыр Шығыс Қазақстандағы Хан Алтайдың оңтүстігінде және Тарбағатай тауының орманды, сайлы даласын мекендейді. Сұр суырдың дене тұрқы 70 см, салмағы 8 кг дейін жетеді. Сұр суырлар наурыздың аяғында, сәуірдің аяғында шағылысады. Буаздығы 40 тәулік, мамырдың басында аналығы 5-6 ұрпақты дүниеге әкеледі, суырдың балалары інінен маусымның аяғында шығады. Суыр інін жеке де, топтасып та қазады. Солардың ішінде отбасылық ін бутан ерекшеленіп тұрады. Суырлар нәрлі шөптесін өсімдіктермен, дәндерімен қоректенеді. Сонымен қатар, құрт-құмырсқа, ұлулармен, кейде құстардың балапанымен де азықтанады. Суыр отырықшы аң, бірақ, қажет болған жағдайда 20 шақырымдай жерге көшіп-қонуы мүмкін. Суырдың кәсіптік маңызы бар. Олардың бағалы терісінен бас киім, сырт киім тігіледі. Суыр майы халық медицинасында әртүрлі ауруларға ем ретінде пайдаланылады.

Алтай суыры
Дүниесі: Жануарлар Жамағаты: Хордалылар Табы: Сүтқоректілер Сабы: Кеміргіштер Тұқымдасы: Тиінтәрізділер Тегі: Суырлар Түрі: M. baibacina
Marmota baibacina , 1899

Биологиялық сипаттамасы

Қазақстанда кездесетін суырлардың ең ірісі, дене тұрқы 65 см, құйрығы 13 см. Жүні салалы, жұмсақ, сарғылт, жотасы қара не қара бурыл.

Алтай суыры тау беткейінен 2-3 ін қазып, соның біреуінде "отбасымен" 10-12 суыр бірге тұрады. Жылына 4-6 күшік табады. Көрегі - өсімдік.

Күзде денесіне 1,5-2 кг май жинап, қысқы ұйқыға жатады.

Терісі мен майы үшін шілде-қыркүйекте ауланады.

Алтай суыры оба ауруын тарарушы аңның бірі.

Таралуы

Алтайда, , , , Новосібір облыстарының таулы жерлерінде кең тараған.

Моңғолия мен Қытайдың таулы аймақтарында да бар.

Қазақстанда Тарбағатай, Саур және Орталық Қазақстанның Қызыларай, Қарғалы, Шығыс тауларында кездеседі.

Дереккөздер

1. “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998