Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Мекемтас Мырзахметұлы (9 мамыр 1930 жылы, ОҚО, Түлкібас ауданы, Майтөбеде туған) — Абайтанушы, ғалым. Филология ғылымдарының докторы, профессор. Қазақстанның мемлекеттік сыйлығының (1996) жән «Түркі әлеміне қызымет» халықаралық сыйлығының иегері. "Абайтану" ғылыми-зерттеу орталығының директоры, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі.
| Мекемтас Мырзахметұлы, ту5ан кезде Мекемтас Мырзахметұлы Мырзахметов | |||||
| Туған күні | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Туған жері | |||||
| Азаматтығы | |||||
| Ғылыми аясы | |||||
| Ғылыми дәрежесі | |||||
| Альма-матер | |||||
| Марапаттары |
| ||||
Өмірбаяны
Шыққан тегі Ұлы жүздің Дулат тайпасы Шымыр руынан. Мекемтас Мырзахметұлы - 1930 жылы Түркістан облысы, Түлкібас ауданы, Майтөбе ауылында дүниеге келген. Әкесі Мырзахмет 1933 жылы қайтыс болды. Анасы 1945 жылы 50 жасында дүниеден өтті. Балалары жетім қалды. Отбасында 12 бала болған, оның бірі ашаршылық кезінде қайтыс болса, енді бірі соғыстан оралмады, қалғандары қылшамен ауырып, науқат болып кетті. Солардан 3 бала ғана аман қалған (ағасы Ордабек 72 жасында дүниеден озды және әпкесі Күләнда орта жастан асқан соң дүниеден қайтты). Мекемтас Мырзахметұлының айтуы бойынша анасы ұзын бойлы, жүдеу, қараторы кісі еді. "Суретке түсу шариғатқа қайшы" - деп суретке түспеген. Балалары жастай шешектен өле бергендіктен, "тастай қатты, бекем болсын" деген ниетпен кенже баласының есімін Мекемтас қойыпты. Анасы қайтыс болғаннан кейін ағайындарының қолында тұрады. 8 жасында мектепке барды, кейін балалар үйі мен мектеп-интернатта тәрбиеленді. 8 сыныпты бітіре сала Тар1948 жылы Ванновқа (қазіргі Тұрар Рысқұлов) ауылындағы Абай атындағы қазақ орта мектебін бітірді.
Еңбек жолы
- Абай атындағы Қазақ педагогикалық институтының (қазіргі Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті)нің филология факультетін (1953), оның аспирантурасын (1964) бітірген.
- 1953–1961 жылдары Низами атындағы Ташкент педагогикалық институтында кафедра меңгерушісі, декан, проректор;
- 1969–75 жылдары ҚазПИ-де доцент, 1975–91 жылдары Қазақстан Ғ.А Әдебиет және өнер институтында ғылыми қызметкер, абайтану бөлімінің меңгерушісі қызметтерін атқарды.
- 1991–2000 жылдары арасында Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің кафедра меңгерушісі‚ Иасауи ғылыми лабораториясының меңгерушісі, әдебиет және этнофилология ғылыми-зертттеу орталығының директоры;
- 2002–2003 жылы Түркітану ғылыми-зертттеу институтының директоры қызметтерінде болды. 2000 жылдан атындағы Тараз мемлекеттік университетінде қазақ әдебиеті кафедрасының меңгерушісі және “Түркі халықтары әдебиетінің тарихы” ғылыми-зертттеу орталығының директоры, “” ғылыми-зертттеу орталығының бас ғылыми қызметкері.
Ғылыми еңбектері
Мекемтас Мырзахметұлының зерттеу еңбектерінде абайтану мен , бауыржантану, , Абайдың ақындық зертханасының жайы, ақын мұрасының рухани нәр алған қайнар көздері, Абай мұрасының шығыспен байланысы 1965 жылдан бастап терең зерттеле бастады. Абай мұрасындағы мораль философиясының негіздері оның исламға, адамгершілік мұраттарына қатысты зерттеліп ашылды. заманынан бастау алған кемел адам мәселесі Жүсіп Баласағұнидың “Құтадғу білік” дастанында қамтылып, Иасауидің “хал ілімі” () арқылы негізделіп, Абайдың “толық адам ілімі” арқылы дәстүрлі жалғастық тауып даму жолдары , яғни (үш сүю) жайындағы Абай танымдары негізінде талданып‚ бір жүйеге түсірілді. Мырзахметұлы кеңестік кезеңде-ақ патшалық Ресейдің Қазақстанда жүргізген негіздерін әшкерелеп (“”, 1993)‚ қазақ жеріндегі топонимдер мен антропонимдердің саяси-әлеуметтік сырларын ашып, қоғамдық ой-санаға ықпал етті. Абайтану мен мұхтартанудың ғылыми негізді қарым-қатынасын зерттеді. Абай шығармаларын жаңа қырынан талдап, ондағы айтылмай келген шығыстық мәселелер мен танылмай келген ойларды, шығыстық термин сөздерді бүгінгі күн талабы тұрғысынан жаңаша қорытып, ғылыми айналымға түсірді. Сондай-ақ қазақ әдебиетінің түрлі салаларынан мамандар даярлап, отыздан астам кандидат диссертация қорғатты. Абайтанудың библиография көрсеткіштерін құрастырып (1965, 1988, 1995) алғы сөздерін жазды. “Абай” энциклопедиясы мен М.Әуезовтің 20 томдық, 50 томдық шығармалар жинағын шығаруға атсалысты.
Шығармалары
- «Абай Құнанбаев. Библиографиялық көрсеткіш» (1965),
- «Мұхтар Әуезов және Абайтану проблемалары (1982),
- «Абай жүрген ізбенен» (1985),
- «Абайтану. Библиографиялық көрсеткіш» (1988),
- «Абайдың адамгершілік мұраттары» (1993),
- «Абайтану тарихы» (1994),
- «Восхождение Мухтара Ауэзова к Абаю» (1994),
- «Абай және Шығыс» (1995),
- «Әуезов және Абай (1996),
- «Түркістанда туған ойлар» (1998),
- «Түркістан, Тараз арасы...» (2002),
т.б. монографиялар, кітаптардың («Абайды оқы, таңырқа», 1993; «Абайтану дәрістері», 1994; «Абайтану дәрістерінің дерек көздері», «Абайды білмек парыз, ойлы жасқа», 1997;
Мемлекеттік марапаттары
- 1996 жылы елбасының жарлығымен ғылым саласындағы ерен еңбектері үшін Қазақстанның мемлекеттік сыйлығын алды.
- 2001 жылы «Құрмет ордені» мен марапатталды.
- 2003 жылы «Түркі әлеміне сіңірген еңбекгі үшін» халықаралық сыйлығының лауреаты (Анкара);
- Бауыржан Момышұлының атындағы «Құрмет белгісі» ордені;
- «Парасат ордені» мен марапатталған.
- 2008 жылы «Астанаға 10 жыл» медалі;
- «Ғылымды дамытуға сіңірген еңбегі үшін медалі» мен марапатталған (ҚР БжҒ министрлігі);
- Бірнеше медалдар мен құрмет грамоталарымен марапатталған.
Ғылыми атақтары
- 1989 жылы Филология ғылымдарының докторы (ғылыми атағы);
- 1995 жылы профессор құрметті ғылыми атақтары берілді.
Дереккөздер
- Құрастырушы авторы Асангелді Отаров Бәйдібек баба - Алып бәйтерек ұрпақтарының шежіресі. Шымыр. — Алматы: Издательство Өнер, 2007. — 816 б. — ISBN 978-601-209-017-8.
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Mekemtas Myrzahmetuly 9 mamyr 1930 zhyly OҚO Tүlkibas audany Majtobede tugan Abajtanushy galym Filologiya gylymdarynyn doktory professor Қazakstannyn memlekettik syjlygynyn 1996 zhәn Tүrki әlemine kyzymet halykaralyk syjlygynyn iegeri Abajtanu gylymi zertteu ortalygynyn direktory Қazakstan Zhazushylar odagynyn mүshesi Mekemtas Myrzahmetuly tu5an kezde Mekemtas Myrzahmetuly MyrzahmetovTugan kүni9 mamyr 1930 1930 05 09 94 zhas Tugan zheriOҚO Tүlkibas audany MajtobeAzamattygy KSRO Қazak KSR ҚazakstanҒylymi ayasyabajtanushyҒylymi dәrezhesiFilologiya gylymdarynyn doktory professorAlma materAbaj atyndagy Қazak ulttyk pedagogikalyk universitetiMarapattaryҚurmet ordeniӨmirbayanyShykkan tegi Ұly zhүzdin Dulat tajpasy Shymyr ruynan Mekemtas Myrzahmetuly 1930 zhyly Tүrkistan oblysy Tүlkibas audany Majtobe auylynda dүniege kelgen Әkesi Myrzahmet 1933 zhyly kajtys boldy Anasy 1945 zhyly 50 zhasynda dүnieden otti Balalary zhetim kaldy Otbasynda 12 bala bolgan onyn biri asharshylyk kezinde kajtys bolsa endi biri sogystan oralmady kalgandary kylshamen auyryp naukat bolyp ketti Solardan 3 bala gana aman kalgan agasy Ordabek 72 zhasynda dүnieden ozdy zhәne әpkesi Kүlәnda orta zhastan askan son dүnieden kajtty Mekemtas Myrzahmetulynyn ajtuy bojynsha anasy uzyn bojly zhүdeu karatory kisi edi Suretke tүsu sharigatka kajshy dep suretke tүspegen Balalary zhastaj sheshekten ole bergendikten tastaj katty bekem bolsyn degen nietpen kenzhe balasynyn esimin Mekemtas kojypty Anasy kajtys bolgannan kejin agajyndarynyn kolynda turady 8 zhasynda mektepke bardy kejin balalar үji men mektep internatta tәrbielendi 8 synypty bitire sala Tar1948 zhyly Vannovka kazirgi Turar Ryskulov auylyndagy Abaj atyndagy kazak orta mektebin bitirdi Enbek zholyAbaj atyndagy Қazak pedagogikalyk institutynyn kazirgi Abaj atyndagy Қazak ulttyk pedagogikalyk universiteti nin filologiya fakultetin 1953 onyn aspiranturasyn 1964 bitirgen 1953 1961 zhyldary Nizami atyndagy Tashkent pedagogikalyk institutynda kafedra mengerushisi dekan prorektor 1969 75 zhyldary ҚazPI de docent 1975 91 zhyldary Қazakstan Ғ A Әdebiet zhәne oner institutynda gylymi kyzmetker abajtanu boliminin mengerushisi kyzmetterin atkardy 1991 2000 zhyldary arasynda Қozha Ahmet Yasaui atyndagy Halykaralyk kazak tүrik universitetinin kafedra mengerushisi Iasaui gylymi laboratoriyasynyn mengerushisi әdebiet zhәne etnofilologiya gylymi zerttteu ortalygynyn direktory 2002 2003 zhyly Tүrkitanu gylymi zerttteu institutynyn direktory kyzmetterinde boldy 2000 zhyldan atyndagy Taraz memlekettik universitetinde kazak әdebieti kafedrasynyn mengerushisi zhәne Tүrki halyktary әdebietinin tarihy gylymi zerttteu ortalygynyn direktory gylymi zerttteu ortalygynyn bas gylymi kyzmetkeri Ғylymi enbekteriMekemtas Myrzahmetulynyn zertteu enbekterinde abajtanu men bauyrzhantanu Abajdyn akyndyk zerthanasynyn zhajy akyn murasynyn ruhani nәr algan kajnar kozderi Abaj murasynyn shygyspen bajlanysy 1965 zhyldan bastap teren zerttele bastady Abaj murasyndagy moral filosofiyasynyn negizderi onyn islamga adamgershilik murattaryna katysty zerttelip ashyldy zamanynan bastau algan kemel adam mәselesi Zhүsip Balasagunidyn Қutadgu bilik dastanynda kamtylyp Iasauidin hal ilimi arkyly negizdelip Abajdyn tolyk adam ilimi arkyly dәstүrli zhalgastyk tauyp damu zholdary yagni үsh sүyu zhajyndagy Abaj tanymdary negizinde taldanyp bir zhүjege tүsirildi Myrzahmetuly kenestik kezende ak patshalyk Resejdin Қazakstanda zhүrgizgen negizderin әshkerelep 1993 kazak zherindegi toponimder men antroponimderdin sayasi әleumettik syrlaryn ashyp kogamdyk oj sanaga ykpal etti Abajtanu men muhtartanudyn gylymi negizdi karym katynasyn zerttedi Abaj shygarmalaryn zhana kyrynan taldap ondagy ajtylmaj kelgen shygystyk mәseleler men tanylmaj kelgen ojlardy shygystyk termin sozderdi bүgingi kүn talaby turgysynan zhanasha korytyp gylymi ajnalymga tүsirdi Sondaj ak kazak әdebietinin tүrli salalarynan mamandar dayarlap otyzdan astam kandidat dissertaciya korgatty Abajtanudyn bibliografiya korsetkishterin kurastyryp 1965 1988 1995 algy sozderin zhazdy Abaj enciklopediyasy men M Әuezovtin 20 tomdyk 50 tomdyk shygarmalar zhinagyn shygaruga atsalysty Shygarmalary Abaj Қunanbaev Bibliografiyalyk korsetkish 1965 Muhtar Әuezov zhәne Abajtanu problemalary 1982 Abaj zhүrgen izbenen 1985 Abajtanu Bibliografiyalyk korsetkish 1988 Abajdyn adamgershilik murattary 1993 Abajtanu tarihy 1994 Voshozhdenie Muhtara Auezova k Abayu 1994 Abaj zhәne Shygys 1995 Әuezov zhәne Abaj 1996 Tүrkistanda tugan ojlar 1998 Tүrkistan Taraz arasy 2002 t b monografiyalar kitaptardyn Abajdy oky tanyrka 1993 Abajtanu dәristeri 1994 Abajtanu dәristerinin derek kozderi Abajdy bilmek paryz ojly zhaska 1997 Memlekettik marapattary1996 zhyly elbasynyn zharlygymen gylym salasyndagy eren enbekteri үshin Қazakstannyn memlekettik syjlygyn aldy 2001 zhyly Қurmet ordeni men marapattaldy 2003 zhyly Tүrki әlemine sinirgen enbekgi үshin halykaralyk syjlygynyn laureaty Ankara Bauyrzhan Momyshulynyn atyndagy Қurmet belgisi ordeni Parasat ordeni men marapattalgan 2008 zhyly Astanaga 10 zhyl medali Ғylymdy damytuga sinirgen enbegi үshin medali men marapattalgan ҚR BzhҒ ministrligi Birneshe medaldar men kurmet gramotalarymen marapattalgan Ғylymi ataktary1989 zhyly Filologiya gylymdarynyn doktory gylymi atagy 1995 zhyly professor kurmetti gylymi ataktary berildi DerekkozderҚurastyrushy avtory Asangeldi Otarov Bәjdibek baba Alyp bәjterek urpaktarynyn shezhiresi Shymyr Almaty Izdatelstvo Өner 2007 816 b ISBN 978 601 209 017 8 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet