Бүркітші - бүркітті баптап, аң аулауға үйрететін адам.
Бүркіт ұстаудың екі жолы бар: бірі — балапанынан ұядан алып, қолдан баулу. Ондай бүркітті "қолбала" дейді. Екіншісі — бүркітті тағы күйінде ұстап үйрету. Бұлар — , , мұзбалақ сықылды түз құстары. Балапанды баулу тәсілі мынадай: бүркітші балапанды жемдей жүріп, шақырып үйретеді. Тұғырға отыруға жарасымен томаға кигізіп, тағып, қолға қондыра бастайды. Ұшуға жараған соң, етке қант бүркіп, оны қоян, түлкі, қарсақ сияқты аңдардың терісіне орап, шыжыммен сүйретіп жүріп жегізеді, мұны "" дейді. Жас бөлтірік, көжек, түлкінің күшігі сияқты әлсіз аңдарды тірідей шоқытып ауыздандырады. Мұны құсты "аңға баулу" деп атайды. Ал түз құсын былай үйретеді: алдымен оны томағалайды да, ырғаққа (бос керген арқанға) отырғызады. Үйқыдан қалжырап, шаршап шыққан тағы бүркіт бірнеше күннен кейін ырыққа көніп, жем тартады, үйір бола бастайды, шақыруға келетін болады. Бүркітшілер түз құсын 50-60 күннен кейін ұшырып, ұсақ аң алдырады. Аңға салынатын бүркіт біршама қоңды, жемге шабытты, сергек күйде болу керек. Сондықтан әр бүркіттің тегіне, қыраңдығына, мінезіне, жасына қарай әр жағдайда берілетін жемдері болады. Мысалы, "қан соқта", "жылы-жұмсақ", "қызыл", "" деп аталатын жемдер семірту үшін, сондай-ақ түлекке отырғызғанда, құстың еті төмендеп кеткен кезде беріледі. "Тартпа", "" дейтін жемдер бүркітті ширықтыру үшін берілсе, "" (турап алып, 1-2 рет суға шайған ет) құстың етін бір қалыпты ұстау үшін, "" (тұралған, суға сығымдап қан-сөлін алған ет) құстың етін төмендету және ашқарақтануы үшін беріледі. Бүркітшінің түлекті осыңдай түрлі жеммен баптауын "қайыру" дейді. Қайыру кездерінде бүркітке мұсатыр жұтқызып, ішін шаю, аршаның бүрін буып жұтқызып, қоялату, мұз жұтқызып, бойын салқындату сияқты, т.б. әдістері де болады. Наурыз-сәуір айларынан бастап бүркітші құсты тойғыза жемдеп түлекке отырғызады. Бүркітші бүркіт алатын аңдардың жатағын, өрісін, ізін білетін байқампаз да болады. Аңға шығарғанда бүркітшінің жанында аяқ бау, балақ бау, тұғыр, балдақ, томаға, сапты аяқ, биялай, жеңсе бұрау (түлкі бұрайтын айыр бас шыбық), жем қалта, шыжым, пышақ, ине, тарамыс, бөлеу (бүркіт бесігі) сияқты дәнекер жабдықтары болады. Бүркітші саятшылыққа көп кісі жиналып шықса, оны "салбауырынға шығу" дейді.
Дереккөздер
- Жетісу энциклопедия. - Алматы: «Арыс» баспасы, 2004 жыл. — 712 бет + 48 бет түрлі түсті суретті жапсырма. ISBN 9965-17-134-3
- Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Сөздік-Словарь". ISBN 9965-822-57-3
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bүrkitshi bүrkitti baptap an aulauga үjretetin adam bүrkitshi Bүrkit ustaudyn eki zholy bar biri balapanynan uyadan alyp koldan baulu Ondaj bүrkitti kolbala dejdi Ekinshisi bүrkitti tagy kүjinde ustap үjretu Bular muzbalak sykyldy tүz kustary Balapandy baulu tәsili mynadaj bүrkitshi balapandy zhemdej zhүrip shakyryp үjretedi Tugyrga otyruga zharasymen tomaga kigizip tagyp kolga kondyra bastajdy Ұshuga zharagan son etke kant bүrkip ony koyan tүlki karsak siyakty andardyn terisine orap shyzhymmen sүjretip zhүrip zhegizedi muny dejdi Zhas boltirik kozhek tүlkinin kүshigi siyakty әlsiz andardy tiridej shokytyp auyzdandyrady Muny kusty anga baulu dep atajdy Al tүz kusyn bylaj үjretedi aldymen ony tomagalajdy da yrgakka bos kergen arkanga otyrgyzady Үjkydan kalzhyrap sharshap shykkan tagy bүrkit birneshe kүnnen kejin yrykka konip zhem tartady үjir bola bastajdy shakyruga keletin bolady Bүrkitshiler tүz kusyn 50 60 kүnnen kejin ushyryp usak an aldyrady Anga salynatyn bүrkit birshama kondy zhemge shabytty sergek kүjde bolu kerek Sondyktan әr bүrkittin tegine kyrandygyna minezine zhasyna karaj әr zhagdajda beriletin zhemderi bolady Mysaly kan sokta zhyly zhumsak kyzyl dep atalatyn zhemder semirtu үshin sondaj ak tүlekke otyrgyzganda kustyn eti tomendep ketken kezde beriledi Tartpa dejtin zhemder bүrkitti shiryktyru үshin berilse turap alyp 1 2 ret suga shajgan et kustyn etin bir kalypty ustau үshin turalgan suga sygymdap kan solin algan et kustyn etin tomendetu zhәne ashkaraktanuy үshin beriledi Bүrkitshinin tүlekti osyndaj tүrli zhemmen baptauyn kajyru dejdi Қajyru kezderinde bүrkitke musatyr zhutkyzyp ishin shayu arshanyn bүrin buyp zhutkyzyp koyalatu muz zhutkyzyp bojyn salkyndatu siyakty t b әdisteri de bolady Nauryz sәuir ajlarynan bastap bүrkitshi kusty tojgyza zhemdep tүlekke otyrgyzady Bүrkitshi bүrkit alatyn andardyn zhatagyn orisin izin biletin bajkampaz da bolady Anga shygarganda bүrkitshinin zhanynda ayak bau balak bau tugyr baldak tomaga sapty ayak biyalaj zhense burau tүlki burajtyn ajyr bas shybyk zhem kalta shyzhym pyshak ine taramys boleu bүrkit besigi siyakty dәneker zhabdyktary bolady Bүrkitshi sayatshylykka kop kisi zhinalyp shyksa ony salbauyrynga shygu dejdi DerekkozderZhetisu enciklopediya Almaty Arys baspasy 2004 zhyl 712 bet 48 bet tүrli tүsti suretti zhapsyrma ISBN 9965 17 134 3 Қazakstan sportshylar eli Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Sozdik Slovar ISBN 9965 822 57 3 Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz