Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Кәдімгі қалқантұмсық жылан (лат. Gloydius halys) – қабыршақтылар отряды шұңқырбасты жыландар тұқымдасына жататын жылан, өте улы сылдырмақты жыландардың өкілі. Қазақстанның оңтүстігінде жазық жерде, таулы (теңіз деңгейінен биіктігі 3000 м-ге дейін) аймақтарда мекендейді. Бұл тау орманында, көбінесе жусанды, бидайық өскен алқапта, ши арасында, тоғайда және бұталы өсімдіктер өсетін жерлерде, жартастардың арасында, шабындықтарда мекендейді.
| Кәдімгі қалқантұмсық жылан | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Gloydius halys | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Gloydius halys (Паллас, 1776) |
Сарғыш сұр түсті денесінде көлденең күңгірт жолақтар, не алқызыл теңбілдер болады. Бірақ мекендеген жеріне сай оның түсі де құбылмалы келеді: күңгей əрі құрғақ тастақты жерде қаралтым, ал теріскей шөбі шүйген жерде сұрғылтым өңді болады. Дене тұрқы 50 – 60 см, ең ірілері 75 – 80 см, басы жұмыртқа тәрізді және мойнынан айқын ажырап тұрады; жотасы сары не сұр, көмкерілген қара дақтары болады, тұмсығында күңгірт төрт бұрышты дағы бар. Желкесінде аттың тағасы тәрізді қара дағы бар. негізгі айырмашылығы – танау тесігі мен көзі арасында шұңқыры болады. Қазан – қараша айында ұйқыға кетіп, наурыз – мамырда оянады. Жыныстық жағынан 3 жылда жетіледі. Аналығы шілде айында ұзындығы 16 – 19 см-дей 3 – 12 (көбінесе 6 – 8) баласын жұмыртқалай тірі туады. Бір маусымда 3 рет түлейді. Негізгі қорегі – ұсақ кемірушілер, кесірткелер, ұсақ құстар, жәндіктер. Жемін кешқұрым, түнде, оңтүстік аудандарда күндіз де аулайды.
Қалқантұмсық жылан – улы, оның уы адамға қауіпті болғанымен жас балаларға, малға, оның ішінде жылқыға ғана айтарлықтай қауіпті. Оған шағылған адам дер кезінде тиісті шара қолданса тез айығып кетеді, онша улы жылан емес. Уы дәрі жасау үшін медицинада пайдаланылады.
Дереккөздер
- Қазақстан Республикасының табиғаты 3 том, 2 бөлім
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Gloydius halys |
 | Бұл — биология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kәdimgi kalkantumsyk zhylan lat Gloydius halys kabyrshaktylar otryady shunkyrbasty zhylandar tukymdasyna zhatatyn zhylan ote uly syldyrmakty zhylandardyn okili Қazakstannyn ontүstiginde zhazyk zherde tauly teniz dengejinen biiktigi 3000 m ge dejin ajmaktarda mekendejdi Bul tau ormanynda kobinese zhusandy bidajyk osken alkapta shi arasynda togajda zhәne butaly osimdikter osetin zherlerde zhartastardyn arasynda shabyndyktarda mekendejdi Kәdimgi kalkantumsyk zhylanGloydius halysDүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby Bauyrymen zhorgalaushylarSaby ҚabyrshaktylarKishi saby ZhylandarTukymdasy ViperidaeKishi tukymdasy CrotalinaeTegi GloydiusTүri G halysGloydius halys Pallas 1776 Sargysh sur tүsti denesinde koldenen kүngirt zholaktar ne alkyzyl tenbilder bolady Birak mekendegen zherine saj onyn tүsi de kubylmaly keledi kүngej eri kurgak tastakty zherde karaltym al teriskej shobi shүjgen zherde surgyltym ondi bolady Dene turky 50 60 sm en irileri 75 80 sm basy zhumyrtka tәrizdi zhәne mojnynan ajkyn azhyrap turady zhotasy sary ne sur komkerilgen kara daktary bolady tumsygynda kүngirt tort buryshty dagy bar Zhelkesinde attyn tagasy tәrizdi kara dagy bar negizgi ajyrmashylygy tanau tesigi men kozi arasynda shunkyry bolady Қazan karasha ajynda ujkyga ketip nauryz mamyrda oyanady Zhynystyk zhagynan 3 zhylda zhetiledi Analygy shilde ajynda uzyndygy 16 19 sm dej 3 12 kobinese 6 8 balasyn zhumyrtkalaj tiri tuady Bir mausymda 3 ret tүlejdi Negizgi koregi usak kemirushiler kesirtkeler usak kustar zhәndikter Zhemin keshkurym tүnde ontүstik audandarda kүndiz de aulajdy Қalkantumsyk zhylan uly onyn uy adamga kauipti bolganymen zhas balalarga malga onyn ishinde zhylkyga gana ajtarlyktaj kauipti Ogan shagylgan adam der kezinde tiisti shara koldansa tez ajygyp ketedi onsha uly zhylan emes Uy dәri zhasau үshin medicinada pajdalanylady DerekkozderҚazakstan Respublikasynyn tabigaty 3 tom 2 bolimOrtakkorda bugan katysty media fajldar bar Category Gloydius halys Bul biologiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz