Жабайы шошқа, қабан, доңыз (лат. Sus scrofa) – сүтқоректілер класының жұптұяқтылар отрядына жататын жануар.
Жабайы шошқа Қазбалық ауқымы: Early Плейстоцен – Recent | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
() | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Sus scrofa Карл Линней, |
Қызылорда облысының қамыс-құрақты қопалар мен батпақты жерлерінде, өзен аңғарларында көп кездеседі. Денесі ірі, екі бүйірі қысыңқы, мойыны жуан, басы сүйір, тұмсығы конус тәрізді көлденеңнен кесілген болып келеді. Ұшында жұп тұяғы бар, аяғы мықты, екеуі жақсы жетілген төрт саусағы болады. Құлағы үлкен және жалпақ, көзі кішкентай, танауы таңқы. Денесін қалың қылшық басқан.
Аталығының арқасында жалы болады. Жыныстық жағынан 18 – 20 айда жетіледі. Күйлеуге түсуі тамыздың ортасынан желтоқсанға дейін созылады. Аналығы (мегежіні) 4 – 10 торай туады. Тістері көп, бұдырлы. Қарыны жіктелмеген, күйіс қайтармайды. Қорек таңдамайтын жануар, топырақты қазып құрт-құмырсқа, өсімдік тамырлары, ұлулар және ұсақ тышқандармен қоректенеді.
Доңыз – кәсіптік маңызы бар аң, еті, терісі, қылшығы пайдаланылады. Орта есеппен әр Доңыз 50 кг ет, 10 кг май, 250 дм2 тері және 0,5 кг қылшық береді.
Қабан мен Еуразияда таралған, ТМД аймағында, жағалауынан дейін кездеседі. Аталықтарының азу тістері өте ірі және жоғары, сыртқа қарай қайқы. Денесін ірі қылтан қаптаған. Ересек қабан шошқаларынын түсі коңыр, торайларының терісінде ұзынан орналасқан ақ жолақтары бар. Ірі қабандардың ұзындығы 2 м, салмағы 300 кг. Топтасып өмір сүреді. Күйлеу кезінде, жекелей тіршілік етеді. Орташа 4-6 торай табады. Үй шошқасының арғы тегі. Кәсіпшілік жануар.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған профессор Е. Арын – Павлодар: 2007 - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3
Бұл — биология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Sus scrofa |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhabajy shoshka kaban donyz lat Sus scrofa sүtkorektiler klasynyn zhuptuyaktylar otryadyna zhatatyn zhanuar Zhabajy shoshka Қazbalyk aukymy Early Plejstocen Recent Dүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby SүtkorektilerSaby ZhuptuyaktylarTukymdasy Tegi Tүri S scrofaSus scrofa Karl Linnej Қyzylorda oblysynyn kamys kurakty kopalar men batpakty zherlerinde ozen angarlarynda kop kezdesedi Denesi iri eki bүjiri kysynky mojyny zhuan basy sүjir tumsygy konus tәrizdi koldenennen kesilgen bolyp keledi Ұshynda zhup tuyagy bar ayagy mykty ekeui zhaksy zhetilgen tort sausagy bolady Қulagy үlken zhәne zhalpak kozi kishkentaj tanauy tanky Denesin kalyn kylshyk baskan Atalygynyn arkasynda zhaly bolady Zhynystyk zhagynan 18 20 ajda zhetiledi Kүjleuge tүsui tamyzdyn ortasynan zheltoksanga dejin sozylady Analygy megezhini 4 10 toraj tuady Tisteri kop budyrly Қaryny zhiktelmegen kүjis kajtarmajdy Қorek tandamajtyn zhanuar topyrakty kazyp kurt kumyrska osimdik tamyrlary ulular zhәne usak tyshkandarmen korektenedi Donyz kәsiptik manyzy bar an eti terisi kylshygy pajdalanylady Orta eseppen әr Donyz 50 kg et 10 kg maj 250 dm2 teri zhәne 0 5 kg kylshyk beredi Қaban men Euraziyada taralgan TMD ajmagynda zhagalauynan dejin kezdesedi Atalyktarynyn azu tisteri ote iri zhәne zhogary syrtka karaj kajky Denesin iri kyltan kaptagan Eresek kaban shoshkalarynyn tүsi konyr torajlarynyn terisinde uzynan ornalaskan ak zholaktary bar Iri kabandardyn uzyndygy 2 m salmagy 300 kg Toptasyp omir sүredi Kүjleu kezinde zhekelej tirshilik etedi Ortasha 4 6 toraj tabady Үj shoshkasynyn argy tegi Kәsipshilik zhanuar Derekkozder Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 Oryssha kazaksha tүsindirme sozdik Biologiya Zhalpy redakciyasyn baskargan professor E Aryn Pavlodar 2007 1028 b ISBN 9965 08 286 3 Bul biologiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar Category Sus scrofa