Мемлекеттік бюджет — мемлекеттің белгілі бір уақыт кезеңіне, көбінесе бір жылға арналған кірістері мен шығыстарының қаржы жоспары. Онда түсетін көздері және қаражаттың жұмсалу бағыттары мен арналары көрсетіледі. Мемлекеттік бюджетті үкімет әзірлейді, жоғары заң шығарушы органдар қабылдап, бекітеді. Бюджеттің атқарылуы барысында оның ішінара қайта қаралуы мүмкін. Барлық демократиялық мемлекеттерде Мемлекеттік бюджетті қабылдау парламенттің аса маңызды өкілеттіктерінің бірі болып табылады.
Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен ролі
Қаржылық байланыстардың орасан зор әр алуандығында жеке ортақ ерекшеліктерімен көзге түсетін оқшауланған сфераларды бөліп көрсетуге болады. Мәселен, мемлекеттің шаруашылық жүргізуші субъектілермен және халықпен қалыптасатын қаржы қатынастары жалпы қоғамдық өнімді құндық бөлудің ерекше саласын құрайды және қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыруға арналған орталықтандырылған ақша қорын қалыптастырумен және пайдаланумен байланысты болады. Қаржы қатынастарының бұл жиынтығы «мемлекеттік бюджет» ұғымының экономикалық мазмұнын құрайды. Мемлекеттік бюджет мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын жасау және оны ұдайы өндіріс пен қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсаттарына пайдалану жолымен қоғамдық өнімнің құнын бөлу және қайта бөлу процесінде мемлекет пен қоғамдық өндірістің басқа қатысушылары арасында пайда болатын экономикалық қатынастарды білдіреді. Қаржы қатынастарының белгілі бір жиынтығы ретіндегі мемлекеттік бюджетке ең алдымен жалпы қаржы категориясынан ажырататын өзгеше белгілер тән: бюджет қатынастарының бөлгіштік сипаты бар, әрқашан ақша нысанында жүзеге асырылады, мақсатты ақша қорларын қалыптастырумен және пайдаланумен қосарлана жүреді. Сонымен бірге, бюджет қатынастарына белгілі бір өзіндік ерекшелік тән, алайда ол қаржымен ортақ өзгеше белгілердің шеңберінен шықпайды. Құндық бөліністердің айрықшалықты сферасы ретінде мемлекеттік бюджет мына өзгеше белгілермен сипатталады: 1) мемлекеттік жалпы қоғамдық өнімнің бір бөлігін оқшауландырумен және оны қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыруға пайдаланумен байланысты бөлгіштік қатынастардың айрықша экономикалық нысаны болып табылады; 2) құнды жасау және оны тұтыну процесін шарттастыратын материалдық өндіріс қаржысынан және құнды тұтынуға қызмет ететін өндірістік емес сфера қаржысынан мемлекеттік бюджеттің айырмашылығы ол ұлттық шаруашылықтың салалары, аумақтар, экономиканың секторлары, қоғамдық қызметтің сфералары арасында құнды қайта бөлуге арналған; 3) қоғамдық өнімдің оның тауар нысанындағы қозғалысымен тікелей байланысты емес құнды бөліністің стадиясын білдіреді және одан белгілі үзілісте жүзеге асырылады, ал қаржы қатынастары материалдық өндірісте де, өндірістік емес сферада да тауар-ақша қатынастарымен тығыз тоқайласып жатады. Мемлекеттік бюджет, кез келген басқа экономикалық категория сияқты, өндірістік қатынастарды білдіреді және оларға сәйкес келетін нақты материалдық - заттай түрінде болады: бюджет қатынастары мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорында – бюджеттік қорында затталынады. Мемлекеттің бюджеттің сан қырлы маңызын ескере отырып, оны тек экономикалық категория және мемлекеттің орталықтандырылған ақша қоры ретінде ғана емес, сонымен бірге негізгі қаржы жоспары, әлеуметтік-экономикалық процестерді реттеу механизмінің жиынтық ұғымы ретінде қарауға болады. Мәселен, мемлекеттің бюджетте қоғамдағы барлық экономикалық процестер бейнеленетіндіктен, сондай-ақ барлық негізгі қаржы институттары – салықтар, мемлекеттің шығыстары, мемлекеттік кредит, мемлекеттік қарыздар және т.б. өзінің шоғырланған көрінісін табатындықтан бюджет мемлекеттің негізгі қаржы жоспары ретінде сипатталады. Бюджеттің негізгі қаржы жоспары деп мойындау оның ұлттық табысты қайта бөлудегі маңызды орнын, қаржы жоспарларының жүйесіндегі басымдық жағдайын, сондай-ақ қоғамдық ұдайы өндірістегі айрықша рөлін айқындайды. Негізгі қаржы жоспары мемлекеттің қаржылық қызметінің жемісі болып табылады.
Дереккөздер
- Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3
Сыртқы сілтемелер
- http://magistr.kz/referat/show/3051/68/1 Мұрағатталған 26 ақпанның 2015 жылы.
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
Бұл — экономика бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Memlekettik byudzhet memlekettin belgili bir uakyt kezenine kobinese bir zhylga arnalgan kiristeri men shygystarynyn karzhy zhospary Onda tүsetin kozderi zhәne karazhattyn zhumsalu bagyttary men arnalary korsetiledi Memlekettik byudzhetti үkimet әzirlejdi zhogary zan shygarushy organdar kabyldap bekitedi Byudzhettin atkaryluy barysynda onyn ishinara kajta karaluy mүmkin Barlyk demokratiyalyk memleketterde Memlekettik byudzhetti kabyldau parlamenttin asa manyzdy okilettikterinin biri bolyp tabylady Memlekettik byudzhettin ekonomikalyk mәni men roliҚarzhylyk bajlanystardyn orasan zor әr aluandygynda zheke ortak erekshelikterimen kozge tүsetin okshaulangan sferalardy bolip korsetuge bolady Mәselen memlekettin sharuashylyk zhүrgizushi subektilermen zhәne halykpen kalyptasatyn karzhy katynastary zhalpy kogamdyk onimdi kundyk boludin erekshe salasyn kurajdy zhәne kogamdyk kazhettilikterdi kanagattandyruga arnalgan ortalyktandyrylgan aksha koryn kalyptastyrumen zhәne pajdalanumen bajlanysty bolady Қarzhy katynastarynyn bul zhiyntygy memlekettik byudzhet ugymynyn ekonomikalyk mazmunyn kurajdy Memlekettik byudzhet memlekettin ortalyktandyrylgan aksha koryn zhasau zhәne ony udajy ondiris pen kogamdyk kazhettilikterdi kanagattandyru maksattaryna pajdalanu zholymen kogamdyk onimnin kunyn bolu zhәne kajta bolu procesinde memleket pen kogamdyk ondiristin baska katysushylary arasynda pajda bolatyn ekonomikalyk katynastardy bildiredi Қarzhy katynastarynyn belgili bir zhiyntygy retindegi memlekettik byudzhetke en aldymen zhalpy karzhy kategoriyasynan azhyratatyn ozgeshe belgiler tәn byudzhet katynastarynyn bolgishtik sipaty bar әrkashan aksha nysanynda zhүzege asyrylady maksatty aksha korlaryn kalyptastyrumen zhәne pajdalanumen kosarlana zhүredi Sonymen birge byudzhet katynastaryna belgili bir ozindik erekshelik tәn alajda ol karzhymen ortak ozgeshe belgilerdin shenberinen shykpajdy Қundyk bolinisterdin ajrykshalykty sferasy retinde memlekettik byudzhet myna ozgeshe belgilermen sipattalady 1 memlekettik zhalpy kogamdyk onimnin bir boligin okshaulandyrumen zhәne ony kogamdyk kazhettilikterdi kanagattandyruga pajdalanumen bajlanysty bolgishtik katynastardyn ajryksha ekonomikalyk nysany bolyp tabylady 2 kundy zhasau zhәne ony tutynu procesin sharttastyratyn materialdyk ondiris karzhysynan zhәne kundy tutynuga kyzmet etetin ondiristik emes sfera karzhysynan memlekettik byudzhettin ajyrmashylygy ol ulttyk sharuashylyktyn salalary aumaktar ekonomikanyn sektorlary kogamdyk kyzmettin sferalary arasynda kundy kajta boluge arnalgan 3 kogamdyk onimdin onyn tauar nysanyndagy kozgalysymen tikelej bajlanysty emes kundy bolinistin stadiyasyn bildiredi zhәne odan belgili үziliste zhүzege asyrylady al karzhy katynastary materialdyk ondiriste de ondiristik emes sferada da tauar aksha katynastarymen tygyz tokajlasyp zhatady Memlekettik byudzhet kez kelgen baska ekonomikalyk kategoriya siyakty ondiristik katynastardy bildiredi zhәne olarga sәjkes keletin nakty materialdyk zattaj tүrinde bolady byudzhet katynastary memlekettin ortalyktandyrylgan aksha korynda byudzhettik korynda zattalynady Memlekettin byudzhettin san kyrly manyzyn eskere otyryp ony tek ekonomikalyk kategoriya zhәne memlekettin ortalyktandyrylgan aksha kory retinde gana emes sonymen birge negizgi karzhy zhospary әleumettik ekonomikalyk procesterdi retteu mehanizminin zhiyntyk ugymy retinde karauga bolady Mәselen memlekettin byudzhette kogamdagy barlyk ekonomikalyk procester bejnelenetindikten sondaj ak barlyk negizgi karzhy instituttary salyktar memlekettin shygystary memlekettik kredit memlekettik karyzdar zhәne t b ozinin shogyrlangan korinisin tabatyndyktan byudzhet memlekettin negizgi karzhy zhospary retinde sipattalady Byudzhettin negizgi karzhy zhospary dep mojyndau onyn ulttyk tabysty kajta boludegi manyzdy ornyn karzhy zhosparlarynyn zhүjesindegi basymdyk zhagdajyn sondaj ak kogamdyk udajy ondiristegi ajryksha rolin ajkyndajdy Negizgi karzhy zhospary memlekettin karzhylyk kyzmetinin zhemisi bolyp tabylady DerekkozderSayasi tүsindirme sozdik Almaty 2007 ISBN 9965 32 491 3Syrtky siltemelerhttp magistr kz referat show 3051 68 1 Muragattalgan 26 akpannyn 2015 zhyly Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul ekonomika bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz