Өсімдіктану

I.Вирустар дүниесі

Вирус латынша "у" деген сөз. Бұл - жасуша жоқ, тірілікке ғана бейім тіршілік формасы. Микроскоппен ғана көрінетін ағзалық зат. Вирустар көбею үшін тірі жасушаға орнығуы қажет. Жеке қалпында көбейе алмайды, тірі жасушадан тыс қалса, кәдімгі ағзалық зат тәрізді күйде болады. Зерттеу нәтижесінде бактерия жасушасына енетін вирус - бактериофаргтың өсімдіктерде 400 және жануарларда 600 түрі болатыны анықталды.

II.Бытыраңықтар дүниесі

Бұл топқа микроскоп арқылы көрінетін (0,1-30 мкм), жасушасында ядросы жоқ барлық бактериялар жатады. Бытыраңқы - "бытыра"+"нық" сөздерінен құралған сөз. (Орысша- "дробянка", латынша "михи" - күрделі бөліне алмайтын түйіртпек мағынасында қолданылады.) Олар өте кең таралған ағзалар. Бактериялар Жерде 1 млрд жыл тіршілік етіп келе жатқан бірден-бір тіршілік формасы. Жасушасында органеллалары бар, қабықпен қапталған, кейбіреуі фотосинтезге бейім. Көптеген түрі адамда, жануарда және өсімдікте қауіпті ауру тудыратын қозғыштар. 3000-ға жуық түрі бар.

III.Саңырауқұлақтар дүниесі

Бұлардың екі қасиеттері бар. Біріншісі - өсімдіктерге тән. Орнынан қозғалып жүре алмайды. Жасушасы тығыз қабықпен (жасунықпен) қапталған, витаминдері синтездей алады. Екіншісі - жануарларға тән. Даяр ағзалық заттармен қоректенеді. Жасушасы хитин қабықпен қапталған. Ағзалық заттарды қорға жинайды, сондықтан бұлар өз алдына жеке дүниеге жіктеледі. Саңырауқұлақтардың 70 000-нан астам түрі бар.

Қыналар. Тасқа жабысқан, топырақ бетінде жататын қабық тәрізді қына. Қына - саңырауқұлақ жіпөрімі мен біржасушалы жасыл балдыр арасындағы селбесіп тіршілік ету (симбиоз) нәтижесі. Сондықтан бұлар саңырауқұлақтармен бірге топтастырылады. Бұлардың 20 000-ға жуық түрі бар.

IV.Өсімдіктер дүниесі

• Балдырлар. Нәзік қатпаршақты; жіп тәрізді; тақталанған немесе сыртқы түрі жоғары сатылы өсімдіктерге ұқсас. Балдырлардың жасыл да, қоңыр да, қызыл да түрлері бар. Негізінде - суда,сирек те болса ылғалды топырақта өседі.

20 000-ға тарта түрі бар.

• Мүктер. Тамырсыз, тақталанған немесе жапырақты сабағы бар нәзік, ұсақ өсімдіктер. Бұлар спора арқылы көбейеді. 22 000- нан астам түрі бар.
• Қылшабуындар (плаундар). Ұсақ, жіңішке жапырақтары орала орналасқан, айыр тармақты, мәңгі жасыл өсімдік. Спора арқылы көбейеді. 1000-дай түрі бар.
• Қырықбуын. Бунақталған, іші қуыс сабақты өсімдік. Бұлар да спора арқылы көбейеді. 15-ке жуық түрі бар.
• Қырықжапырақтар. Барынша күрделі тілімденген ірі жапырақты өсімдік. Жас жапырақтары ұлу тәрізденіп шиыршықталады. Споралары топтасып жапырақ астында орналасады, спорамен көбейеді. 11 000-на астам түрі бар.
• Ашық тұқымдылар. Жапырақтары қылқанды өсімдіктер. Дара жынысты бүрлері топтасып немесе жеке орналасады. Сүректенген немесе жидек тәрізді бүрлерде тұқымы ашық орнығады. Ағаш,бұта түрінде кездеседі. 600-ден астам түрі бар.
• Жабық тұқымдылар немесе гүлді өсімдіктер. Мәдени өсімдіктерді қамтитын кең таралған өсімдітер. Көбею мүшесі - гүл. Тұқымы жеміс ішінде жабық болады. 350 000-ға жуық түрі бар.

Дереккөздер