Ақ тұт | ||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||
Morus alba Карл Линней 1753 |
Ақ тұт (лат. Morus alba) – тұт тұқымдасы тұт туысына жататын ағаш.
Таралуы
Қазақстанның оңтүстік аймақтарында кездеседі, кейде жабайыланып кетеді.
Ботаникалық сипаты
- Биіктігі 15 – 20 м, бұтақтары сұрғылт қоңыр, жас бұтақтары үлпілдек болады.
- Бүршіктерінің пішіні жұмыртқа тәрізді (ұзындығы 6 мм-дей).
- Жапырақтары 2-5 қалақшалы, қауырсынды тарамдалған, жиектері тісті тілімденген (ұзындығы 6-15 см, ені 4-10 см).
- Тозаңқаптық сырғалары цилиндр тәрізді (ұзындығы 3 см), аналық сырғалары сопақша келген.
- Гүлсерігінің сырты жалаңаш, шеттері тісті болып келеді. Аналық аузын ұсақ бүртіктер жапқан. Ақшыл жасыл, қызғылт, қара қошқыл түсті жемісшоғыры гүлтабанында жетіледі.
- Сәуір – мамыр айларында гүлдеп, маусымда жеміс береді. Жемісі – шырыны аз, жалған сүйекше.
Шаруашылықтағы қолданысы
Ақ тұтты негізінен жібек көбелегінің қорегі ретінде өсіреді. Жемісінің құрамында қант көп болғандықтан, тағамға, спирт алуға пайдаланылады. Ағаш тінінен (луб) жіп, арқан, картон, қағаз, жапырақтарынан сары және қара бояу алынады. Тұқымында 30%-ға дейін май болады. Жалпы ағаштың құрамы илік заттарға бай, сүрегі қатты, одан әр түрлі ағаш бұйымдары жасалынады. Әсемдік өсімдік, кейде оларды көшені көгалдандыру үшін отырғызады. Ақ тұт Маңғыстау облысында Солтүстік Үстірттен және Маңғышлақтан табылып, облыстың Қызыл кітабына енгізілген.
Галереясы
Гүлдер | Жемістер | қабық | Ағаш |
Дереккөздер
- Қазақстан Республикасының табиғаты туралы энциклопедия, V- том
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ak tutDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked Saby Tukymdasy Tut tukymdasyTegi TutTүri M albaMorus alba Karl Linnej 1753 Ak tut lat Morus alba tut tukymdasy tut tuysyna zhatatyn agash TaraluyҚazakstannyn ontүstik ajmaktarynda kezdesedi kejde zhabajylanyp ketedi Botanikalyk sipatyBiiktigi 15 20 m butaktary surgylt konyr zhas butaktary үlpildek bolady Bүrshikterinin pishini zhumyrtka tәrizdi uzyndygy 6 mm dej Zhapyraktary 2 5 kalakshaly kauyrsyndy taramdalgan zhiekteri tisti tilimdengen uzyndygy 6 15 sm eni 4 10 sm Tozankaptyk syrgalary cilindr tәrizdi uzyndygy 3 sm analyk syrgalary sopaksha kelgen Gүlseriginin syrty zhalanash shetteri tisti bolyp keledi Analyk auzyn usak bүrtikter zhapkan Akshyl zhasyl kyzgylt kara koshkyl tүsti zhemisshogyry gүltabanynda zhetiledi Sәuir mamyr ajlarynda gүldep mausymda zhemis beredi Zhemisi shyryny az zhalgan sүjekshe Sharuashylyktagy koldanysyAk tutty negizinen zhibek kobeleginin koregi retinde osiredi Zhemisinin kuramynda kant kop bolgandyktan tagamga spirt aluga pajdalanylady Agash tininen lub zhip arkan karton kagaz zhapyraktarynan sary zhәne kara boyau alynady Tukymynda 30 ga dejin maj bolady Zhalpy agashtyn kuramy ilik zattarga baj sүregi katty odan әr tүrli agash bujymdary zhasalynady Әsemdik osimdik kejde olardy kosheni kogaldandyru үshin otyrgyzady Ak tut Mangystau oblysynda Soltүstik Үstirtten zhәne Mangyshlaktan tabylyp oblystyn Қyzyl kitabyna engizilgen GalereyasyGүlder Zhemister kabyk AgashDerekkozderҚazakstan Respublikasynyn tabigaty turaly enciklopediya V tom Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet