Тебес (Мысыр) (көне грекше: Θῆβαι, ежелгі мысыр тілінде - Уасыт) – Мысыр елінің ежелгі астанасы. Ніл өзеннің бойында орналасқан. Жазба деректерде б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасынан бастап белгілі. Бүкіл Мысырды біріктірген ХҚ әулет перғауындары кезінде (б.з.б. 22 – 20 ғасырлар) Тебес елдің астанасына айналды. Кейбір жекелеген перғауындар өз орттарын басқа қалаларға ауыстырса да Тебес Орта және Жаңа патшалық кезінде де астана болып қала берді. 22 – 23 (ливиялық) әулет кезінде (б.з.б. 10 – 8 ғасырлар) Тебес саяси орталық ретінде өз маңызын жоғалтып, діни орталыққа айналды. Мұнда құдайының жартылай тәуелсіз жоғары шенді абыздарының сарайы орналасты. Шамамен б.з.б. 730 жылы Тебесті патша жаулап алды. Ал б.з.б. 663 жылы қаланы ассирия патшасы Ашшурбанипал қиратып, астана елдің солт-не көшірілгеннен кейін Тебес өз рөлінен айрылды. Діни орталық ретінде өз маңызын сақтап қалғанына қарамастан біртіндеп шалғай қалаға айналды. Б.з.б. 88 жылы қала кезекті халық көтерілісін басу кезінде мүлдем талқандалды. 19 ғасырдың 1-жартысынан бастап әр түрлі елдердің ғалымдары Тебес ғибадатханаларын қалпына келтіру мен қазба жұмыстарын жүргізе бастады (неміс ғалымы – , ағылшындар – , , америкалық , т.б.). Тебес аумағында үлкен ғибадатханалық ансамбльдер (шығыс жағалауындағы ) орналасқан. Батыс жағалауында негізінен некропольдар (, т.б.) мен перғауындардың табыттары қойылған ғибадатханалардың қалдықтары сақталған. Олардың ішінен ҚҚҚ-нің (б.з.б. 15 ғасыр, арх. , ұлы) ғибадатханасы, гректер “” деп атаған перғауынның екі алып мүсіні, ғибадатханадан Нілге қарай кететін сфинкстер аллеясы (сфинкстердің екеуі қазіргі кезде Санкт-Петербургте), Рамсес ҚҚ перғауынның ғибадатханасы () көпке танымал болды. Тебеске жақын жердегі ежелгі Мысыр кешенді құрылысы орналасқан. Тебестің тұрғын үйлері зерттелген жоқ, өйткені олар қазіргі қаланың астында қалып қойған.
Сілтемелер
Қазақ Энциклопедиясы, 9-шы том.
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tebes Mysyr kone grekshe 8ῆbai ezhelgi mysyr tilinde Uasyt Mysyr elinin ezhelgi astanasy Nil ozennin bojynda ornalaskan Zhazba derekterde b z b 3 mynzhyldyktyn ortasynan bastap belgili Bүkil Mysyrdy biriktirgen HҚ әulet pergauyndary kezinde b z b 22 20 gasyrlar Tebes eldin astanasyna ajnaldy Kejbir zhekelegen pergauyndar oz orttaryn baska kalalarga auystyrsa da Tebes Orta zhәne Zhana patshalyk kezinde de astana bolyp kala berdi 22 23 liviyalyk әulet kezinde b z b 10 8 gasyrlar Tebes sayasi ortalyk retinde oz manyzyn zhogaltyp dini ortalykka ajnaldy Munda kudajynyn zhartylaj tәuelsiz zhogary shendi abyzdarynyn sarajy ornalasty Shamamen b z b 730 zhyly Tebesti patsha zhaulap aldy Al b z b 663 zhyly kalany assiriya patshasy Ashshurbanipal kiratyp astana eldin solt ne koshirilgennen kejin Tebes oz rolinen ajryldy Dini ortalyk retinde oz manyzyn saktap kalganyna karamastan birtindep shalgaj kalaga ajnaldy B z b 88 zhyly kala kezekti halyk koterilisin basu kezinde mүldem talkandaldy 19 gasyrdyn 1 zhartysynan bastap әr tүrli elderdin galymdary Tebes gibadathanalaryn kalpyna keltiru men kazba zhumystaryn zhүrgize bastady nemis galymy agylshyndar amerikalyk t b Tebes aumagynda үlken gibadathanalyk ansamblder shygys zhagalauyndagy ornalaskan Batys zhagalauynda negizinen nekropoldar t b men pergauyndardyn tabyttary kojylgan gibadathanalardyn kaldyktary saktalgan Olardyn ishinen ҚҚҚ nin b z b 15 gasyr arh uly gibadathanasy grekter dep atagan pergauynnyn eki alyp mүsini gibadathanadan Nilge karaj ketetin sfinkster alleyasy sfinksterdin ekeui kazirgi kezde Sankt Peterburgte Ramses ҚҚ pergauynnyn gibadathanasy kopke tanymal boldy Tebeske zhakyn zherdegi ezhelgi Mysyr keshendi kurylysy ornalaskan Tebestin turgyn үjleri zerttelgen zhok ojtkeni olar kazirgi kalanyn astynda kalyp kojgan SiltemelerҚazak Enciklopediyasy 9 shy tom Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet