Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Тауықтәрізділер (лат. Galliformes) – құстардың бір отряды.
| Тауықтәрізділер Қазбалық ауқымы: Эоцен-Recent, 45–0 Ma possible records | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Gallus sonneratii | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Тұқымдастары | ||||||||||||
Қазба қалдықтары төменгі эоцен қабатынан белгілі. Жер шарында кең тараған, Антарктика мен кейбір Мұхит аралдарынан басқа жерлердің барлығында кездеседі. Қазіргі кезде 280-нен астам түрі бар, олар морфологиялық және экологиялық ерекшеліктеріне қарай 2 отряд тармағына: тауықтар (Gallі) және гоациндерге (Opіsthocomі) бөлінеді. Тауықтардың 6 тұқымдасы бар (қоқыс тауықтары, кракстар, құрлар, , қырғауылдар және күркетауық). Қазақстанда тауықтәрізділердің 13 түрі мекендейді. Тауықтәрізділердің тұрқы 12 см-ден (ергежейлі бөдене) 235 см-ге дейін (айдарлы аргус), салмағы 45 г-нан (ергежейлі бөдене) 11,5 кг-ға (жабайы күркетауық, асыранды күркетауық – 22,5 кг) дейін жетеді. Қораздары мекиеніне қарағанда ірі. Кейбіреулерінде етті сырға, қасы, айдары болады. Тұмсығы қысқа, дөңес. Үстіңгі тұмсығының ұшы имек. Аяқтары күшті, кішкентай артқы саусағы бар, қораздарында тепкі (басқы) жақсы жетілген, топырақ қопсытуға бейім. Қанаттары қысқа, жалпақ, әдетте жерден тез көтерілуге ғана жарайды, ұзақ ұша алмайды. Қауырсыны тығыз, мамығы аз, көпшілік түрі отырықшы құс-тар. Полигамиялы, жылына 1 рет көбейеді, жерге ұялайды, (гоацин мен ағашында), 3 – 26 жұмыртқа салады, мекиені 14 – 30 күн жұмыртқа басып, балапанына қамқорлық жасайды. Балапандары жұмыртқадан шыға сала мекиеніне еріп кетеді. тауықтәрізділердің қорегі – өсімдіктердің вегетативті бөлімдері, жемістері мен тұқымдары, кейде жәндіктер, құрттар. Көпшілік түрінің кәсіптік маңызы бар, әуесқойлық мақсатта ауланады. , , күркетауықтар ертеден қолға үйретілген, көптеген түрі үй құстарының арғы тегі болып саналады. Тауыс және қырғауыл кейде қолда өсіріледі.
Тауықтәрізділердің 26 түрі мен 11 түр тармағы Халықаралық табиғат қорғау одағының “”, алтай ұлары Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.
Дереккөздер
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған профессор Е. Арын – Павлодар: 2007 - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3
- Қазақ энциклопедиясы
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tauyktәrizdiler lat Galliformes kustardyn bir otryady Tauyktәrizdiler Қazbalyk aukymy Eocen Recent 45 0 Ma PreK K O S D Kr P T Yu B Pg N possible recordsGallus sonneratiiDүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby ҚustarKishi taby Zhelpikujrykty kustarYksham taby NeognathaeSaby GalliformesTukymdastaryCracidae Megapodiidae Қyrgauyldar tukymdasy Қazba kaldyktary tomengi eocen kabatynan belgili Zher sharynda ken taragan Antarktika men kejbir Muhit araldarynan baska zherlerdin barlygynda kezdesedi Қazirgi kezde 280 nen astam tүri bar olar morfologiyalyk zhәne ekologiyalyk erekshelikterine karaj 2 otryad tarmagyna tauyktar Galli zhәne goacinderge Opisthocomi bolinedi Tauyktardyn 6 tukymdasy bar kokys tauyktary krakstar kurlar kyrgauyldar zhәne kүrketauyk Қazakstanda tauyktәrizdilerdin 13 tүri mekendejdi Tauyktәrizdilerdin turky 12 sm den ergezhejli bodene 235 sm ge dejin ajdarly argus salmagy 45 g nan ergezhejli bodene 11 5 kg ga zhabajy kүrketauyk asyrandy kүrketauyk 22 5 kg dejin zhetedi Қorazdary mekienine karaganda iri Kejbireulerinde etti syrga kasy ajdary bolady Tumsygy kyska dones Үstingi tumsygynyn ushy imek Ayaktary kүshti kishkentaj artky sausagy bar korazdarynda tepki basky zhaksy zhetilgen topyrak kopsytuga bejim Қanattary kyska zhalpak әdette zherden tez koteriluge gana zharajdy uzak usha almajdy Қauyrsyny tygyz mamygy az kopshilik tүri otyrykshy kus tar Poligamiyaly zhylyna 1 ret kobejedi zherge uyalajdy goacin men agashynda 3 26 zhumyrtka salady mekieni 14 30 kүn zhumyrtka basyp balapanyna kamkorlyk zhasajdy Balapandary zhumyrtkadan shyga sala mekienine erip ketedi tauyktәrizdilerdin koregi osimdikterdin vegetativti bolimderi zhemisteri men tukymdary kejde zhәndikter kurttar Kopshilik tүrinin kәsiptik manyzy bar әueskojlyk maksatta aulanady kүrketauyktar erteden kolga үjretilgen koptegen tүri үj kustarynyn argy tegi bolyp sanalady Tauys zhәne kyrgauyl kejde kolda osiriledi Tauyktәrizdilerdin 26 tүri men 11 tүr tarmagy Halykaralyk tabigat korgau odagynyn altaj ulary Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engizilgen DerekkozderOryssha kazaksha tүsindirme sozdik Biologiya Zhalpy redakciyasyn baskargan professor E Aryn Pavlodar 2007 1028 b ISBN 9965 08 286 3 Қazak enciklopediyasyBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet