Николаев

Николаев (укр. Микола́їв) — Украинаның оңтүстігіндегі қала, Николаев облысының, Николаев ауданының және Николаев қалалық қауымдастығының әкімшілік орталығы. Украинаның оңтүстігіндегі ең ірі экономикалық орталықтардың бірі. Халқы 470 011 адам (2022), жер көлемі 260 км².

Облыс орталығы
Николаев
укр. Микола́їв
Ту Елтаңбасы
Әкімшілігі
Ел	УкраинаУкраина
	Николаев
Ішкі бөлінісі	4 аудан
Тарихы мен географиясы
Координаттары	46°57′57″ с. е. 32°00′12″ ш. б. / 46.96583° с. е. 32.00333° ш. б. / 46.96583; 32.00333 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 46°57′57″ с. е. 32°00′12″ ш. б. / 46.96583° с. е. 32.00333° ш. б. / 46.96583; 32.00333 ^(G) ^(O) ^(Я)
Құрылған уақыты	27 тамыз 1789
Жер аумағы	260 км²
Орталығының биiктігі	53 м
Климаты	қоңыржай континенттік
Уақыт белдеуі	UTC+2
Тұрғындары
Тұрғыны	▼ 470 011 адам (2022)
Тығыздығы	1882 адам/км²
Ұлттық құрамы	украиндар – 72,68%, орыстар – 23,07% (2001 жылғы халық санағы)
Конфессиялар	православие, протестанттар, яһудилік және т.б.
Ресми тілі	украин тілі
Сандық идентификаторлары
Телефон коды	+380 512 (алты саны бар нөмірлер)
Пошта индексі	54001—54058
mkrada.gov.ua
Николаев
Николаев шекарасы

Географиясы

Николаев Қара теңізден 65 км жерде Оңтүстік Буг пен оған құятын Ингул өзенінің арасындағы түбекте орналасқан. Солтүстігінде (Ингул жағынан) 61 Коммунара зауыты, оңтүстігінде (Буг жағынан) - Қара теңіз зауыты орналасқан.

Рельефі оңтүстігінде негізінен жазық, құнарлы, астықты далалық аймақ. Николаевқа ең жақын таулар оңтүстікке қарай 300 км, Қырым түбегінің оңтүстік шетінде орналасқан. Николаевтың солтүстігінде ешқандай тау тосқауылдарының болмауы қыста суық арктикалық желдер оңтүстікке, ешбір кедергісіз, Николаевқа соғуы мүмкін дегенді білдіреді.

Климаты

Николаевтағы ауа райы айқын маусымдылықпен сипатталады. Николаевта ең суық ай қаңтар айы орташа күндізгі температура +0,2°С, ең жылы ай тамыз +30,2°С. Ең жаңбырлы айлар маусым (4 күн), мамыр (3 күн) және қыркүйек (2 күн), ал ең құрғақ айлар ақпан (1 күн), қараша (1 күн) және шілде (1 күн). Судың максималды температурасы тамызда байқалады және +24,3°С, ақпанда ең төменгісі +1,8°С.

Бақ гүлдері

Қыста Николаевта ауа райы негізінен салқын, ауаның орташа температурасы +1,7°С. Қыста қалада орта есеппен айына 2 жауын-шашынды күн болады. Жел қалыпты – шамамен 4 м/с. Салыстырмалы ылғалдылық 29%.

Николаевта көктемде ауа райы негізінен жылы, ауаның орташа температурасы +15,7°С. Көктемнің ең жылы айы мамыр (+23,0°С), ең суық айы наурыз (+8,0°С). Көктемгі жауын-шашынның орташа мөлшері айына жаңбырмен 2 күн. Көктемде жел орташа – шамамен 4 м/с. Салыстырмалы ылғалдылық 17%.

Жазда Николаевта ауа райы негізінен ыстық, орташа температура +28,7°С. Көктемгі жауын-шашынның орташа мөлшері айына жаңбырмен 2 күнге дейін жетеді. Салыстырмалы ылғалдылық 15%. Жазда жел қалыпты және 4 м/с жетеді.

Күз айларында Николаевта ауа райы негізінен жылы, орташа температурасы +15,3°С. Күздің ең суық айы қараша айы, температура мәндері (+8,0°C), ең жылысы қыркүйек (+23,0°C). Көктемгі жауын-шашынның орташа мөлшері айына жаңбырмен 2 күнге дейін жетеді. Салыстырмалы ылғалдылық 19%. Күзде жел орташа 4 м/с.

• Николаевтағы орташа жылдық температура 10,7 градус.
• Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері – 401 мм
• Желдің орташа жылдық жылдамдығы – 3,6 м/с
• Орташа жылдық ылғалдылық - 73%

Тарихы

Бұл жерлердің қоныстану тарихы неолит дәуірінен басталады (б.з.д. V–ІV мыңжылдықтар), оны қазба жұмыстары кезінде табылған археологиялық орындар дәлелдейді. Николаевтың тарихынан қала аумағында скифтер, ежелгі гректер, славяндар мен Запорожье казактарының тайпалары өмір сүргені белгілі. Николаев өзінің дамуы мен қалыптасуын XVIII ғасырдың аяғынан алады. Осы уақытта қала түрік жаулап алушыларынан толығымен босатылды.

Собор алаңы мен гауптвахта ғимаратының көрінісі, XIX ғасырдың аяғы

Адмиралтейство соборы, ХХ ғасырдың басы

Қара теңіз жағалауын жау шабуылдарынан қорғау үшін Ресейге Қара теңізде флот қажет болғандықтан 1788 жылдан бастап Николаев аумағында кеме жасау зауыты салынды, онда князь Потемкин қуатты флот құруды жоспарлады. Аңыз бойынша, қала өз атауын Әулие Николай күні қарсаңында түрік басқыншыларын жеңгеннен кейін алған, осылайша, Николаев тарихы осы Әулие Николайдан тікелей бастау алады. 1790 жылы қала аумағында алғашқы Николай шіркеуі салынды.

1791 жылы "Әулие Николай"деп аталатын 46 зеңбірікті фрегат суға түсірілді. Кеме жасау зауытының жұмыс жасаған уақытынан бері 2 мыңнан астам әртүрлі кемелер, авиатасымалдаушылар мен суасты қайықтары жасалды. Осы уақыт кезеңіндегі Николаевтың тарихы кеме жасаумен және ел флотының дамуымен тікелей байланысты болды.

Қала тез қарқынмен өсіп, дамыды. 1792 жылы Николаевта 1 шіркеу, 100 казарма, 13 дүкен, 158 тас үй, 61 жер үй, 209 саман үй, 149 дүкен салынды. 1566 тұрғын және 1734 уақытша жұмысшы болды.

1853 жылдан 1856 жылға дейінгі кезеңде Қара теңіз флотының негізгі штабы Николаев аумағында болды. Осы себепті қала кәсіпорындарының көпшілігі әскери өнеркәсіп үшін жұмыс істеді. Бүгінгі күнге дейін классицизм дәуірінен көптеген ескерткіштер бар.

1896 жылы портқа швед, ағылшын және грек, италья, аустрия, түрік кемелері келді.

1862 жылдан бастап Николаев ірі сауда орындарының біріне айналды. Мұнда коммерциялық порт ашылады. 19 ғасырдың аяғында тауар айналымы мен көлемі бойынша Одесса мен Санкт-Петербургтен кейін үшінші орынға шықты. Қалада жаңа кварталдар, өнеркәсіп орындары бой көтере бастады.

1920 жылы қаладағы билік большевиктердің қолына өтеді. Жаңа мемлекетке шұғыл түрде кемелер қажет болады. Қысқа мерзімде Кеңес өкіметі Николаевтың барлық кәсіпорындарының жұмысын қайта бастайды. Алғашқы бесжылдықта әртүрлі мақсаттағы бірнеше ондаған кемелер суға жіберіледі. 1937 жылы Николаев облыс орталығы болады.

Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде бұл қала үш жыл бойы оккупацияда болды. Тек 1944 жылдың наурыз айында Кеңес әскерлері бұл жерлерді фашистік басқыншылардан толық азат етті. 1950 жылдан бастап Николаевта оңтүстік Украинаның экономикалық, саяси және өнеркәсіптік орталығы ретінде қаланың дамуының жаңа дәуірі басталады.

Қазіргі Николаев - энергетикалық өнеркәсібі мен кеме жасау сәтті қарқынмен дамып келе жатқан ірі металл өңдеу және машина жасау орталығы. Кеме жасау саласында кез келген заманауи кемелерді жасай алатын үш ірі зауыт бар. Қалада жеңіл және тамақ өнеркәсібі кәсіпорындары, сыра қайнату және сүт зауыттары орналасқан.

Әскери операция. Украинада әскери операция басталғаннан кейін Николаев алғашқы күндерде тікелей ұрыс аймағы болды, бірақ қала Украинаның маңызды бекініс аймағы ретінде таңдалғандықтан, ресейлік әскерлер оған ене алмады. Кейіннен қаланы орыс әскерлері бірнеше рет атқылап, қалада қираулар көп болды, ұзақ уақыт бойы коммуникациялар (су және жарық) проблемалары болды.

Рәміздері

Елтаңбасы

Туы

Қазіргі заманғы қала Елтаңбасы Қала күні, қалалық кеңестің салтанатты отырысында, 1997 жылы 26 қыркүйекте бекітілді. Негіз ретінде 1883 жылғы елтаңба қабылданды. Николаевтың елтаңбасы үш тісті күміс мұнара тәжі бар, француз қалқаны түрінде ұсынылған. Ол Александрдың қызыл лентасымен байланған екі алтын зәкірге салынған. Көгілдір қалқанда, күміс толқынды жиекте қара ескектері бар алтын кеме бейнеленген. Кеме Николаев Украинадағы ең үлкен порттардың бірі екендігінің символы болып табылады. Қалқанның үстіңгі жағында асыл металдан жасалған епископтың митрасы бар (Әулие Николайдың атрибуты). Ол көлденең орналастырылған екі сырықта орналасқан.

Николаев қаласының туы 1999 жылы 2 шілдеде қалалық кеңесте бекітілді. Бұл екі толқынды көлденең жолағы бар ақ мата. Елтаңбаның биіктігі ту енінің 2/5 бөлігін құрайды. Әрбір жолақтың ені жалау енінің 1/8 бөлігін құрайды. Көк жолақтардың арасында панель енінің 1/16 бөлігін құрайтын ақ бөлу жолағы бар. Панель ұзындығының оның еніне қатынасы 3:2 құрайды. Тудың негізгі элементі – 1997 жылы 26 қыркүйекте бекітілген қалалық елтаңба. Қазіргі Николаев туының авторы – Украина Суретшілер одағының облыстық ұйымының басқарма басшысы И.Булавицкий.

Халқы

2024 жылғы 1 мамырдағы жағдай бойынша Николаев қаласының тұрғындары 494 381 адамды құрады, оның ішінде:

• 6 жасқа дейінгі балалар - 49 376 адам,
• 7 мен 17 жас аралығындағы жасөспірімдер (мектеп оқушылары) - 58 399 адам,
• 18-ден 29 жасқа дейінгі жастар - 59 264 адам,
• 30 жастан 60 жасқа дейінгі ересектер - 212 646 адам,
• 60 жастан асқан қарттар - 107 775 адам,
• 80 жастан асқандар - 6 921 адам.

Николаев халқы

жылы	ерлер	әйелдер	барлығы	өзерісі ±
2001	232 823	276 279	509 102
2005	229 322	275 194	504 516	-4 586 (-0.90%) ▼ ↓
2007	227 845	275 064	502 909	-1 607 (-0.32%) ▼ ↓
2008	227 254	274 632	501 886	-1 023 (-0.20%) ▼ ↓
2009	226 167	273 666	499 833	-2 053 (-0.41%) ▼ ↓
2011	223 560	270 693	494 253	-5 580 (-1.12%) ▼ ↓
2012	222 865	269 672	492 537	-1 716 (-0.35%) ▼ ↓
2013	222 669	269 024	491 693	-844 (-0.17%) ▼ ↓
2017	220 844	265 423	486 267	-5 426 (-1.10%) ▼ ↓
2018	218 915	262 845	481 760	-4 507 (-0.93%) ▼ ↓
2022	211 163	254 353	465 516	-16 244 (-3.37%) ▼ ↓

Әкімшілік-аумақтық бөлініс

Николаев төрт қалаішілік аудандарға бөлінген: Орталық, Зауыт, Ингуль, Кеме.

Николаев әкімшілік ғимараты

Орталық аудан қаланың солтүстік-батысында орналасқан. Оның құрамына Николаев тарихи орталығы, Зымыран жолы, Темвод, Солянье, Солтүстік, Терновка, Матвеевка, Варваровка кіреді.

Зауыт ауданы қаланың батысында орналасқан. Бұл ауданда көптеген өнеркәсіп кәсіпорындары шоғырланған. Құрамына "Лески" және "Намыв" шағын аудандары, бұрынғы Великая Корениха және Малая Корениха ауылдары кіреді.

Ингуль ауданы Николаев қаласының шығысында орналасқан. Оған Жаңа бау-бақша, ЮТЗ, Жаңа Водопой, Ескі Водопой кіреді. Ауданда хайуанаттар бағы, автобус және теміржол вокзалдары орналасқан.

Кеме ауданы қаланың оңтүстігінде орналасқан. Оған Широкая Балка, Жовтневое (Октябрь), Балабановка, Кулбакино кіреді.

Экономикасы

Қала машина және кеме жасау, түсті металлургия, жеңіл және тамақ өнеркәсібінің орталығы болып табылады. Онда барлығы 60 ірі кәсіпорын орналасқан, олардың көпшілігі кеме жөндеу зауыттары мен порттар үшін өнім өндірумен байланысты.

Николаев кеме жөндеу зауыты

Ауыр өнеркәсіп - қуаттылығы жағынан Еуропадан да асып түсетін өндіріс орындары бар, мысалы, алюминий тотығын өңдеу зауыты. Бұл алюминий өндірісі үшін Еуропадағы ең ірі шикізат өндірушісі. Көптеген Николаев зауыттары ішкі нарықта ғана емес, сонымен қатар халықаралық нарықта инновациялық өнімдерді ұсынып жұмыс істейді. Мысалы, «Зоря-Машпроект» зауыты газ айдау станцияларында қазірдің өзінде қолданылып жүрген «Водолей» газтурбиналық қондырғының экологиялық таза және энергияны үнемдейтін жаңа түрін жасап шығарды. Компания посткеңістіктегі теңіз және өзен кемелеріне арналған газ турбиналық қондырғылардың жеткізушісі болып табылады. Николаев кеме жөндеу зауыттарынан шыққан өнімдер кең танымал. Техникасы жағынан американдық авиатасымалдаушыларға төтеп бере алатын ұшақ тасығыш кемелердің құрылысы басталды.

Жеңіл өнеркәсіп - Николаевта ауыр өнеркәсіптен басқа, тамақ және жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындары табысты жұмыс істейді. Олардың ішіндегі ең танымалдары:

• "Янтарь" сыра зауыты - оның сырасы бірнеше рет өнім сапасы үшін сыйлықтар алды.
• «Никотекс» - кәсіпорындарда қолданылатын технологиялар өндірістің әртүрлі салаларында қолдану үшін қажетті техникалық және тұтынушылық қасиеттері бар тоқыма емес материалдардың түрлерін шығарады.
• «Сандора» АҚ - шырындар, құрамында шырын бар өнімдер, газдалған сусындар шығаратын украиналық өндіруші.

Ауыл шаруашылығы - «Нибулон» компаниясы шетелдік инвесторлармен бірлесе отырып, тұқымның элиталық сорттарын өсірумен қатар, жерді барынша тиімді пайдалануға, жоғары өнім өсіруге мүмкіндік беретін технологияларды әзірлеумен де айналысады. Компания мамандары жабық экологиялық таза энергия үнемдеу циклдерін құрды, онда егін егуден бастап егін жинауға, оны қайта өңдеуге және түпкілікті тұтынушыға жеткізуге дейін барлығы ойластырылған. Бұл технологиялар Украинада ғана емес, шетелде де енгізілуде.

Транспорты

Николаев арқылы Еуро-Азия көлік дәлізі мен Қара теңіз экономикалық ынтымақтастығы көлік дәлізі өтеді. Қалада халықаралық әуежай бар. Қалалық көліктің негізін шағын автобустар, автобустар, троллейбустар, трамвайлар құрайды.

Трамвай - 1909 жылы қаладағы алғашқы электр трамвайының жобасы басталды. 1914 жылы 21 желтоқсанда (1915 ж. 3 қаңтар) Николаевта алғашқы электр трамвайы іске қосылды, біраз уақыттан кейін трамвай депосының құрылысы аяқталды, кейін ол №1 депо болды.

Николаев трамвайы

Николаев троллейбусы

Темір жол вокзалы

Қалалық трамвай жолдарының ұзындығы 1958 жылы 46 шақырымды құраса, екі жылдан кейін 64 шақырымға жетті. 1960 жылы қалада алғашқы КТМ/КТП-2 пайда болды. 1961 жылдан 1972 жылға дейін Николаевта кең табанды жолға көшу жүргізілді, осы уақыт ішінде 33,5 шақырым жол жалпы стандартқа сәйкестендірілді. Соғысқа дейінгі үлгідегі отандық вагондар жойылды, 1969 жылы ал неміс вагондары алынды. 1996 жылы ғана Николаевқа екінші депоға КТМ-8 вагоны келді. Бастапқыда олар жалғыз трамвай ретінде жүрді. 2001 жылдың басында қалаға Днепропетровскіде шығарылған үш T6B5 трамвай келді. 2002 жылы 145 трамвай вагоны жұмыс істеді. Қазір Николаевтағы трамвай жолдарының ұзындығы 70 шақырымнан асады. Алты трамвай бағыты бар.

Троллейбус - Алғашқы троллейбус 1967 жылы 29 қазанда жүрді. Маршрут ескі теміржол вокзалынан ескі қала зиратының жанындағы айналма жолға дейін созылды. 1980 жылдары Николаев желілерінде 95 троллейбус жұмыс істеп, қозғалыс 05:00-ден 01:00-ге дейін жүргізілді. 90-жылдардың ортасында қала орталығындағы кептелістерді жеңілдету үшін Николаев көшелерінде екі ZiU-682 троллейбусынан тұратын ерекше «пойыздар» пайда болды. Алдымен олар №6 бағыт бойынша жүріп, кейін арнайы ұйымдастырылған №2 «Лески – Николаев жолаушылар стансасы» желісінде жұмыс істей бастады. Бір-екі жылдан кейін қалада Украинада жасалған троллейбустар пайда болды. ЛАЗ-52522 моделі Львов зауытында шығарылды. 2002 жылы қала Украинадағы ең танымал және сенімді Днепропетровск троллейбустарын сатып алды. 2021 жылы 40 жаңа автономды троллейбус алу туралы келісімге қол қойылды. Көліктің бұл түрі электр желісімен де батареямен де жүреді.

Автобус - 2019 жылдың 5 шілдесінде Николаев қаласында коммуналдық автобустар немесе "жасыл" автобустар маршрутқа шықты. Оларды екі шағын ауданның тұрғындарын - Ракетная Урочища, Терновка, сондай-ақ Корабельный ауданының тұрғындарын қамтыды.
Николаев автовокзалы қаланы Украинаның басқа елді мекендерімен және көршілес елдердің ірі қалаларымен байланыстыратын үлкен көлік торабы болып табылады. Николаев автовокзалының кестесіне 61 бағыт кіреді. Автовокзал паркі 120 автобус пен шағын автобустардан тұрады. Ең танымал бағыттар: Киев, Херсонға және Одесса. Аптасына бірнеше рет Польшаға, Чехияға және Мажарстанға рейстер (Николаевтан тікелей емес, қала арқылы өтеді) бар.

Су көлігі - су көлігі үш теңіз портымен және бір өзен портымен, сондай-ақ бірқатар жеке терминалдардан тұрады. Порт акваториялары теңізге Днепр-Буг-Лиман каналы арқылы қосылады. Канал Березан аралынан басталып, Николаев портына дейін 44 мильге созылып жатыр. Канал 13 бұрылыстан тұрады, оның 6-ы Днепр сағасының бойымен, қалғаны Оңтүстік Буг өзенінің бойымен өтеді. Арнаның ені 100 метр, тереңдігі 10,5 метр.

Теміржол көлігі - Темір жол көлігіне локомотив және вагон депосы, Николаев-Грузовой, Жовтневая, Кульбакино, Прибужская, Гороховка теміржол станциялары, Николаев-Рудный және Теңіз порты паркі станциялары, сондай-ақ өнеркәсіптік темір жол көлігінің Ольшанский салааралық кәсіпорны кіреді. 50-ші жылдардың басында Пушкинская көшесінің соңында ескі бір қабатты ғимараттан алыс емес жерде жаңа вокзал ғимараты салынды. 80-жылдардың басында Николаевта екінші жолаушылар вокзалы пайда болды. Ескі станциядан жолын Николаевтан бастайтын пойыздар ғана жүрді, атап айтқанда: Николаев – Мәскеу, Николаев – Ленинград, Николаев – Киев, сонымен қатар Херсон, Каховка, Долинская, Новополтавка. Қазір бірнеше қала маңындағы пойыздар жүреді: Николаев - Новополтавка, Николаев - Каховка, Николаев - Долинская және Николаев - Колосовская.

Әуе транспорты - Әуежай Николаев қаласынан солтүстік-батысқа қарай 15 км жерде, Оңтүстік Буг өзенінің жағасына жақын жерде орналасқан. Аэродром 1944 жылдан бастау алады. Тек 1960 жылы ол азаматтық әуежай мәртебесін алды. 1980 жылы қазіргі орнына көшірілді, үш жылдан кейін жаңа жолаушылар терминалы салынды. 1992 жылы ол халықаралық әуежай мәртебесін алды, жолаушылар терминалы қайта жаңғыртылып, жаңа ұшу-қону жолағы салынды. Қазіргі уақытта оның ұзындығы 2555 метр, ені 44 метр, беті асфальтбетон. Әуежай орта санаттағы ұшақтарды (Боинг 737, Airbus 320 және одан да жеңіл) қабылдауға, сондай-ақ барлық үлгідегі тікұшақтарды қабылдауға және оларға қызмет көрсетуге мүмкіндік береді.

Архитектурасы

1790 жылғы бас жоспар бойынша салынған қаланың ескі бөлігі (сәулетшілер И.Е.Старов, И.И.Князев, Ф.де Воллан) Ингуль өзенінің сол жағалауында, оның Буг сағасына құяр жерінде орналасқан.

Классикалық стильде салынған ғимараттар:

Әулие Ио­си­ф шіркеуі

• Қара теңіз флоты бас қолбасшысының бұрынғы штабының үйі (1792–94, сәулетші П.В. Неелов; 1978 жылы қалпына келтірілген, 1978 жылдан кеме жасау мұражайы);
• Богородицы Рождество соборы (1800; 19 ғасырда кеңейтілді.);
• Бір күмбезді Әулие Николай шіркеуі (1813–17);
• Офицерлер жиналысы үйі (1824, қазіргі флот офицерлерінің үйі);
• Т-тәрізді обсерватория ғимараты (1821–27, сәулетші Ф.И. Вунш);
• Ескі Әскери-теңіз казармасының екі П-тәрізді ғимараттарының архитектуралық кешені (19 ғ. 1-жартысы);
• Кеме жасау зауытының (1848) және бұрынғы ерлер гимназиясының (1850, 1946; қазіргі құрылыс техникумы) қақпалары мен қабырғалары.

Сондай-ақ, Терновка маңындағы Успен шіркеуі (1804), Ескі Во­до­пой ауданындағы Киелі Рух шіркеуі (1857), синагога (1863), Орыс драма театрының ғимараты (1881), Әулие Ио­си­фтің нео-готикалық шіркеуі (1896), яхта клубы (1904), биік шатырлы қоңырау мұнарасы бар орыс стиліндегі Құдай анасының Каспер иконасының шіркеуі (1908-1916), Неовизантиялық стильдегі Матвеевкадағы Әулие Петр мен Павел шіркеуі (1914) т.б. сақталған.

20 ғасырдың ортасында неоклассикалық стильде келесі ғимараттар салынды:

• Украина Компартиясы облыстық комитетінің ғимараты (1949–55, сәулетшілер С.К.Косенко, М.М.Бабаян);
• биік шпильді 61-коммунар атындағы зауыттың әкімшілік ғимараты (1954, сәулетші Н.Шаповаленко, қазіргі Николаев кеме жөндеу зауыты);

1960 жылдардан бастап Қалаға жаңа шағын аудандар қосылды, жағалаулар қайта қалпына келтіріліп (жаңа бас жоспар 1969 ж.), қалада Байланыс үйі және Одақтар үйі (1968–70, сәулетшілер С.К.Якимович, В.Н.Добровольская, инженер Н.И. Пластикова), Суретшілер үйі (1970, сәулетші Е.Я.Киндяков салынды.

Көрнекті орындары

Николаев қаласының көрікті жерлері

Суреті	Атауы	Анықтамасы
	Шухов су мұнарасы	Атақты инженер Владимир Шухов жобалаған су мұнарасы (1927). Ол теміржол вокзалына қызмет көрсету үшін пайдаланылды. Мұнара бір-бірімен қиылысатын 80 металл арқаулардан тұратын, төменгі табанының диаметрі 10,9 метр, үстіңгі 4,2 ​​метр болатын айналмалы Гиперболоид түріндегі металл конструкциялық құрылым. 150 сатыдан тұратын бұрандалы баспалдақ мұнараның жоғарғы жағындағы бақылау палубасына апарды. Су мұнарасы қаланың сәулет ескерткіші болып саналады. Бүгінгі таңда мұнара резервуары күрделі жөндеуді қажет етеді.
	Флотский бульвары	Ингуль өзенінің сол жағалауындағы Николаевтың тарихи бөлігіндегі бульвар. Жағалау көшесінің бойында орналасқан, жоғарғы және төменгі бөліктерге бөлінген. Ол жерден өзеннің, көпірлердің және қарама-қарсы жағалаудағы Жеңіс саябағының көрінісін тамашалауға болады. Қаланың күнінің құрметіне ескерткіш белгі – ескі зеңбірек орнатылған. 2002 жылы осы маңда қала мен кеме жөндеу зауытының құрылысына жетекшілік еткен князь Г.Потемкиннің серігі, полковник М.Фалеевке ескерткіш орнатылды. Флотский бульварының арғы жағында атақты ғалым, теңіз қолбасшысы адмирал С.Макаровқа (1976) ескерткіш орнатылған.
	Николаев яхта клубы	Николаев өзен яхта клубы 1888 жылы 18 сәуірде құрылған. 2009 жылы яхта клубының жағалауында Г.А.Потемкиннің ескерткіші орнатылды, ал 2012 жылдың сәуірінде яхта клубында биіктігі шамамен 30 метр кеме діңгегі орнатылды. Яхта клубының ғимаратының жанында өткен ғасырдың аяғында кеменің сигналдық діңгегі мен 12 шойыннан жасалған зеңбірек орнатылды. Адмирал Макаров атындағы НУК су спорты базасы көп жылдар бойы яхта клубының аумағында орналасқан. 2012 жылдың наурыз айында Николаев қалалық кеңесі Спортивная көшесіндегі қалалық яхта клубының аумағын «Облыстық яхта клубы» облыстық мамандандырылған олимпиадалық резерв және желкенді спорт балалар-жасөспірімдер мектебіне берді.
	Николаев Адмиралтействосы	Николаевта Ингул өзенінің оңтүстік Буг өзеніне құяр жерінде орналасқан. 1788 жылы Г.Потемкиннің бұйрығымен құрылған. Оның құрамына верфтер, шеберханалар, әскери кемелерді жасауға, жабдықтауға және жөндеуге арналған қоймалар, қосалқы қызметтер мен бөлімшелер кірді. Ғимарат 1951 жылы қираған ескі ғимараттың орнына тұрғызылған. Құрылыс стилі сол кездегі кеңестік сәулет үшін дәстүрлі - орыс классицизмі. Ғимараттың орталық бөлігі төбесінде қайық бар биік шпильмен безендірілген.
	Ежелгі елді мекен жабайы бақ	Оңтүстік Буг пен Ингулдың түйіскен жеріне жақын орналасқан. Қазір бұл Николаев қаласының аумағы, Ингул жағалауы, Артиллерийская, Набережная және Пушкин көшелерінің аралығында. Бұл қала аумағында көне заманда болған киммериялық қоныстың қалдықтары. Ол 1927 жылы қазылған. Мұнда 1990 жылдан бері жүйелі түрде археологиялық зерттеулер жүргізіліп келеді. Табылған қазба бұйымдары бұл жерде бұрын қолөнершілердің үлкен қонысы болғанын растайды.
	Орталық даңғыл	Қазіргі уақытта бұл қаладағы ең кең тас жол магистралі. Даңғылдың ұзындығы шамамен сегіз шақырымды құрайды, ол бүкіл қаланы батыстан шығысқа қарай кесіп өтеді. Қазіргі уақытта даңғыл заманауи тұрғын аудандармен салынған. Магистраль жақсы абаттандырылған. Сыртынан қатар-қатар теректермен, екі жолақ көгалдармен қоршалған, ортасында көшелер қиылысында раушан гүлзарларымен безендірілген серуендеу аллеясы бар. Орталық даңғылдың ең басында Адмирал Макаров атындағы кеме жасау ұлттық университетінің оқу ғимараты орналасқан. Орталық даңғылдағы Кеме жасау университетінің ғимаратына қарама-қарсы 1965 жылы салынған Орталық қалалық стадион орналасқан.
	Садовая көшесі	Николаев қаласының орталық бөлігіндегі көше. Бұл кең түзу магистраль, оның қозғалыс жолақтары бульвармен бөлінген. Садовая көшесі солтүстіктен оңтүстікке қарай 3 шақырымға созылып жатыр. Ол солтүстікте Адмиральская және Никольская көшелерімен және оңтүстігінде Мельничная көшелерімен қиылысында қалыптасқан алаңның арасында орналасқан. 1930-1945 жылдар аралығында бұл көше Фридрих Энгельстің құрметіне Энгельс көшесі деп аталды. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін көшенің тарихи атауы Садоваяға қайтарылды.

Мұражайлар

Кеме жасау және флот мұражайы

Николаев облыстық өнер мұражайы

Николаев облыстық өлкетану мұражайы

Николаев облыстық өлкетану мұражайы — Мұражайдың заманауи ғимараты қаланың тарихи орталығында, Набережная көшесі, 29-үйде, Николаев облыстық әкімшілігінің ғимаратынан алыс емес жерде орналасқан. Тұрақты көрмеден басқа, мұражайда уақытша көрмелер бар. Мұндай іс-шараларды өткізу үшін бірінші қабаттағы үй-жайлар пайдаланылады. Көрмеге қойылған барлық нысандар не қаланың өзінен, не оның маңындағы елді мекендерден табылды.
Көрменің орталық орындарының бірі - грек амфораларының көрмесі. Бұл гректердің әмбебап өнертабысы. Амфоралар заманауи контейнерлер ретінде қолданылды, олар жүктердің барлық түрлерін тасымалдау үшін пайдаланылды. Ал үшкір түбі амфораларды кемелердің трюмдеріне жинақы орналастыруға мүмкіндік берді.

Николаев облыстық өнер мұражайы — В.В.Верещагин атындағы Николаев облыстық өнер мұражайы қалада танылған мәдениет және эстетикалық тәрбие орталықтарының бірі. Қазіргі уақытта мұражай коллекциясында Украинаның және басқа да көптеген елдердің көркем шежіресі болып табылатын он мыңға жуық экспонаттар бар.
Мұражай қаланың ең жақсы ғимараттарының бірінде орналасқан (үлкен теңіз көшесі, 47), ол ХІХ ғасырдың екінші жартысының сәулет ескерткіші болып табылады.
1986 жылы мұражай жаңа кең ғимаратқа көшті. Оның екінші қабаттағы залдарында кескіндеме, мүсін, сәндік-қолданбалы өнер, графика туындыларын қамтитын отандық өнер экспозициясы ашылды. Үшінші қабатта мұражайдың жеке залында Батыс Еуропа өнерінің туындылары қойылған.

Кеме жасау және флот мұражайы — 1978 жылы Әскери-теңіз күштері күнінде ашылған Николаев кеме жасау және флот мұражайы бүкіл Украинадағы осындай үлгідегі жалғыз мұражай. Мұражай Адмиральская көшесінде, бір кездері Қара теңіз флотының бас қолбасшыларының резиденциясы болған үйде орналасқан және 18 ғасырдың аяғы мен 19 ғасырдың басындағы сәулет ескерткіші болып табылады.
Мұражайдың 14 залында 3 мыңнан астам экспонат қойылған. Алғашқы кемелерден қазіргі кемелерге дейінгі кемелердің макеттері, Қара теңіз суларынан және Украинаның оңтүстігіндегі өзендерден көтерілген алғашқы қайықтардың фрагменттері, сирек карталар, фотосуреттер, газеттер, Оңтүстік Буг пен Ингул сағасындағы кеме жасау мен флоттың дамуы туралы көптеген құжаттар бар. Мұражай аумағында атақты адмиралдар мен теңіз батырларының бюсттері орнатылған Даңқ аллеясы бар.

Теңіз десантшыларының әскери даңқы мұражайы — Николаев теңіз-десантшыларының әскери даңқы мұражайы Заводская көшесі, 27 мекенжайында орналасқан. Мұражай 1964 жылы наурызда К.Ольшанский басқарған десанттық отрядты еске алу мақсатында құрылған.
Отряд жаудың басым күштерімен екі күннен астам шайқасты, жаудың 18 кескілескен шабуылын тойтарып, өз позицияларын ұстады. Қаланы фашистік басқыншылардан азат ету үшін К.Ольшанскийдің десантшылары жанын аямай күресіп, 68 десантшының ішінен жараланған 12 жауынгер ғана тірі қалды.
Әуе-десанттық отрядты еске алу мақсатында атақты мұражай құрылып, оған халықтық мұражай атағы берілді.

Николаев астыртын партизандық қозғалысының мұражайы — 1975 жылы 29 сәуірде Николаев қаласында (Лягина көш.,5) «Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Николаев облысындағы 1941-44 жылдардағы астыртын партизан қозғалысы» мұражайы ашылды.
Мұражайда Екінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі кеңестік және неміс атыс қаруларының бірегей коллекциясы, плакаттар және кеңестік және неміс әскери кинохроникаларының толық бейне кітапханасы бар. Құпия мұрағат қорларында сақталған ХХ ғасырдың 30-50 жылдарындағы елдің саяси тарихының көрме жобалары қойылған.
Мұражай жұмысының бір бағыты – балалар шығармашылығының көрмелерін құру және көрмелік бітімгершілік бағдарламаларын қалыптастыру.

Жоғары оқу орындары

• Адмирал Макаров атындағы кеме жасау ұлттық университеті;

  Адмирал Макаров атындағы кеме жасау ұлттық университеті

• В.А.Сухомлинский атындағы Николаев ұлттық университеті;
• Николаев Ұлттық аграрлық университеті;
• Петр Могила атындағы Қара теңіз ұлттық университеті;
• Киев ұлттық мәдениет және өнер университетінің Николаев филиалы;
• "Одесса Заң Академиясы" Ұлттық университетінің Николаев құқық институты;
• Николаев адам дамуының аймақаралық институты;
• «Еуропалық университет» жеке жоғары оқу орнының Николаев филиалы;
• «Николаев политехника» халықаралық технологиялық университеті.

Дереккөздер

1. Николаев. Тексерілді, 26 мамыр 2024.
2. Николаев. 1-бөлім: Ингул бойында, кеме жасау зауыттары мен жағалаулар.. Тексерілді, 26 мамыр 2024.
3. Николаевтағы ауа райы. Тексерілді, 26 мамыр 2024.
4. Николаевтағы ауа райы. Тексерілді, 26 мамыр 2024.
5. Николаев. Тексерілді, 26 мамыр 2024.
6. Николаев. Тексерілді, 26 мамыр 2024.
7. Николаев. Тексерілді, 26 мамыр 2024.
8. Николаев қаласының тарихы. Тексерілді, 26 мамыр 2024.
9. Николаев қаласының қызықты тарихы. Тексерілді, 26 мамыр 2024.
10. Николаев. Тексерілді, 26 мамыр 2024.
11. Николаев қаласының күні: тарихы мен символикасы. Тексерілді, 29 мамыр 2024.
12. Николаев елтаңбасы. Тексерілді, 29 мамыр 2024.
13. Николаев қаласының елтаңбасы. Тексерілді, 29 мамыр 2024.
14. Николаев қаласы. Тексерілді, 29 мамыр 2024.
15. Николаев халқы (Украина). Тексерілді, 26 мамыр 2024.
16. Николаев тұрғындары 2024. Тексерілді, 26 мамыр 2024.
17. Николаев (Николаев облысы). Тексерілді, 29 мамыр 2024.
18. Қаланың сипаттамасы, өнеркәсібі. Тексерілді, 29 мамыр 2024.
19. Николаев. Тексерілді, 29 мамыр 2024.
20. Николаев трамвайы. Тексерілді, 29 мамыр 2024.
21. Алғашқы троллейбустарды салтанатты қарсы алу. Николаев электр көлігінің тарихы. Тексерілді, 29 мамыр 2024.
22. Тасымалдаушыдан заманауи автобусқа дейін: николаевтағы қоғамдық көлік тарихы. Тексерілді, 29 мамыр 2024.
23. Николаев автовокзалы. Тексерілді, 29 мамыр 2024.
24. Николаевтағы көлік. Тексерілді, 29 мамыр 2024.
25. Николаевтағы көлік. Тексерілді, 29 мамыр 2024.
26. Николаевтағы алғашқы теміржол: құрылу тарихы. Тексерілді, 29 мамыр 2024.
27. Николаев халықаралық әуежайы. Тексерілді, 29 мамыр 2024.
28. Николаев. Тексерілді, 30 мамыр 2024.
29. Шухов су мұнарасы. Тексерілді, 30 мамыр 2024.
30. Флотский бульвары. Тексерілді, 2 маусым 2024.
31. Яхт-клуб. Тексерілді, 2 маусым 2024.
32. Николаев. Тексерілді, 2 маусым 2024.
33. Ежелгі елді мекен жабайы бақ. Тексерілді, 2 маусым 2024.
34. Ленин даңғылы (Николаев). Тексерілді, 2 маусым 2024.
35. Садовая көшесі (Николаев). Тексерілді, 2 маусым 2024.
36. Николаев облыстық өлкетану мұражайы.. Тексерілді, 2 маусым 2024.
37. В.В.Верещагин атындағы Николаев облыстық өнер мұражайы. Тексерілді, 3 маусым 2024.
38. Кеме жасау және флот мұражайы. Тексерілді, 3 маусым 2024.
39. Десантшылардың әскери даңқы мұражайы. Тексерілді, 3 маусым 2024.
40. Николаевта астыртын партизан қозғалысының мұражайы ашылды. Тексерілді, 3 маусым 2024.
41. Менің қалам: тарих, қазіргі заман және демалыс. Тексерілді, 3 маусым 2024.
42. Николаев қаласындағы жоғары оқу орындары. Тексерілді, 3 маусым 2024.