Корпоративтік табыс салығы

Корпоративтік табыс салығы салықтық түсімдерде және мемлекеттік бюджет кірістерінде едәуір орын алады ( тиісінше 32,7% және 23%-ға жуық (2008 ж). .Бұл салықты мемлекеттік мекемелерді қоспағанда, Қазақстан Республикасының заңи тұлға-резиденттері, сондай-ақ Қазақстан Республикасында кызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын немесе Қазақстан Республикадағы көздерден табыс алатын -бейрезиденттер төлейді. Оңайлатылған мағлұмдама негізінде арнаулы салық режімін колданатын тұлғалар көрсетілген режім шеңберінде салық салынатын табыстар бойынша корпоративтік табыс салығын есептейді және төлейді.
Мыналар: салық салынатын табыс, төлем көзінен салық салынатын табыс және Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын заңи тұлға- бейрезиденттің таза табысы корпоративтік табыс салығы салынатын объектілер болып табылады. Салық салынатын табыс Салықтық кодексте көзделген түзетулерді ескере отырып, жылдық жиынтың табыс пен салықтық іиегерімдер арасындағы айырма ретінде айқындалады.
Жылдық жиынтық табыс (ЖЖТ) әр түрлі көздерден алынған - бейрезиденттердің жылдық табысы болып табылады.
Егер табыстардың бірнеше баптарында бір және сол табыстар көрсетілуі мүмкін болатын жағдайда, көрсетілген табыстар жылдық жиынтық табысқа тек бір рет кіріктіріледі.
Алынған ЖЖТ түзетілуі, яғни салық төлеушілердің бұл табысынан белгілі бір сомалар алып тасталуы тиіс.
Салық салынатын табысты айқындау үшін түзетілген Жылдық жиынтық табысдан шегерімдер жүргізіледі.
Салықтың шегерімдер деп салық заңнамасына сәйкес шегерімге жатпайтын шығыстарды қоспағанда, табыс алуға бағытталған қызметті жүзеге асырумен байланысты салық төлеушінің шығыстарын айтады.
Салықтық сәйкес шегерімге жатпайтын шығыстарды қоспағанда, салық төлеушінің табыс алуға бағытталған кызметті жүзеге асыруға байланысты шығыстары салық салынатын табысты айқындау кезінде шегерімге жатады. Шегерімге жатқызылған шығыстардың мөлшері белгіленген нормалардан аспауға тиіс.
Шегерімдерді салық төлеуші өзінің табыс алуға бағытталған қызметіне байланысты шығыстарды растайтын құжаттары болған кезде жүргізеді. Бұл шығыстар болашақтағы кезеңдердің шығыстарын қоспағанда, олар нақты жүргізілген каржылық есептеменің стандарттарына және есеп пен қаржылық есептеме туралы Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес анықталатын болашақтағы кезеңдердің шығыстарын қоспағанда, олар іс жүзінде жүргізілген салық кезеңінде шегерілуге жатады.
Болашақтағы кезеңдердің шығыстары олар катысты болатын салық кезеңінде шегерімге жатады.
Шегерімдерден кейінгі алынған салық салынатын табыс түзетуге - есепті сапық кезеңіндегі табыстың немесе шегерімнің мөлшерін бұрын таңылған табыстың немесе шегерімнің сомасы шегінде ұлғайтуға немесе азайтуға жатады.
Кәсіпкерлік кызметтен шегетін залалдар, сондай-ақ I топтың тіркелген ақтивтерінің шығып қалуынан шеккен залалдар осы салық кезеңдерінің салық салынатын табысы есебінен өтеу үшін кейінгі он жылды қоса алғандағы кезеңге ауыстырылады.
Бағалы қағаздарды өткізу кезінде туындайтын залалдар басқа бағалы кағаздарды өткізу кезінде кұн өсімінен түсетін табыс есебінен өтеледі.Егер осы залалдар орын алған кезеңінде өтеле алмайтын болса, онда олар 10 жылға дейінгі мерзімге алға ауыстырыуы және басқа бағалы кағаздарды өткізу кезінде өсімінен түсетін табыстар есебінен өтелуі мүмкін.
Арнаулы салық компаниясының Қазақстан Республикасының секьюритилендіру туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылатын қызметінен шеккен залалдары бөлінген ақтивтермен қамтамасыз етілген айналымы мерзімі ішінде ауыстырылуы мүмкін.
Ауыл шаруашылығы өнімін өндіруші және селолық тұтыну кооперативтері үшін арнаулы салық режімін колданатын салық төлеуші шеккен заладар келесі салық кезеңдеріне ауыстырылмайды.
Салық заңнамасына сәйкес төлем көзінен ұсталатын табыстарға мыналар жатады: ұтыстар;бейрезиденттердің салық заңнамасына сәйкес айқындалатын, мұндай бейрезиденттердің тұрақты мекемесімен байланысы жоқ Қазақстан Республикасындағы көздерден алған табыстары;заңи тұлғаларға төленетін сыйақы. Төлем көзінен ұсталынатын салықтың сомасын салық агенті анықтайды.
Корпоративтік табыс салығының мынадай мөлшерлерде мөлшерлемелері белгіленген:
табыс көзінен салық салынбайтын табысқа - 20%; заңи тұлғалар – ауыл шаруашылығы өнімін өндірушілердің табысына, егер мұндай табыс ауыл шаруашылығы өнімін, арашаруашылығы өнімін өндіру, сондай-ақ ез өндірісінің көрсетілген өнімді өңдеу және өткізу бойынша кызметін жүзеге асырудағы алынған болса- 10%; Салықтық кодекске сәйкес анықталатын бейрезиденттердің мұндай бейрезиденттердің тұрақты мекемесімен байланысты емес төлем көзінен салық салынатын табыстарына 5%-дан 20%-ға дейін:
1) төменде көрсетілген табыстарды қоспағанда табыстарына - 20%;
2) жеңілдікті салық салуы бар мемлекетте тіркелген тұлғаның табыстарына - 20%;
3) тәуекелдерді сақтандыру (қайта сақтандыру) келісімшарттары бойынша сақтық сыйлықақыларына - 10%;
4) халық аралық тасымалдарда көлік кызметтерін көрсетуден түсетін табыстарына- 5%;
5) кұн өсімінен түсетін табыстарға, дивидендтерге, сыйақыларға, роялтиге - 15%;
Қазақстан Республикасында кызметін тұрақты мекеме аркылы жүзеге асыратын заңи тұлға-бейрезиденттің таза табысы корпоративтік табыс салығына қоса белгіленген тәртіппен - 15%.
Бейрезиденттердің Қазақстан Республикасындағы көздерден алатын, осындай бейрезиденттердің тұрақты мекемесімен байланысты емес табыстарына жеке табыс салығының белгіленген мөлшерлемелері бойынша салық салынады.
Салық заңнамасында салығы, жер салығы, мүлік салығы бойынша инвестициялық салық преференцияларын беру карастырылған. Бюджетке төленуге жататын корпоративтік табыс салығының сомасын айқындау кезінде салық заңнамасына сәйкес оның есептелген сомасы 100 пайызға азайтылады.Осындай көзделген салық сомасын кеміту корпоративтік табыс салығы бойынша аванстық төлемдер сомаларын есептеу кезінде де колданылады. Арнаулы экономикалық аймақтардың аумағында орналасқан және кызмет түрлерін жүзеге асыру кезінде пайдаланылатын салық салу объектілері бойынша: 1) жер салығын есептеу кезінде тиісті мөлшерлемелерге 0 коэффиценті;
2) мүлік салығын есептеу кезінде салық салу объектілерінің жылдық орташа құнына 0 пайыздық мөлшерлеме колданылады.
Корпоративтік табыс салығына арналған салық кезеңі 1 каңтардан 31 желтоқсанға дейінгі күнтізбелік жыл болып табылады.
Корпоративтік табыс салығының төлеушісі орналасқан жері бойынша салық органына корпаративтік табыс салығы бойынша маглұмдаманы 31 наурыздан кешіктірмей табыс етеді.

Дереккөздер

1. Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. — Алматы: «Жеті жарғы» баспасы, 2008 жыл. ISBN 9965-11-274-6
2. Құлпыбаев С., Ынтыкбаева С.Ж., Мельников В.Д. Қаржы: Оқулық / - Алматы. Экономика, 2010- 522 бет ISBN 978-601-225-169-2