Өскенбай Ырғызбайұлы

Өскенбай Ырғызбайұлы (1778-1850) - Абайдың атасы, атақты би. Ырғызбайдан Үркер, Мырзатай, Жортар, Өскенбай туған. Өскенбай жастайынан зерек, есті болып өседі. Кеңгірбай би Ырғызбай жастай өлген соң, інісінің орнына осы баласы - Өскенбайды сүйеніш етеді. Қартайған кезінде жол өз баласы Ералынікі болса да батасын беріп, Өскенбайды би қояды. Өскенбай өзінің ел басқару әдісінде, ең алдымен жемқорлықтан бойын аулақ салуға тырысады. Өскенбайдың әділдігіне тәнті болған ел арасында «Ісің адал болса, Өскенбайға бар, арам болса, Ералыға бар»- деген тәлімді сөз пайда болады. Өскенбай үлкен әйелі Зере бәйбішеден (шын аты - Тоқбала Бектемірқызы) - Құттымұхамбет, Құнанбай, Тайбала есімді екі ұл, бір қыз сүйеді. Құттымұхамбет жастай опат болған. Зереден кейінгі төрт тоқалынан Өскенбай би тоғыз ұл көрген. 1822 жылғы Сібір қазақтарын билеу туралы патша әкімшілігі жарлығынан кейін отарлау саясатының тасқұрсау тәртібіне мойынсұнып, Тобықты елі Ресейге «бодан» болып, Петербургтан келген арнаулы өкіл Иван Семенович деген майордан Өскенбай кепілдеме құжат алады. 1826 ж. қазан айының 16- ында шекаралық басқарманың міндетін атқарушы Броневскийдің жарлығымен старшын шеніне көтеріледі. Ол орта жасқа келген шағында ел билігі тізгінін үлкен ұлы Құнанбайдың қолына ұстатады. Өзі ақыл-кеңесін беріп, ел-іші істерін сырттай ғана бақылап отырады. Өскенбайдың сүйегі Шыңғыс таудың ішінде Бөкенші өзенінің бойында әулеттік қорымда жерленген. Құнанбай Өскенбай биге 1851 ж. Шілде айында, Көкшетаудың Арғын ішінде Қамбар руы жайлаған Көкжайдақ деген жерде ас берген. Өзі бес жасқа толған кезінде мәңгі-бақиға көз жұмған аяулы атасы Өскенбай биге берілген ұланғайыр асқа бала Абай да Зере әжесіне еріп барған.

Дереккөздер

1. Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9