Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Жаңғақ (лат. Juglans) – жаңғақтар тұқымдасына жататын қос жарнақты көп жылдық ағаш.
| Жаңғақ | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Жаңғақ | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| түрлері | ||||||||||||||||||||
| 21 түрі белгілі |
Дүние жүзінде 20 (кейбір мәліметтер бойынша 40-қа жуық) түрі бар. Қазақстанда екі түрі кездеседі: грек жаңғағы және . Жабайы түрлері Орталық Азияда, Қытайда, Жапонияда кездеседі. Ағаштары өте биік (20 — 30 м), діңінің жуандығы 1,5 — 2 м. Ағашбөркі қалың, аумақты, жапырақтары ірі (5 — 11 жапырақшалардан тұрады, ұзындығы 20 — 40 см), хош иісті болады . Гүлі дара жынысты, бір үйлі. Аталық гүлдері салбыраған сырға тәрізді, аналық гүлдері жеке-жеке не бірнеше гүлден өркеннің ұшында орналасқан. Грек жаңғағы жемісінің жеуге жарамды бөлігі — дәні. Қатты жеміс қабы (қауызы) мен қалың жарғақ ұяшығы (қабығы) жеуге жарамсыз. Грек жаңғағы ағашының аталық және аналық гүлдері әр мезгілде гүлдейді (7 — 12 күннен кейін), жел арқылы тозаңданады. Жылу және жарық сүйгіш, қуаңшылыққа өте төзімді дақыл. Суыққа төзімсіз мүшелері — аталық генеративті бүршіктері, сондай-ақ, бір-екі және көп жылдық өркендері. Грек жаңғағын дәнімен және вегетативтік жолмен көбейтеді. Бір га-ға 2 т тұқым 7 — 8 см тереңдікте егіледі. Дәннен өсірілген көшеттер 10 — 15 жылда, ал ұластыру арқылы алынған екпе көшеттер 4 — 6 жылда өнім береді. 150 — 200 жылға дейін өнім бере алады. 400 жылдай өседі. Бір ағаштан жылына 65 — 100, кейде 200 — 300 кг жеміс алынады. Жемісінің салмағы 3 — 23 г, көбінесе, жұмыртқа не шар тәрізді болады. Дәнінің жеміс салмағындағы үлесі 30 — 75%. Дәнінің құрамында 55 — 77% май, 18 — 21% ақуыз, 5 — 6% көмірсу, , бар. Піскен дәндерінде 30 — 85 мг, ал толығымен піспеген дәндерінде 1500 — 2000 мг, кейде 3000 мг-ға дейін болады. Грек жаңғағы ағашының сүрегі жиһаз дайындауда, жапырағы, дәнінің қабығы медицинада және парфюмерияда пайдаланылады. Дәні тағам ретінде пайдаланылады, ал жемісінен Жаңғақ майы алынады. Грек жаңғағының сұрыптары жеміс салуы, өркендерінің өсу қабілеті, жемістерінің салмағы, пішіні, гүлдеу уақыты, сондай-ақ, қабықтарының қаттылығы жағынан 7 топқа бөлінеді: ірі жемісті — өндірістік маңызы жоқ, себебі, дәні жетілмегендіктен нашар өнеді; жұқа қабықты — қабықтары жұқа, дәндері майлы, бірақ өнімі аз; салбыраған сырға тәрізді — өнімі мол; бадам тәрізді; кеш гүлдейтін; қатты қабықты — дәні қабығынан өте нашар ажыратылады; шырышты (бумажный, троновой). Соңғы топқа жататын сұрыптар шырышты сүректерімен бағаланады, олар жылтыр, әдемі келеді. Олардан құнды көркем бұйымдар мен жиһаздар жасалады.
Суреттер жинағы
 Жалпы түрі |  Қабығы |  Бүршіктері |
 Аталық гүл |  Аналық гүл |  Піспеген жеміс |  Піскен жеміс |
Дереккөздер
- Қазақ тілі терминдер сөздігі I том
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhangak lat Juglans zhangaktar tukymdasyna zhatatyn kos zharnakty kop zhyldyk agash ZhangakZhangakDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked Saby Tukymdasy JuglandaceaeKishi tukymdasy Tajpasy Kishi tajpasy Tegi Juglans Karl Linnejtүrleri21 tүri belgili Dүnie zhүzinde 20 kejbir mәlimetter bojynsha 40 ka zhuyk tүri bar Қazakstanda eki tүri kezdesedi grek zhangagy zhәne Zhabajy tүrleri Ortalyk Aziyada Қytajda Zhaponiyada kezdesedi Agashtary ote biik 20 30 m dininin zhuandygy 1 5 2 m Agashborki kalyn aumakty zhapyraktary iri 5 11 zhapyrakshalardan turady uzyndygy 20 40 sm hosh iisti bolady Gүli dara zhynysty bir үjli Atalyk gүlderi salbyragan syrga tәrizdi analyk gүlderi zheke zheke ne birneshe gүlden orkennin ushynda ornalaskan Grek zhangagy zhemisinin zheuge zharamdy boligi dәni Қatty zhemis kaby kauyzy men kalyn zhargak uyashygy kabygy zheuge zharamsyz Grek zhangagy agashynyn atalyk zhәne analyk gүlderi әr mezgilde gүldejdi 7 12 kүnnen kejin zhel arkyly tozandanady Zhylu zhәne zharyk sүjgish kuanshylykka ote tozimdi dakyl Suykka tozimsiz mүsheleri atalyk generativti bүrshikteri sondaj ak bir eki zhәne kop zhyldyk orkenderi Grek zhangagyn dәnimen zhәne vegetativtik zholmen kobejtedi Bir ga ga 2 t tukym 7 8 sm terendikte egiledi Dәnnen osirilgen koshetter 10 15 zhylda al ulastyru arkyly alyngan ekpe koshetter 4 6 zhylda onim beredi 150 200 zhylga dejin onim bere alady 400 zhyldaj osedi Bir agashtan zhylyna 65 100 kejde 200 300 kg zhemis alynady Zhemisinin salmagy 3 23 g kobinese zhumyrtka ne shar tәrizdi bolady Dәninin zhemis salmagyndagy үlesi 30 75 Dәninin kuramynda 55 77 maj 18 21 akuyz 5 6 komirsu bar Pisken dәnderinde 30 85 mg al tolygymen pispegen dәnderinde 1500 2000 mg kejde 3000 mg ga dejin bolady Grek zhangagy agashynyn sүregi zhiһaz dajyndauda zhapyragy dәninin kabygy medicinada zhәne parfyumeriyada pajdalanylady Dәni tagam retinde pajdalanylady al zhemisinen Zhangak majy alynady Grek zhangagynyn suryptary zhemis saluy orkenderinin osu kabileti zhemisterinin salmagy pishini gүldeu uakyty sondaj ak kabyktarynyn kattylygy zhagynan 7 topka bolinedi iri zhemisti ondiristik manyzy zhok sebebi dәni zhetilmegendikten nashar onedi zhuka kabykty kabyktary zhuka dәnderi majly birak onimi az salbyragan syrga tәrizdi onimi mol badam tәrizdi kesh gүldejtin katty kabykty dәni kabygynan ote nashar azhyratylady shyryshty bumazhnyj tronovoj Songy topka zhatatyn suryptar shyryshty sүrekterimen bagalanady olar zhyltyr әdemi keledi Olardan kundy korkem bujymdar men zhiһazdar zhasalady Suretter zhinagyZhalpy tүri Қabygy BүrshikteriAtalyk gүl Analyk gүl Pispegen zhemis Pisken zhemisDerekkozderҚazak tili terminder sozdigi I tomBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet