Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Акула (лат. Selachioidei; көне норвегше haccal — балық) — тақтажелбезектілер класы тармағына жататын балық.
| Акула Қазбалық ауқымы: Соңғы Девон — Ағымда | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Carcharhinus amblyrhynchos | ||||||||||||
|
Казіргі таңда акуланың 450-ден астам түрі бар: олар 6 отрядқа, 20 тұқымдасқа бөлінеді. Акула барлық теңіздер мен мұхиттарда кең тараған, тұщы суларда да (Амазон, Ганг) кездеседі.
Сипаты
Денесінің ұзындығы 15 см-ден 20 м-ге дейін болады, салмағы 14 т-ға дейін тартады. Дене пішіні сүйірлеу, тұмсығы ұзын, аузы алқымға таяу орналасқан. Құйрық қанатының үстіңгі қалақшасы астыңғысынан үлкен болып келеді. Қаңқасы шеміршекті, тістері өткір, торсылдағы және желбезек қақпағы болмайды, басының екі жағында 5-7 жұп желбезек саңылаулары бар. 2 қатарлы 1500-2000 -ға жуық тістері бар.
Тірлік жағдайы
Акуланың көру қабілеті жақсы жетілмеген, ал иіс сезу қабілеті өте жақсы жетілген және судың майда дірілін бүйір сызығы арқылы сезе алады. Жемін аулауы осы екі қасиетіне негізделген. Олардың көпшілігі ірі жануарларды аулайды. Ең ірілері кит акуласы (15 метрге дейін) мен алып акула (20 м-ге дейін) планктонмен қоректенетіндер тобына жатады. Акула іштей ұрықтанады, көпшілігі ірі мүйіз қабығы бар жұмыртқа салады, кейбіреуі ұрпағын тірі туады. Акуланың 50-дей түрі қатерлі жыртқыш болып саналады. Олар көп жағдайда күндіз адамдар көп шомылатын тропикалық суларда жағаға жақын жерлерге келіп, шабуыл жасайды. Кейбір түрлерінің кәсіптік маңызы бар.
Акуланың көпшілігі тропикалық сулардан ауланады, бауырынан май алынады, етінен тағам, қаңқасынан желім жасалынады, терісін де пайдаланылады. Қазақстанда акуланың қазба қалдықтары бор кезеңінен бастап кездеседі, кең тараған уақыты — палеоген кезеңі.
Тістері
Акулалардың тістері үлкен немесе кішкентай, үшкір немесе доғал, кетілген немесе біркелкі болады. Тістерінің пішіні мен өлшемдері олардың қоректеріне байланысты. Акулалардың жақтарында бірнеше тіс қатарлары болуы мүмкін. Тістері осы қатарлардағы қызыл иектерге бекітілген. Егерде бір қатар тістерінен айырылса, келесі қатарын қолдана береді. Акулалардың кейбір түрлері өмір бойы тістерін ауыстырып жүреді, олар өмірлерінде шамамен 30 000 тіске дейін ауыстырып үлгереді.
Қызықты деректер
- Ең ірі теңіз балығы — китпошымды акула.
- Ақ акула — каркарадон — теңіз етқоректі балықтарының ең үлкені.
- Акула 1000 л суда ерітілген 1 г қанды сезе алады.
Дереккөздер
- Қазақ ұлттық энциклопедиясы
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2007. - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — биология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Akula lat Selachioidei kone norvegshe haccal balyk taktazhelbezektiler klasy tarmagyna zhatatyn balyk Akula Қazbalyk aukymy Songy Devon AgymdaCarcharhinus amblyrhynchosDүniesi Zhamagaty Kishi zhamagaty Taby Shemirshekti balyktarKishi taby Ұly saby Selachimorpha Kazirgi tanda akulanyn 450 den astam tүri bar olar 6 otryadka 20 tukymdaska bolinedi Akula barlyk tenizder men muhittarda ken taragan tushy sularda da Amazon Gang kezdesedi SipatyDenesinin uzyndygy 15 sm den 20 m ge dejin bolady salmagy 14 t ga dejin tartady Dene pishini sүjirleu tumsygy uzyn auzy alkymga tayau ornalaskan Қujryk kanatynyn үstingi kalakshasy astyngysynan үlken bolyp keledi Қankasy shemirshekti tisteri otkir torsyldagy zhәne zhelbezek kakpagy bolmajdy basynyn eki zhagynda 5 7 zhup zhelbezek sanylaulary bar 2 katarly 1500 2000 ga zhuyk tisteri bar Tirlik zhagdajyAkulanyn koru kabileti zhaksy zhetilmegen al iis sezu kabileti ote zhaksy zhetilgen zhәne sudyn majda dirilin bүjir syzygy arkyly seze alady Zhemin aulauy osy eki kasietine negizdelgen Olardyn kopshiligi iri zhanuarlardy aulajdy En irileri kit akulasy 15 metrge dejin men alyp akula 20 m ge dejin planktonmen korektenetinder tobyna zhatady Akula ishtej uryktanady kopshiligi iri mүjiz kabygy bar zhumyrtka salady kejbireui urpagyn tiri tuady Akulanyn 50 dej tүri katerli zhyrtkysh bolyp sanalady Olar kop zhagdajda kүndiz adamdar kop shomylatyn tropikalyk sularda zhagaga zhakyn zherlerge kelip shabuyl zhasajdy Kejbir tүrlerinin kәsiptik manyzy bar Akulanyn kopshiligi tropikalyk sulardan aulanady bauyrynan maj alynady etinen tagam kankasynan zhelim zhasalynady terisin de pajdalanylady Қazakstanda akulanyn kazba kaldyktary bor kezeninen bastap kezdesedi ken taragan uakyty paleogen kezeni TisteriAkulalardyn tisteri үlken nemese kishkentaj үshkir nemese dogal ketilgen nemese birkelki bolady Tisterinin pishini men olshemderi olardyn korekterine bajlanysty Akulalardyn zhaktarynda birneshe tis katarlary boluy mүmkin Tisteri osy katarlardagy kyzyl iekterge bekitilgen Egerde bir katar tisterinen ajyrylsa kelesi kataryn koldana beredi Akulalardyn kejbir tүrleri omir bojy tisterin auystyryp zhүredi olar omirlerinde shamamen 30 000 tiske dejin auystyryp үlgeredi Қyzykty derekterEn iri teniz balygy kitposhymdy akula Ak akula karkaradon teniz etkorekti balyktarynyn en үlkeni Akula 1000 l suda eritilgen 1 g kandy seze alady DerekkozderҚazak ulttyk enciklopediyasy Oryssha kazaksha tүsindirme sozdik Biologiya Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar EKO ҒӨF 2007 1028 b ISBN 9965 08 286 3 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul biologiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz