Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының Жоғарғы Кеңесі (қысқартқанда Жоғарғы Кеңес) — 1937–1991 жылдары Қазақ КСР және 1991–1993 жылдары Қазақстанның бірпалаталы ең жоғары заң шығарушы органы.
| Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі | |
 | |
| Мемлекет | |
|---|---|
| Түрі | |
| Түрі |
|
| Басшылығы | |
| Төралқа төрағасы | Мақтай Сағдиев (соңғысы) |
| Жоғарғы Кеңес төрағасы | Серікболсын Әбділдин (соңғысы) |
| Құрылымы | |
|
| |
| Фракциялары | Жоғарғы Кеңес соңғы (12-) сайланымының фракциялары: Қазақстан Коммунистік партиясы: 342 Тәуелсіздер: 18 |
| Сайлауы | |
| соңғы сайлауы |
|
| Жиналыс залы | |
|
| |
| Парламент үйі, Алматы | |
| Тарихы | |
| Құрылуы | 1937 |
| Ізашары | |
| Таратылуы | 28 қаңтар 1993 |
| Ізбасары | |
Тарихы
Қазақстан КСРО құрамындағы одақтас республика болып құрылғанға дейінгі алғашқы кезеңде (1920 қазан–1936 желтоқсан) республикада мемлекеттік биліктің заң шығарушы, өкім жүргізуші және бақылаушы органы міндетін Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасының Орталық Атқару Комитеті атқарды. 1936 жылы республика Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы болып қайта құрылды, Қазақ АСКР ОАК атауы Қазақ КСР ОАК деп өзгертілді.
, оның бірінші орынбасары, орынбасарлары, министрлер және Қазақ КСР мемлекеттік комитеттерінің төрағалары құрамымен құрылды. Кезектен тыс сессиялар Жоғарғы Кеңес Төралқасының бастамасымен немесе депутаттардың кем дегенде үштен бір бөлігінің ұсынысымен шақырылды. Жоғарғы Кеңес сессиясы оның мәжілістері, ал олардың аралығында Жоғарғы Кеңес тұрақты комиссиялары мен өзге де комиссияларының мәжілістері түрінде өткізіліп тұрды. Әрбір жаңадан сайланған Жоғарғы Кеңес өзінің бірінші сессиясында тұрақты жұмыс істейтін, өзінің бүкіл қызметінде Жоғарғы Кеңеске есеп беріп тұратын және оның сессиялары аралығындағы кезеңде Қазақ КСР жоғары мемлекеттік билік құзырын жүзеге асыратын органы – Жоғарғы Кеңес тің Төралқасын сайлап отырды.
Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі мемлекеттік билік түрлерінің бірі саналатын сот жұмысы саласында да толық билікке ие болды. Ол сот төрелігін жүзеге асыру тәртібін, сот органдары жүйесін, оларды сайлау тәртібін, өкілеттігін, қылмыстық және тәртіптік жауапкершілігін белгіледі, сот ісін жүргізу қызметіне бақылау жасады.
Жоғарғы Кеңес төралқасының төрағасын, орынбасарын, хатшысын, мүшелерін және үкімет мүшелерін, Жоғарғы сот мүшелері мен халық заседательдерін өз міндеттерін орындаудан мерзімінен бұрын босатуға өкілетті болды.
Бұл Конституция өтпелі кезеңдегі жағдайды сипаттайтын құжат қызметін атқарып, елде жүргізіліп жатқан реформалар мен әлеуметтік-экономикалық, саяси міндеттерді шешуге бағытталды және екі жыл бойы Негізгі заң ретіндегі тарихи қызметін орындап шықты. Алайда, КСРО ыдырап, тәуелсіз мемлекеттілікті жүзеге асыра бастаған кезде қалыптасқан саяси, әлеуметтік-экономикалық жағдайда Қазақстандағы бұрынғы халық депутаттарының кеңестері түріндегі өкілетті органдар жүйесі республиканы дағдарыстан алып шығуға дәрменсіз болды. Ескі өкілетті билік жүйесімен және олардың заң шығарушылық әдістерімен нарықтық экономикаға бет алған жаңа қоғам орнату мүмкін емес еді.
Кеңестік дәуірде сайланған соңғы Жоғарғы Кеңес елде қалыптасқан осындай жағдайда өз отырыстарын өткізуге қажетті депутаттар санын жинай алмайтыны айқын болғандықтан өзін-өзі таратуға мәжбүр болды.
1993 жылғы 28 қаңтарда Конституцияға енгізілген өзгерістерден кейін Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің орнын біпалаталы Қазақстан Жоғарғы Кеңесі алды.
Құқығы және міндеттері
Қазақ КСР Жоғарғы Кеңес республиканың қарауына жатқызылған барлық мәселелерді шешуге құқылы болды, әрі оған республика аумағында жоғары заң шығарушы орган ретінде заң шығарудың бүкіл өкілдік билігі жүктелді. Оның құзырына Қазақ КСР Конституциясын, шаруашылық құрылыстағы, экономикалық, әлеуметтік-мәдени өмірдегі алуан түрлі мәселелер бойынша заң қабылдау және өзгерту, сондай-ақ құқықтық-нормативтік сипаты бар заңи құжаттарды, үкімет құрамына және Конституцияға өзгерістер енгізетін барлық жарлықтарды ресми түрде бекіту өкілеттігі берілді. Жоғарғы Кеңес Қазақ КСР экономикалық және әлеуметтік дамуы жөніндегі мемлекеттік жоспарларын, мемлекеттік бюджетін және олардың атқарылуы туралы есептерді бекітті.
Шақырылымдары
| № | Қызметі | Сайлауы | |
|---|---|---|---|
| 1 | 1938 | 1946 | |
| 2 | 1947 | 1950 | |
| 3 | 1951 | 1954 | |
| 1954 | 1959 | ||
| 1959 | 1962 | ||
| 1963 | 1966 | ||
| 1967 | 1970 | ||
| 1971 | 1974 | ||
| 1975 | 1979 | ||
| 1980 | 1984 | ||
| 1985 | 1989 | ||
| 1990 | 1993 | ||
| 1994 | 1995 | ||
Төрағалар тізімі
| Реті | Суреті | Аты-жөні | Қызметі | |
|---|---|---|---|---|
| Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының төрағасы | ||||
| 1 |  | Әбдісәмет Қазақбаев (1898–1959) | 17 шілде 1938 | қаңтар 1947 |
| 2 |  | (1902–1994) | қаңтар 1947 | 20 наурыз 1947 |
| 3 | | Даниял Керімбаев (1909–1982) | 20 наурыз 1947 | 23 наурыз 1954 |
| 4 | | Нұртас Дәндібайұлы Оңдасынов (1904–1989) | наурыз 1954 | наурыз 1955 |
| 5 | | Жұмабек Ахметұлы Тәшенов (1915–1986) | 19 сәуір 1955 | 20 қаңтар 1960 |
| 6 | | Фазыл Кәрімұлы Кәрібжанов (1912–1960) | 20 қаңтар 1960 | 25 тамыз 1965 |
| 7 | | (1914–2002) | 25 тамыз 1960 | 3 қаңтар 1961 |
| 8 | | Исағали Шәріпов (1905–1976) | 3 қаңтар 1961 | 5 сәуір 1965 |
| 9 | | Сабыр Біләлұлы Ниязбеков (1912–1989) | 5 сәуір 1965 | 20 желтоқсан 1978 |
| 10 |  | Исатай Әбдікәрімов (1923–2011) | желтоқсан 1978 | желтоқсан 1979 |
| 11 |  | Саттар Нұрмашұлы Имашев (1925–1984) | 13 желтоқсан 1979 | 22 ақпан 1984 |
| 12 | | (1912–1991) | 22 ақпан 1984 | 22 наурыз 1984 |
| 13 | | Бәйкен Әшімұлы Әшімов (1917–2010) | 22 наурыз 1984 | 27 қыркүйек 1985 |
| 14 | | Саламат Мұқашұлы Мұқашев (1927–2004) | 27 қыркүйек 1985 | 9 ақпан 1988 |
| 15 | | Зақаш Қамалиденұлы Қамалидиенов (1936–2017) | 9 ақпан 1988 | желтоқсан 1988 |
| 16 | | (1934 туған) | 6 желтоқсан 1988 | 10 наурыз 1989 |
| 17 | | Мақтай Рамазанұлы Сағдиев (1929–2012) | 10 наурыз 1989 | 22 қаңтар 1990 |
| 18 | | Ерік Мағзұмұлы Асанбаев (1936–2004) | 24 сәуір 1990 | 16 қазан 1991 |
Дереккөздер
- ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ КОНСТИТУЦИЯСЫ - "Әділет" АҚЖ (қаз.). Тексерілді, 6 желтоқсан 2023.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қazak Kenestik Socialistik Respublikasynyn Zhogargy Kenesi kyskartkanda Zhogargy Kenes 1937 1991 zhyldary Қazak KSR zhәne 1991 1993 zhyldary Қazakstannyn birpalataly en zhogary zan shygarushy organy Қazak KSR Zhogargy KenesiMemleket Қazak KSR 1937 1991 Қazakstan 1991 1993 TүriTүriBasshylygyToralka toragasyMaktaj Sagdiev songysy Zhogargy Kenes toragasySerikbolsyn Әbdildin songysy ҚurylymyFrakciyalaryZhogargy Kenes songy 12 sajlanymynyn frakciyalary Қazakstan Kommunistik partiyasy 342 Tәuelsizder 18Sajlauysongy sajlauyZhinalys zalyParlament үji AlmatyTarihyҚuryluy1937IzasharyҚazak KSR OAKTaratyluy28 kantar 1993IzbasaryҚazakstan Zhogargy KenesiBul үlgini koru ondeuTarihyҚazakstan KSRO kuramyndagy odaktas respublika bolyp kurylganga dejingi algashky kezende 1920 kazan 1936 zheltoksan respublikada memlekettik biliktin zan shygarushy okim zhүrgizushi zhәne bakylaushy organy mindetin Қazak Avtonomiyaly Kenestik Socialistik Respublikasynyn Ortalyk Atkaru Komiteti atkardy 1936 zhyly respublika Қazak Kenestik Socialistik Respublikasy bolyp kajta kuryldy Қazak ASKR OAK atauy Қazak KSR OAK dep ozgertildi onyn birinshi orynbasary orynbasarlary ministrler zhәne Қazak KSR memlekettik komitetterinin toragalary kuramymen kuryldy Kezekten tys sessiyalar Zhogargy Kenes Toralkasynyn bastamasymen nemese deputattardyn kem degende үshten bir boliginin usynysymen shakyryldy Zhogargy Kenes sessiyasy onyn mәzhilisteri al olardyn aralygynda Zhogargy Kenes turakty komissiyalary men ozge de komissiyalarynyn mәzhilisteri tүrinde otkizilip turdy Әrbir zhanadan sajlangan Zhogargy Kenes ozinin birinshi sessiyasynda turakty zhumys istejtin ozinin bүkil kyzmetinde Zhogargy Keneske esep berip turatyn zhәne onyn sessiyalary aralygyndagy kezende Қazak KSR zhogary memlekettik bilik kuzyryn zhүzege asyratyn organy Zhogargy Kenes tin Toralkasyn sajlap otyrdy Қazak KSR Zhogargy Kenesi memlekettik bilik tүrlerinin biri sanalatyn sot zhumysy salasynda da tolyk bilikke ie boldy Ol sot toreligin zhүzege asyru tәrtibin sot organdary zhүjesin olardy sajlau tәrtibin okilettigin kylmystyk zhәne tәrtiptik zhauapkershiligin belgiledi sot isin zhүrgizu kyzmetine bakylau zhasady Zhogargy Kenes toralkasynyn toragasyn orynbasaryn hatshysyn mүshelerin zhәne үkimet mүshelerin Zhogargy sot mүsheleri men halyk zasedatelderin oz mindetterin oryndaudan merziminen buryn bosatuga okiletti boldy Bul Konstituciya otpeli kezendegi zhagdajdy sipattajtyn kuzhat kyzmetin atkaryp elde zhүrgizilip zhatkan reformalar men әleumettik ekonomikalyk sayasi mindetterdi sheshuge bagyttaldy zhәne eki zhyl bojy Negizgi zan retindegi tarihi kyzmetin oryndap shykty Alajda KSRO ydyrap tәuelsiz memlekettilikti zhүzege asyra bastagan kezde kalyptaskan sayasi әleumettik ekonomikalyk zhagdajda Қazakstandagy buryngy halyk deputattarynyn kenesteri tүrindegi okiletti organdar zhүjesi respublikany dagdarystan alyp shyguga dәrmensiz boldy Eski okiletti bilik zhүjesimen zhәne olardyn zan shygarushylyk әdisterimen naryktyk ekonomikaga bet algan zhana kogam ornatu mүmkin emes edi Kenestik dәuirde sajlangan songy Zhogargy Kenes elde kalyptaskan osyndaj zhagdajda oz otyrystaryn otkizuge kazhetti deputattar sanyn zhinaj almajtyny ajkyn bolgandyktan ozin ozi taratuga mәzhbүr boldy 1993 zhylgy 28 kantarda Konstituciyaga engizilgen ozgeristerden kejin Қazak KSR Zhogargy Kenesinin ornyn bipalataly Қazakstan Zhogargy Kenesi aldy Қukygy zhәne mindetteriҚazak KSR Zhogargy Kenes respublikanyn karauyna zhatkyzylgan barlyk mәselelerdi sheshuge kukyly boldy әri ogan respublika aumagynda zhogary zan shygarushy organ retinde zan shygarudyn bүkil okildik biligi zhүkteldi Onyn kuzyryna Қazak KSR Konstituciyasyn sharuashylyk kurylystagy ekonomikalyk әleumettik mәdeni omirdegi aluan tүrli mәseleler bojynsha zan kabyldau zhәne ozgertu sondaj ak kukyktyk normativtik sipaty bar zani kuzhattardy үkimet kuramyna zhәne Konstituciyaga ozgerister engizetin barlyk zharlyktardy resmi tүrde bekitu okilettigi berildi Zhogargy Kenes Қazak KSR ekonomikalyk zhәne әleumettik damuy zhonindegi memlekettik zhosparlaryn memlekettik byudzhetin zhәne olardyn atkaryluy turaly esepterdi bekitti Shakyrylymdary Қyzmeti Sajlauy1 1938 19462 1947 19503 1951 19541954 19591959 19621963 19661967 19701971 19741975 19791980 19841985 19891990 19931994 1995Toragalar tizimiReti Sureti Aty zhoni ҚyzmetiҚazak KSR Zhogargy Kenesi toralkasynyn toragasy1 Әbdisәmet Қazakbaev 1898 1959 17 shilde 1938 kantar 19472 1902 1994 kantar 1947 20 nauryz 19473 Daniyal Kerimbaev 1909 1982 20 nauryz 1947 23 nauryz 19544 Nurtas Dәndibajuly Ondasynov 1904 1989 nauryz 1954 nauryz 19555 Zhumabek Ahmetuly Tәshenov 1915 1986 19 sәuir 1955 20 kantar 19606 Fazyl Kәrimuly Kәribzhanov 1912 1960 20 kantar 1960 25 tamyz 19657 1914 2002 25 tamyz 1960 3 kantar 19618 Isagali Shәripov 1905 1976 3 kantar 1961 5 sәuir 19659 Sabyr Bilәluly Niyazbekov 1912 1989 5 sәuir 1965 20 zheltoksan 197810 Isataj Әbdikәrimov 1923 2011 zheltoksan 1978 zheltoksan 197911 Sattar Nurmashuly Imashev 1925 1984 13 zheltoksan 1979 22 akpan 198412 1912 1991 22 akpan 1984 22 nauryz 198413 Bәjken Әshimuly Әshimov 1917 2010 22 nauryz 1984 27 kyrkүjek 198514 Salamat Mukashuly Mukashev 1927 2004 27 kyrkүjek 1985 9 akpan 198815 Zakash Қamalidenuly Қamalidienov 1936 2017 9 akpan 1988 zheltoksan 198816 1934 tugan 6 zheltoksan 1988 10 nauryz 198917 Maktaj Ramazanuly Sagdiev 1929 2012 10 nauryz 1989 22 kantar 199018 Erik Magzumuly Asanbaev 1936 2004 24 sәuir 1990 16 kazan 1991DerekkozderҚAZAҚSTAN RESPUBLIKASYNYҢ KONSTITUCIYaSY Әdilet AҚZh kaz Tekserildi 6 zheltoksan 2023