Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Гафний (лат. Hafnіum; Нf) — элементтердің периодтық жүйесінің ІV тобындағы хим. элемент; ат. н. 72, ат.м. 178,49. Г-дің құрылысын, валенттігін (+4), цирконийге ұқсастығын 1921 ж. дат физигі Н. Бор жорамалдаған. Оны 1922 ж. мажар химигі Д. Хевеши мен голланд физигі Д. Костер цирконий минералын рентгенспектрлік талдау әдісі арқылы ашқан.
| |||||||||||||||
| Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Болат сұр металл  | |||||||||||||||
| Атом қасиеті | |||||||||||||||
| Атауы, символ, нөмірі | Гафний, 72 | ||||||||||||||
| Топ типі | |||||||||||||||
| Топ, период, блок | 4, 6, d | ||||||||||||||
| Атомдық масса () | |||||||||||||||
| Электрондық конфигурация | [Xe] 6s24f145d2 | ||||||||||||||
| Қабықшалар бойынша электрондар | 2, 8, 18, 32, 10, 2 | ||||||||||||||
| Атом радиусы | 159 | ||||||||||||||
| Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
| 175±10 | |||||||||||||||
| (+4e) 78 | |||||||||||||||
| 1,3 (Полинг шкаласы) | |||||||||||||||
| 0 | |||||||||||||||
| Тотығу дәрежелері | −2, 0, +1, +2, +3, +4 | ||||||||||||||
| 1-ші: 658.5 кДж/моль (эВ) | |||||||||||||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
| Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
| Тығыздық () | 13,31 г/см³ | ||||||||||||||
| Балқу температурасы | |||||||||||||||
| Қайнау температурасы | |||||||||||||||
| 25,1 кДж/моль | |||||||||||||||
| Булану жылуы | 575 кДж/моль | ||||||||||||||
| 25,7 Дж/(K·моль) | |||||||||||||||
| Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
| Алтыбұрышты | |||||||||||||||
| a=3,196 нм; c=5,051 нмÅ | |||||||||||||||
| c/a қатынас | 1,580 | ||||||||||||||
| Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
| (300 K) 23,0 Вт/(м·К) | |||||||||||||||
| 78 ГПа | |||||||||||||||
| 30 ГПа | |||||||||||||||
| Пуассон коэффициенті | 0.37 | ||||||||||||||
| 1520–2060 | |||||||||||||||
| 1450–2100 | |||||||||||||||
| 7440-58-6 | |||||||||||||||
Аты ашылған орны — Копенгаген қаласына (лат. Hafnіа) байланысты қойылған. Гаусс күмістей ақ, жылтыр, созылғыш металл. Балқу t 2222Ғ30ӘС, қайнау t 5400ӘС, менш. салм. 13,1 г/см3, жұмсақ, жеңіл өңделеді. Табиғи Г-дің 6 изотопы бар.
Гаусс — шашыранды элемент, оның табиғатта өз минералы жоқ, тек циркониймен бірге кездеседі. Гаусс хим. әсерге тұрақты, өз қосылысында +4 валентті, +2, +3 валенттісі де кездеседі, газды сіңіріп, қыздырғанда оттекпен, сумен т.б. әрекеттеседі. HfO2 — Гаусс , т.б. қосылыстары аса тұрақты, балқымайды, қыздыруға, қышқылға, сілтіге төзімді. Гаусс цирконий өндірісінде оның қалдықтарынан алынады. Ол ядр. энергетикада, электр, радио және рентгентехникасында, отқа берік құймалар алуда қолданылады. Қосылыстары (HfO2) оптикалық шынылардың сапасын арттыруға пайдаланылады.
Тантал сияқты Гафний-беттегі тотықтардың жіңішке пассивті пленкасының пайда болуына байланысты жеткілікті материал. Жалпы, гафнийдің химиялық тұрақтылығы оның аналогы — цирконийге қарағанда әлдеқайда көп.
Гафнидің ең жақсы еріткіші-фторсутекті қышқыл (HF) немесе фторсутекті және азот қышқылдарының қоспасы, сондай-ақ патша арағы.
Жоғары температураларда (1000 К жоғары) гафний ауада тотығады, ал оттегіде жанады. Галогендермен жауап береді. Қышқылдарға төзімділігі шыныға ұқсас. Цирконий сияқты гидрофобтық қасиеттерге ие (сумен суланбайды).
Шығу тарихы
Элемент 1923 жылы ашылған.
Д.И.Менделеев жүйесінің 6-кезеңінің құрылымы нақтыланбағандықтан, гафний сирек жер элементтерінің арасынан іздестірілді. 1911 жылы француз химигі Ж.Урбен жаңа элементтің ашылғанын жариялап, оны цельтий деп атады. Іс жүзінде ол иттербий, лютеций және аз мөлшерде гафний қоспасын алды. Ал Н.Бор кванттық механикалық есептеулер негізінде соңғы сирек жер элементі 71 саны бар элемент екенін көрсеткеннен кейін ғана гафний цирконийдің аналогы екені белгілі болды.
Оның қасиеттері мен валенттілігін болжаған Бордың тұжырымдарына сүйене отырып, 1923 жылы Дирк Костер мен Дьерджи де Хевеси рентгендік спектрлік әдіс арқылы норвегиялық және Гренландия циркондарын жүйелі түрде талдады. Цирконды қышқылдардың қайнау ерітінділерімен шаймалаудан кейінгі қалдықтардың рентгендік дифракциялық заңдылықтарының сызықтарының 72-ші элемент үшін Мозли заңы бойынша есептелетіндермен сәйкес келуі зерттеушілерге элементтің ашылғанын жариялауға мүмкіндік берді, оны өздері атады. гафниум ашылған қаланың құрметіне (латынша Hafnia - Копенгагеннің латынша атауы). Осыдан кейін Дж.Урбейн, Н.Костер және Д.Хевси арасында басталған басымдық туралы дау ұзаққа созылды. 1949 жылы «гафний» элементінің атауын Халықаралық комиссия бекітіп, барлық жерде қабылдады.
 | Бұл — химия бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
- Дереккөз қатесі: Жарамсыз
<ref>тегі; no text was provided for refs namedwebelements - Hafnium: crystal structure (ағыл.). WebElements. Тексерілді, 17 тамыз 2013.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Gafnij lat Hafnium Nf elementterdin periodtyk zhүjesinin IV tobyndagy him element at n 72 at m 178 49 G din kurylysyn valenttigin 4 cirkonijge uksastygyn 1921 zh dat fizigi N Bor zhoramaldagan Ony 1922 zh mazhar himigi D Heveshi men golland fizigi D Koster cirkonij mineralyn rentgenspektrlik taldau әdisi arkyly ashkan 72 Lyutecij Gafnij TantalZr Hf Rf Periodicheskaya sistema elementov72 HfZhaj zattyn syrtky bejnesiBolat sur metallAtom kasietiAtauy simvol nomiriGafnij 72Top tipiAuyr metaldarTop period blok4 6 dAtomdyk massa 178 486 6 m a b g mol Elektrondyk konfiguraciya Xe 6s24f145d2Қabykshalar bojynsha elektrondar2 8 18 32 10 2Atom radiusy159Himiyalyk kasietteri175 10 4e 781 3 Poling shkalasy 0Totygu dәrezheleri 2 0 1 2 3 41 shi 658 5 kDzh mol eV 2 shi 1440 kDzh mol eV 3 shi 2250 kDzh mol eV Zhaj zattyn termodinamikalyk kasietteriTermodinamikalyk fazaҚatty deneTygyzdyk 13 31 g sm Balku temperaturasy2506 K 2233 C 4051 F KҚajnau temperaturasy4876 K 4603 C 8317 F K25 1 kDzh molBulanu zhyluy575 kDzh mol25 7 Dzh K mol Molyarlyk kolem13 6 sm molkysymy P Pa 1 10 100 1000 10 000 100 000T K 2689 2954 3277 3679 4194 4876Zhaj zattyn kristalldyk toryAltyburyshtya 3 196 nm c 5 051 nmAc a katynas1 580Baska da kasietteri 300 K 23 0 Vt m K 78 GPa30 GPaPuasson koefficienti0 371520 20601450 21007440 58 6Gafnij Hf Aty ashylgan orny Kopengagen kalasyna lat Hafnia bajlanysty kojylgan Gauss kүmistej ak zhyltyr sozylgysh metall Balku t 2222Ғ30ӘS kajnau t 5400ӘS mensh salm 13 1 g sm3 zhumsak zhenil ondeledi Tabigi G din 6 izotopy bar Gauss shashyrandy element onyn tabigatta oz mineraly zhok tek cirkonijmen birge kezdesedi Gauss him әserge turakty oz kosylysynda 4 valentti 2 3 valenttisi de kezdesedi gazdy sinirip kyzdyrganda ottekpen sumen t b әrekettesedi HfO2 Gauss t b kosylystary asa turakty balkymajdy kyzdyruga kyshkylga siltige tozimdi Gauss cirkonij ondirisinde onyn kaldyktarynan alynady Ol yadr energetikada elektr radio zhәne rentgentehnikasynda otka berik kujmalar aluda koldanylady Қosylystary HfO2 optikalyk shynylardyn sapasyn arttyruga pajdalanylady Tantal siyakty Gafnij bettegi totyktardyn zhinishke passivti plenkasynyn pajda boluyna bajlanysty zhetkilikti material Zhalpy gafnijdin himiyalyk turaktylygy onyn analogy cirkonijge karaganda әldekajda kop Gafnidin en zhaksy eritkishi ftorsutekti kyshkyl HF nemese ftorsutekti zhәne azot kyshkyldarynyn kospasy sondaj ak patsha aragy Zhogary temperaturalarda 1000 K zhogary gafnij auada totygady al ottegide zhanady Galogendermen zhauap beredi Қyshkyldarga tozimdiligi shynyga uksas Cirkonij siyakty gidrofobtyk kasietterge ie sumen sulanbajdy Shygu tarihyElement 1923 zhyly ashylgan D I Mendeleev zhүjesinin 6 kezeninin kurylymy naktylanbagandyktan gafnij sirek zher elementterinin arasynan izdestirildi 1911 zhyly francuz himigi Zh Urben zhana elementtin ashylganyn zhariyalap ony celtij dep atady Is zhүzinde ol itterbij lyutecij zhәne az molsherde gafnij kospasyn aldy Al N Bor kvanttyk mehanikalyk esepteuler negizinde songy sirek zher elementi 71 sany bar element ekenin korsetkennen kejin gana gafnij cirkonijdin analogy ekeni belgili boldy Onyn kasietteri men valenttiligin bolzhagan Bordyn tuzhyrymdaryna sүjene otyryp 1923 zhyly Dirk Koster men Derdzhi de Hevesi rentgendik spektrlik әdis arkyly norvegiyalyk zhәne Grenlandiya cirkondaryn zhүjeli tүrde taldady Cirkondy kyshkyldardyn kajnau eritindilerimen shajmalaudan kejingi kaldyktardyn rentgendik difrakciyalyk zandylyktarynyn syzyktarynyn 72 shi element үshin Mozli zany bojynsha esepteletindermen sәjkes kelui zertteushilerge elementtin ashylganyn zhariyalauga mүmkindik berdi ony ozderi atady gafnium ashylgan kalanyn kurmetine latynsha Hafnia Kopengagennin latynsha atauy Osydan kejin Dzh Urbejn N Koster zhәne D Hevsi arasynda bastalgan basymdyk turaly dau uzakka sozyldy 1949 zhyly gafnij elementinin atauyn Halykaralyk komissiya bekitip barlyk zherde kabyldady Bul himiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Derekkoz katesi Zharamsyz lt ref gt tegi no text was provided for refs named webelements Hafnium crystal structure agyl WebElements Tekserildi 17 tamyz 2013