Қалмақан Әбдіқадыров 15 4 1901 қазіргі Қызылорда облысы Шиелі ауданы Шиелі кенті 30 4 1964 сонда ақын жазушы аудармашы Ө

Қалмақан Әбдіқадыров (15.4.1901, қазіргі Қызылорда облысы Шиелі ауданы Шиелі кенті — 30.4.1964, сонда) — ақын, жазушы, аудармашы.

Өмірбаян

Қыпшақ тайпасының Ұзын руының Алтыбас бөлімінен шыққан. Алғашқы “Сырдария” деген өлеңі “Еңбекші қазақ” газетінде жарияланған (1925). Тұңғыш өлеңдер жинағы “Жалшы” деген атпен 1928 ж. жарық көрді. 30-жылдарда өлеңді өндірте жазып, “Екпін”, “Шахтер”, “өлеңдер” жинағын баспадан шығарды. Ақынның 1935 — 51 ж. аралығында жазған “Май”, “Батыр”, “Сәтбаев”, “Еділ-Дон”, “Келес қызы” поэмалары нақты өмір шындығынан алынып, қазақ азаматтарының ерлігі мен өнегелі істерін бейнелеуге арналған. Әбдіқадыровтың “Қажымұқан” повесі 1954, 1956, 1959 ж. қайта басылды, 1970 ж. орыс тілінде жарық көрді. “Алатаудың бауыры” (1935), “Амантай” (1936), “Тапқыш” (1937), “Тәтті қауын” кітаптары республикада балалар әдебиетін дамытуға айтарлықтай үлес қосты. “Серт” жинағына 1941 — 45 ж. Ұлы Отан соғысы жылдарында майданда жүріп жазған өлеңдері топтастырылған.

Әбдіқадыров аударма саласында да жемісті еңбек етті. Ол классиктері Әбілқасым Фердоуси, Әлішер Науаи өлеңдерін (1948), қырғыз А. Тоқомбаев, орыс жазушысы В.М. Кожевников шығармаларын аударған. Ол тікелей парсы тілінен тәржімалаған “Мың бір түннің” 4 кітабы үш рет —1949, 1955, 1962 ж. қайта басылды. Әбдіқадыров аудармасы әлемдік әдебиеттің алтын қазынасына жататын осы шығарманың ең үздік нұсқаларының бірі болып табылады. Жазушы жауынгерлік марапатталған.

Шығармашылығы

Әдеби қызметін 1920 жылдары «Сырдария» поэмасын 1925 жылы «Еңбекші қазақ» газетінде жариялаудан бастады. «Жалшы» (1927), «Темперлер» (1932), «Шахтер» (1934), «Өлендер» (1935), «Өлеңдер жинағы» (1948) бірқатар поэзиялық жинақтардың авторы. Шығармалардың негізгі мотиві – қазақ халқының социализм кезіндегі өмірі, социалистік қайта құруларға қатысуы. Майданда жазған өлеңдері жинақталған «Серт» жинағы (1945) Ұлы Отан соғысына арналған.

Ол прозалық шығармалар да жазды, оның ішінде балаларға арналған «Амантай», «Тәтті қауындар» (1936) кітаптары, сондай-ақ «Комсомольская звено» (1948), «Повестер» (1952) және т.б әңгімелері ерекше көзге түседі. «Қажымұқан» хикаяты 1954, 1956, 1959 жылдары қайта жарияланған, 1970 жылы орыс тілінде жарияланған. Әбдіқадыров Шығыс әдебиетінің классиктері – Фирдауси, Науаидың (1948) өлеңдерін, қырғыз жазушысы Аалы Тоқамбаевтың, орыс жазушысы Вадим Михайлович Кожевниковтың шығармаларын қазақ тіліне аударған.

Әбдіқадыров «Мың бір түн» (1949, 1955, 1962 ж. жарияланған) араб ертегілерінің аудармашысы.

Дереккөздер

Негізгі бөлім 1 Қалмақан Әбдіқадыровтың шығармашылық өмірбаяны және поэзиялық шығармалары.
Мұхтар Әуезов энциклопедиясы — Алматы, «Атамұра» баспасы, 2011 жыл. ISBN 978-601-282-175-8
Қазақстан жазушылары: Анықтамалық/Құрастырушы: Қамшыгер Саят, Жұмашева Қайырниса — Алматы: «Аң арыс» баспасы, 2009 жыл
“ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6
“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9

Бұл мақала — қазақ әдебиеті туралы бастама мақала. Оны толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.

[1] Негізгі бөлім 1 Қалмақан Әбдіқадыровтың шығармашылық өмірбаяны және поэзиялық шығармалары.

[2] Мұхтар Әуезов энциклопедиясы — Алматы, «Атамұра» баспасы, 2011 жыл. ISBN 978-601-282-175-8

[3] Қазақстан жазушылары: Анықтамалық/Құрастырушы: Қамшыгер Саят, Жұмашева Қайырниса — Алматы: «Аң арыс» баспасы, 2009 жыл

[4] “ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6

[5] “Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9