Юлий Кайсар

Гай Юлий Цезарь( лат. Gaius Iulius Caesar ; б.з.б. 102/100, Рим — 15.3.44, сонда) — Ежелгі Римнің саяси қайраткері, қолбасшы, жазушы. Цезарь — патрицийлік өкілі. Билеуші тұсында Римді тастап, Кіші Азияға кетуге мәжбүр болды. Сулла қайтыс болғаннан кейін (б.з.б. 78 ж.) Римге қайта оралып, саяси күреске араласты.

Гай Юлий Цезарь лат. Gaius Iulius Caesar
Бюст Цезаря из ескерткіш, б.з.б. II ғ-дың басы
Лауазымы
Ұлы понтифик
б.з.б. 63 — б.з.б. 44
Бірігіп басқарушы	Марк Антоний
Ізашары
Ізбасары
Консул
Ізашары	және
Ізбасары	және
Диктатор
Ізашары
Ізбасары	Гай Юлий Цезарь
Консул
Ізашары	және
Ізбасары	және
Диктатор
Консул
б.з.б. 1 қаңтар 45 — б.з.б. 1 қазан 45
Ізашары	Гай Юлий Цезарь және
Ізбасары	1 қазаннан— , және
Рим республикасының консулы
б.з.б. 1 қаңтар 44 — б.з.б. 15 наурыз 44
Ізбасары
Өмірбаяны
Дүниеге келуі	Б. з. д. 12.7.100 Рим
Қайтыс болуы	Б. з. д. 15.3.44 Рим
Династия	,
Әкесі
Анасы
Жұбайы	1) (б.з.б. 84-69 жж. 2) б.з.б. 67-62 жж. 3) б.з.б. 59-44 жж.
Балалары	қызы: (Корнелиядан) ұл (анық емес): (Клеопатрадан)
өңдеу

Жаулап алулар және политика

• Б.з.б. 73 ж. әскери трибун болып сайланып, халық трибундарының құқықтарын қалпына келтіру, Сулла диктатурасы кезінде қуғын-сүргінге ұшыраған марийшілерді ақтау жолындағы күреске белсене қатысты. Б.з.б. 68 ж. квестор, 65 ж. эдил болып сайланды. Цезарь көп шығынды қажет ететін ойын-сауықтар, театр қойылымдары, гладиаторлық шайқастар, қоғамдық түстік астар ұйымдастыру арқылы Рим азаматтарының арасында үлкен беделге ие болды.
• Б.з.б. 62 ж. претор, одан кейінгі екі жыл бойы Қиыр Испания провинциясының наместнигі болған кезінде мүлтіксіз әкімш. және әскери талантын танытты. Өзінің саяси жағдайын нығайту және консул сайлауында жеңіп шығуды қамтамасыз ету үшін неғұрлым ықпалды саяси қайраткерлер Г.Помпей және М. одақ жасасты. Бұл одақ 1-триумвират деп аталды.
• Б.з.б. 59 ж. консул болып сайланған ол бірқа-тар әлеум. мәселелерді шешу және мемл. құрылысты нығайту үшін кейбір заңдар қабылдады (соғыс ардагерлері мен үштен көп балалары бар отбасыларға — барлығы 20 мыңдай азаматқа Кампаниядан жер телімдері берілді; мемл. меншікті иеленушілердің мүддесі үшін салықтардың мөлшері үштен бірге азайтылды, т.б.). Консулдық қызметтің мерзімі біткеннен кейін легион жинап, , соңынан провинциясын басқарды.
• Б.з.б. 58 — 51 ж. галл жорықтарының барысында Белгикадан Аквитанияға дейінгі аралықтағы Альпінің арғы жағындағы Галлия түгелге дерлік жаулап алынды. Цезарь әскерінің саны 10 легионға дейін жетті. Соғыста жүргеніне қарамастан Ц. Римдегі саяси күреске шебер араласа білді. *Б.з.б. 53 ж. қайтыс болып, триумвират ыдырады да жеке-дара билікке ұмтылған Ц. мен Помпей арасындағы қарым-қатынастар шиеленісіп кетті. Екі жақтың тартысы бірте-бірте дәстүрлі сенаттық респ. басқаруды жақтаушылар мен монархиялық тәртіпті аңсаушылар арасындағы саяси күреске ұласты. Помпей сенаттық республиканы жақтаушыларды, Цезарь олардың қарсыластарын басқарды. Помпей мен оның жақтастарын Илерда (б.з.б. 49 ж.), (48), (46) және Мунда (45) түбінде талқандаған Цезарь Рим мемлекетінің басшысына айналды.
• Б.з.б. 44 ж. ол өмір бойғы цензура алды және оның бүкіл жарлықтарын сенат пен халық жиналысы алдын ала мақұлдап отырды. Өз қолына бүкіл билікті жинақтаған Цезарь іс жүзінде басқарудың римдік респ. формаларын сақтаған монархқа айналды. Цезарьдың құрметіне қойылған ескерткішке “Жартылай құдай” деп жазылды, ол әскери жеңістерге жеткен күндері қоғамдық мереке күндер болып жарияланды. Цезарьдың жеке дара билікті күшейтуге ұмтылуы респ. пиғылдағы ақсүйектер өкілдерінің ғана емес, оның бұрынғы жақтастарының да күшті наразылығына ұшырады. Нәтижесінде Г.Кассий мен М.Ю. бастаған 80-нен аса адам қатысқан қастандық ұйымдастырылып, сенат мәжілісі кезінде өлтірілді.

Гай Юлий Цезарьдің отбасылық ағаш

Әдебиет

Цезарь — жазушылықпен де айналысты. Оның екі шығармасы — “Галл соғысы жөніндегі жазбалар” мен “Азамат соғысы жөніндегі жазбалары” біздің заманға дейін келіп жетті. Бұл шығармаларға ойластырылған айқын композиция, қарапайым, түсінікті баяндау, кейіпкерлердің нақтылығы, жекелеген адамдар мен халықтарды (әсіресе, галлдарды) тәптіштеп сипаттау, көркем тіл тән. Цезарьдың біздің заманға дейін сақталмаған сөздері мен хаттарының жинақтары, екі памфлеті, бірнеше өлеңмен жазылған еңбектері, грамматика жөніндегі трактаты белгілі. 19 ғ-ға дейін Еуропаның әскерилері Ц-дың әскери өнерін оқып-үйренді. Цезарьдің еңбектерін әрбір офицер білуге тиіс деп есептеді. Цезарь стратегиясына негізгі соққы бағытын дұрыс анықтай білу, қарсыластардың арасындағы алауыздықты пайдаланып, оларды жеке-жеке талқандау, батыл стратег. айла-әрекеттерді жүзеге асыру, жаяу әскер мен флоттың бірлескен қимылын ұйымдастыра білу тән болды.

Дереккөздер

1. Zanker P. The Irritating Statues and Contradictory Portraits of Julius Caesar
2. "Қазақ Энциклопедиясы", 9 том