Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Упсала — Швецияның ежелгі астанасы.
Стокгольмнің солтүстік-батысында Швецияның бұрынғы астанасы — Упсала қаласы орналасқан. Ол астана мәртебесін 1523 жылға дейін сақтады, қазіргі уақытта — Упсала елдің әкімшілік орталығы. Қаланың негізі XII ғасырдың бас кезінде қаланды, оның орнында Эстра-Арос аталған (швед тілінен аударғанда "Өзеннің шығыс сағасы" деген мағынаны білдіреді) шағын коныс болған. 1273 жылы архиепископтың резиденциясы орналасты. 1280 жылы қала қазіргі атауын алды, Упсала шамамен "саладағы жоғарғы қоныс" деген мағынаны білдірді. ("сала" — "таулы" деген сөз). XIII ғасырдың соңынан XVIII ғасырдың бас кезіне дейін Упсалада мемлекеттік маңызы бар көптеген шаралар: Швеция билеуші топтарының жиналыстары, швед монархтарының таққа отыру салтанаттары, т.б. өткізілді.
Қазіргі қаладан сәл солтүстікке қарай орналасқан ескі Упсала ежелгі діни әдет-ғұрып орталығы болды. Мұнда XII ғасырдың бас кезінде салынған ескі швед соборының құландылары әлі күнге дейін бар. Қаланың бұл бөлігінде Швед корольдерінің ежелгі сарайлары орналасқан. 1945 жылы Ескі Упсала күшті өрттің нәтижесінде жойылды.
XIV ғасырдың өзінде қалада сауда тез қарқынмен дами бастады, тура осы Упсалада бүкіл Швециядан саудагерлер келетін жәрмеңкелер өткізіліп тұрды. 1477 жылы бұрынғы швед астанасында елдегі бірінші университет ашылды. 1620 жылы барокко стилінде орындалған және "Густавианум" деген атақ алған университеттің орталық ғимараты пайда болды (қазір мұнда мұражай орналасқан). ғимараттар салу XIX ғасырда кең құлаш жайды. Упсаладағы мұндай неғұрлым жарқын өкілі 1819—1826 жылдары архитектор К. Сунвалльдың жобасы бойынша салынған университет кітапханасының ғимараты болып табылады. Упсаланың архитектуралық бет-бейнесінде осы уақытқа дейін ескі қалалық жобалау элементтері жақсы сақталған.
XIX ғасырдың соңы XX ғасырдың бас кезінде Упсала Швециядағы консерваторлық саяси топтардың тірегі болды. XX ғасырда қала өнеркәсібі жедел қарқынмен дами бастады. Мұнда машина жасау, тамақ, дәрі-дәрмек жасау кәсіпорындары салынды. Осы уақытқа дейін қыш бүйымдар өндірісі көпке танылып отыр.
Бүгінгі күні Упсала қазіргі заманғы Швецияның ірі өнеркәсіп, мәдени және университеттік орталығы болып табылады. Қалада этнографиялық және өлкетану мүра- жайлары, архитектуралық мүражайы, Упсалада түрып, еңбек еткен белгілі ғалым Карл Линнейдің үй- мұражайы (бұл қалада оның мазары да бар), ботаникалық бақ, астрономиялық обсерватория ашылды. Университет кітапханасында 250 мыңнан аса баспасөз басылымдары мен 7000-нан астам көне қолжазбалар бар.
Дереккөздер
- Қазіргі дүние географиясы: Хрестоматия. Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған оқу құралы. / Қ. Ахметов, Т. Увалиев, Г. Түсіпбекова. —Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9-9-6-5 - 3 6 - 2 1 6 — 5
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — география бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Upsala Shveciyanyn ezhelgi astanasy Upsala kalasyndagy sobor Stokgolmnin soltүstik batysynda Shveciyanyn buryngy astanasy Upsala kalasy ornalaskan Ol astana mәrtebesin 1523 zhylga dejin saktady kazirgi uakytta Upsala eldin әkimshilik ortalygy Қalanyn negizi XII gasyrdyn bas kezinde kalandy onyn ornynda Estra Aros atalgan shved tilinen audarganda Өzennin shygys sagasy degen magynany bildiredi shagyn konys bolgan 1273 zhyly arhiepiskoptyn rezidenciyasy ornalasty 1280 zhyly kala kazirgi atauyn aldy Upsala shamamen saladagy zhogargy konys degen magynany bildirdi sala tauly degen soz XIII gasyrdyn sonynan XVIII gasyrdyn bas kezine dejin Upsalada memlekettik manyzy bar koptegen sharalar Shveciya bileushi toptarynyn zhinalystary shved monarhtarynyn takka otyru saltanattary t b otkizildi Қazirgi kaladan sәl soltүstikke karaj ornalaskan eski Upsala ezhelgi dini әdet guryp ortalygy boldy Munda XII gasyrdyn bas kezinde salyngan eski shved soborynyn kulandylary әli kүnge dejin bar Қalanyn bul boliginde Shved korolderinin ezhelgi sarajlary ornalaskan 1945 zhyly Eski Upsala kүshti orttin nәtizhesinde zhojyldy XIV gasyrdyn ozinde kalada sauda tez karkynmen dami bastady tura osy Upsalada bүkil Shveciyadan saudagerler keletin zhәrmenkeler otkizilip turdy 1477 zhyly buryngy shved astanasynda eldegi birinshi universitet ashyldy 1620 zhyly barokko stilinde oryndalgan zhәne Gustavianum degen atak algan universitettin ortalyk gimaraty pajda boldy kazir munda murazhaj ornalaskan gimarattar salu XIX gasyrda ken kulash zhajdy Upsaladagy mundaj negurlym zharkyn okili 1819 1826 zhyldary arhitektor K Sunvalldyn zhobasy bojynsha salyngan universitet kitaphanasynyn gimaraty bolyp tabylady Upsalanyn arhitekturalyk bet bejnesinde osy uakytka dejin eski kalalyk zhobalau elementteri zhaksy saktalgan XIX gasyrdyn sony XX gasyrdyn bas kezinde Upsala Shveciyadagy konservatorlyk sayasi toptardyn tiregi boldy XX gasyrda kala onerkәsibi zhedel karkynmen dami bastady Munda mashina zhasau tamak dәri dәrmek zhasau kәsiporyndary salyndy Osy uakytka dejin kysh bүjymdar ondirisi kopke tanylyp otyr Bүgingi kүni Upsala kazirgi zamangy Shveciyanyn iri onerkәsip mәdeni zhәne universitettik ortalygy bolyp tabylady Қalada etnografiyalyk zhәne olketanu mүra zhajlary arhitekturalyk mүrazhajy Upsalada tүryp enbek etken belgili galym Karl Linnejdin үj murazhajy bul kalada onyn mazary da bar botanikalyk bak astronomiyalyk observatoriya ashyldy Universitet kitaphanasynda 250 mynnan asa baspasoz basylymdary men 7000 nan astam kone kolzhazbalar bar DerekkozderҚazirgi dүnie geografiyasy Hrestomatiya Zhalpy bilim beretin mekteptin kogamdyk gumanitarlyk bagytyndagy 11 synybyna arnalgan oku kuraly Қ Ahmetov T Uvaliev G Tүsipbekova Almaty Mektep baspasy 2007 ISBN 9 9 6 5 3 6 2 1 6 5Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul geografiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi auystyru kazhet