Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Мораль — қоғамдық сананың бір формасы. Дін, құқық, өнер сияқты мораль да қоғамдық сананың бір формасы ретінде көрініс береді. Басқа қоғамдық сана формаларымен тығыз байланыста бола тұра мораль олардан өзіндік қасиеттерімен ерекшеленеді. Мысалы, мораль мен құқық нормаларының шығу төркіні бір.
Көптеген ерекшеліктерімен қатар, мораль басқа қоғамдық сана формаларымен тығыз байланыста дамиды. Әсіресе діннің адамгершілік құлықты қалыптастырудағы рөлі орасан зор. Діни сезімдер адамдардың басын біріктіруде маңызды орынға ие. Ғибадаттардың көпшілігінің жамиғатпен жасалуы дінде қоғамға қаншалықты мән берілетіндігін көрсетеді. Құлшылық сәті — адамдардың біріне-бірі ең жақындасатын кезі. Сондықтан діни рәсімдер қоғам мүшелерінің бірлігін нығайтады, олардың етене араласуына септігін тигізеді. Сонымен қатар жалпы дүниежүзілік діндердің қай-қайсысы болсын, адам қоғамындағы бейбітшілік, келісім, жарастықты нығайтуға күш салады. Діннің моральды қалыптастырудағы орнының маңыздылығын сол діндердегі адамгершіліктің, түрткі бола білгендігінен көреміз.
Буддизм және мораль
Буддизм рухты мәңгі деп танитын дін. Ол адам өмірінің мәнін не біржақты қызық қуып, ләззат алудан да (гедонизмнен), не біржолата өмірден безініп, тәнін азаптаушы тақуалықтан да (аскетизмнен) таппайды. Өмірдегі ең биік мұратты нирванадан, яғни бүкіл сыртқы дүние әсерлеріне бейтарап, транстық халден тапқан буддизм оған жетудің сегіз жолын көрсетіп, өмірдің төрт анығы, ақиқаты туралы айтады.
Төрт анық мына төмендегілер:
- өмір дегеніміз — азап;
- азаптың себебі бар, ал азаптың көзі — адамның қалау-тілеуінде, ниетінде;
- азаптан құтылу мүмкін, ондай болмыстың өзімен-өзі тендескен бақытты күйін "нирвана" деп атайды;
- азаптан құтылу жолы бар, ол жол — "ортадағы тура жол" деп аталады да, оның мәні адам қалауын төрк етуде болып табылады.
Оған жету жолын арийлік сегіз қырлы шартарап деп қарастырамыз. Сегіз қырлы шартараптың мазмұнына тиесілі: саф сенім, ақ ниет, шыншыл сөз, дұрыс әрекет, салауатты өмір салты, қажырлы қайрат, таза жады, адал зейін — жалпы, иманды тіршілік.
Саф сенімге Будданың төрт анығына көз жеткізу жатады. Ақ ниет деп аталған төрт анықты өз өміріңнің бағдарламасы ретінде қабылдап, өмірге байланған қимастық сезімнен ада болуды айтады. Шыншыл сөз ешкімді қараламауды, тіпті көп сөйлемеуді өзіңнен талап етуді керек қылады. Дұрыс амал-әрекет түрі ретінде "ахимса" немесе күш көрсетпеу, күштемеу, күшке салмау көрінеді. Ахимса ұстанымы тек адам баласына ғана емес, жалпы тіршілікке бағышталған. Салауатты өмір салтын дұрыс амал-әрекет ұстанымын жүзеге асыру деп білу керек. Қажырлы қайрат адамға бойкүйездікке ұрынбау үшін керек, ол жаман ойдан аулақ болуды қамтамасыз етеді. Таза жады тек бір нәрсені ғана естен шығармауы тиіс, ол — өмірдің, бұл дүниенің жалғандығы. Адал зейін төрт сатыдан тұрады.
Оларды сипаттап беру өте қиын, себебі адам ол күйді басынан өткізген жағдайда нирванаға жетеді. Бірінші сатыда адам өмірден оқшауланып, өлімге жайбарақат қарау барысында экстаз күйінде болады; екіншісінде жайбарақат қараудан да арыла алған жан ішкі тыныштығынан туындайтын қуанышқа бөленеді; ушінші сатыда жоғарыда аталған тыныштық қуанышынан босану, бүкіл жандық-тәндік сезімдерден құтылу күйіне жетеді; ал соңгы саты — кемелді жайбарақаттық күйі — нирвана.
Дін дегеннен гөрі әлеуметтік-этикалық жүйеге жуық тұрған конфуцийлік ілім бойынша ең маңызды нәрсе — рәсімділік. Конфуций іліміндегі "жень" ұғымы адамсүйгіштік, адам бойындағы шынайы адамдық қасиеттің айғағы болып табылатын адамгершілік дегенді білдіреді. "Женьмен" тығыз байланыста, тіпті ажыратылмайтын байланыста қарастырылатын тағы бір орталық ұғым — "ли" — рәсім, яғни "Жень" — адамгершілік рәсімді қадағалау арқылы жүзеге асады. Конфуцийдің ұлы уағыздарының басты өмірлік қағидасы — ата-ананы құрметтеу мен өзіңнен үлкендерге ізет көрсете білу. Ұлы парызгердің басты құндылығы мен ерекшелігі — оның Шығыс елдеріне тән рухта мемлекеттік және адамгершілік парыздарды бір-бірімен ұштастыра білуінде.
Иудаистік моральдық құндылықтар
Ибраһимдік (аврамдық) діндердің ең көнесі болып табылатын иудаизм (жөһит діні), одан кейін христиан діні мен ислам келеді. Бұл дін бойынша жөһиттер (еврейлер) Яхвемен анттасқан, Жаратқанның артықша туындысы, таңдаулысы деп танылады. Яхудийлер Моисейдің декалогымен, яғни он қағидасына бағынышта өмір сүреді. Олардың алғашқы үшеуі Яхве Құдайды құрмет тұтуды талап етеді. Тертінші өсиет бойынша жөһиттер сенбі күні барлық әрекеттерді қалдырып, тек Құдайға жалбарынуға арналғандығын есте ұстауы керек. Келесі өсиет бойынша ата-ананы қадірлеу керек. Ал алтыншысынан оныншы өсиетке дейін адамдар арасындағы қарым-қатынастарды реттеуге қатысты нормалар қарастырылады. Онда кекшіл болма, кісіге кол жұмсама, өтірік айтпа, біреудің мүлкіне көзіңді сүзбе деген сияқты қағидалар келтірілген. Соңғылары кейіннен христиан дінінде де, мұсылман дінінде де маңызды орынға ие болған қағидалар.
Христиандық моральдың ерекшеліктері
Христиандық дін — сүйіспеншілік, төзім діні. Христиандық қасиетті үштік — сенім, үміт және сүйіспеншілік бұл діннің мораль мәселелерін қаншалықты жоғары қойғандығын көрсетеді. "Құдай патшалығы өз ішіңде!" деген сөзде терең мағына жатыр. Күнделікті өмірде ақ пен қара қалай аралас жатса, жақсылық пен жамандық, мейірімділік пен зұлымдық та солай біте қайнасып кеткен. Ал христиан дінінің орталық сенімі бойынша апокалипсистен, ақыр заманнан кейін адамдар мидай араласқан бұл күйден арылады. Өйткені жақсы — жақсылық ретінде, жаман — жаманшылық ретінде басын ажыратып, өз жауабын тартады. Сол күйге адамдарды алдын ала даярлау үшін адамзатқа мессия — Иса келді деп есептеледі. Адам-Құдай өзінің қасіретті өмірінің үлгісімен жақындап келе жатқан қиямет-қайымға адамдарды даярлау үшін, яғни олардың рухани жетілуін қамтамасыз ету үшін арнайы осы күнәкар әлемге жіберілген.
Құдай адамдардан көрген қиянаттарына қарамастан оларды сүйеді — олар үшін өз жанын пида етеді. Бұл өнегесімен Иса сүйіспеншілік жолы — ауыр жол, бірақ маңызы жағынан оған жетер ештеңе жоқ деген ойды танытады. Егер сүйіспеншілік болмаса, онда қалатыны — жаугершілік. Ал ол дегеніміз — адамзаттың өз басын өзі өлімге тігуімен парапар. Өзің ұнататын жанды, сенің өзіңді кадірлейтін басқаны немесе өзіңе жақын қандасыңды сүю заңды әрі оңай, ал шынайы сүйіспеншілік сенің қарсылас жауыңды немесе дұрыс жолдан тайған пақырды сүйе білуіңнен көрінеді. "Жауыңды сүй!" деп ұрандатқан Иса адамдарға олардың арасында кездесетін қырғиқабақтықты жеңудің бұдан басқа жолы жоқ екендігін айтады.
Христиандық сүйіспеншіліктің сипаттамалары:
- Төзімді сүйіспеншілік, өйткені басқа адамдарға кызмет етуді көздейді;
- Үнемі әрекет үстінде көрінетін сүйіспеншілік;
- Бас пайданы ойламаған сүйіспеншілік, себебі ізгілік, мейірімділік сияқты сүйіспеншілік өз құрметін өз бойында ала жүреді.
Осындай шынайы құрбандық, жанпидалық сүйіспеншіліктің арқасында ғана біз көпке күші жететін зұлымдықтың қолынан келмейтін нәрсені — жауласқан адамдар арасын жақындастыруды мүмкін ете аламыз.
Ислам діні уағыздайтын моральдық құндылықтар
Ислам діні де христиан діні сияқты ұлтшылдықты, нәсілшілдікті жақтамайды. Құдай алдында, адам алдында таза, адал, мейірімді адам ғана басқалардан жоғары тұрады. Өзінің түбірлес діні — христиандық сенім сияқты ислам да бейбітшілік, татулық, тыныштық діні. Ол кешірімділік пен хош көрушілікті уағыздайды.
Исламның этикалық тұрғыдан қарастырғандағы өзгешелігі — оның адамгершілік құлықты басқа әлеуметтік қатынастарды реттеуші, қоғамдық сананың түрлерінен (діни рәсімнен, әдет-ғұрыптан, құкықтан) бөліп-жармай, бірлікте қарастыруы. Адамгершілік құлық нормалары Құранда жүйеленбеген. Онда жасауға болмайтын, яғни "харам" болып саналатын нәрселер бар; жасалуға тиісті нәрселер жиынтығы — "халал" бар; адам өмірінің белгілі бір сфераларын (неке, мұрагерлік, т.б.) реттеуші нормалар, нақты ахлактық ұғымдар (әділдік, мейірімділік, ұят, жомарттық және т.б.) келтірілген.
Құранда адамды дел-сал етуші, миын улаушы апиындық. өсімдіктерді пайдалануға, арақ-шарапқа тыйым салынған. Ішімдік індетіне діни бұғау салудың бұқаралық, тыныштық үшін де, отбасы тыныштығы үшін де қажеттілігі айдан анық. Тағамдардың ішінде Құран қан, жемтік, шошқа етін және Алла тағаланың аты аталмай бауыздалған малды жеуге тыйым салады. Әрбір адамның жеке бас тазалығына исламда көп көңіл бөлінеді — бес уақыт намазда дәрет алудан бастап, тұрған үй-ішінің тазалығына, тіпті киетін киімнің матасына дейін нақтылап көрсетілген.
Киім киюде болсын, үйді безендіруде болсын шектен шығып, асқан байлығына масаттануды ислам хош көрмейді. Әйел баласының тәнін ашып, жалаңаштайтын жеңіл-желпі, жұқа матадан тігілген киімдер киюін де Құран қаламайды.
Құдайдың өзін тұрмақ, оның құдіретімен жаратылған пендесін, мақұлығын болсын ешкімнің бейнелеуге құқығы жоқ. Сондықтан да мұсылман өзінің үйін қаншалықты гүлмен, ою-өрнекпен безендіруге ерікті болса, соншалықты адам бейнесіндегі мүсіндермен, жалаңаш денелі суреттермен безендіре алмайды.
Ер мен әйел қатынастарында, жалпы адамның тәні мен нәпсі мәселесіне келгенде, Құран біржақты тақуалықты, өмірдің қызықтарынан безінуді жақтамайды. Соның куәсі ретінде исламда христиан дініндегі сияқты дін қызметіндегі адамдардың (монахтардың) тақуалыққа түсуіне, яғни әйел бала қызығын көрмеуіне жол берілмейді.
Жалпы, ислам діні өзінің жолын қуушыларға асқан қиын талаптар қоймайды. Ислам дінінің өзі нақты өмірге икемделген дін. Ислам діні — бейбітшілік діні, әділет діні, тазалық діні болғандықтан, тек ізгі әдеттерді марапаттайды.
Дереккөздер
- Қоғамдық білім негіздері: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 10-сыныбына арналған окулық / Ә.Нысанбаев, Ғ.Есім, М.Изотов, К.Жүкешев, т.б. – Алматы: «Мектеп» баспасы, 2006 жыл. ISBN 9965-33-570-2
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Moral kogamdyk sananyn bir formasy Din kukyk oner siyakty moral da kogamdyk sananyn bir formasy retinde korinis beredi Baska kogamdyk sana formalarymen tygyz bajlanysta bola tura moral olardan ozindik kasietterimen erekshelenedi Mysaly moral men kukyk normalarynyn shygu torkini bir Koptegen erekshelikterimen katar moral baska kogamdyk sana formalarymen tygyz bajlanysta damidy Әsirese dinnin adamgershilik kulykty kalyptastyrudagy roli orasan zor Dini sezimder adamdardyn basyn biriktirude manyzdy orynga ie Ғibadattardyn kopshiliginin zhamigatpen zhasaluy dinde kogamga kanshalykty mәn beriletindigin korsetedi Қulshylyk sәti adamdardyn birine biri en zhakyndasatyn kezi Sondyktan dini rәsimder kogam mүshelerinin birligin nygajtady olardyn etene aralasuyna septigin tigizedi Sonymen katar zhalpy dүniezhүzilik dinderdin kaj kajsysy bolsyn adam kogamyndagy bejbitshilik kelisim zharastykty nygajtuga kүsh salady Dinnin moraldy kalyptastyrudagy ornynyn manyzdylygyn sol dinderdegi adamgershiliktin tүrtki bola bilgendiginen koremiz Buddizm zhәne moralBuddizm ruhty mәngi dep tanityn din Ol adam omirinin mәnin ne birzhakty kyzyk kuyp lәzzat aludan da gedonizmnen ne birzholata omirden bezinip tәnin azaptaushy takualyktan da asketizmnen tappajdy Өmirdegi en biik muratty nirvanadan yagni bүkil syrtky dүnie әserlerine bejtarap transtyk halden tapkan buddizm ogan zhetudin segiz zholyn korsetip omirdin tort anygy akikaty turaly ajtady Tort anyk myna tomendegiler omir degenimiz azap azaptyn sebebi bar al azaptyn kozi adamnyn kalau tileuinde nietinde azaptan kutylu mүmkin ondaj bolmystyn ozimen ozi tendesken bakytty kүjin nirvana dep atajdy azaptan kutylu zholy bar ol zhol ortadagy tura zhol dep atalady da onyn mәni adam kalauyn tork etude bolyp tabylady Ogan zhetu zholyn arijlik segiz kyrly shartarap dep karastyramyz Segiz kyrly shartaraptyn mazmunyna tiesili saf senim ak niet shynshyl soz durys әreket salauatty omir salty kazhyrly kajrat taza zhady adal zejin zhalpy imandy tirshilik Saf senimge Buddanyn tort anygyna koz zhetkizu zhatady Ak niet dep atalgan tort anykty oz omirinnin bagdarlamasy retinde kabyldap omirge bajlangan kimastyk sezimnen ada boludy ajtady Shynshyl soz eshkimdi karalamaudy tipti kop sojlemeudi ozinnen talap etudi kerek kylady Durys amal әreket tүri retinde ahimsa nemese kүsh korsetpeu kүshtemeu kүshke salmau korinedi Ahimsa ustanymy tek adam balasyna gana emes zhalpy tirshilikke bagyshtalgan Salauatty omir saltyn durys amal әreket ustanymyn zhүzege asyru dep bilu kerek Қazhyrly kajrat adamga bojkүjezdikke urynbau үshin kerek ol zhaman ojdan aulak boludy kamtamasyz etedi Taza zhady tek bir nәrseni gana esten shygarmauy tiis ol omirdin bul dүnienin zhalgandygy Adal zejin tort satydan turady Olardy sipattap beru ote kiyn sebebi adam ol kүjdi basynan otkizgen zhagdajda nirvanaga zhetedi Birinshi satyda adam omirden okshaulanyp olimge zhajbarakat karau barysynda ekstaz kүjinde bolady ekinshisinde zhajbarakat karaudan da aryla algan zhan ishki tynyshtygynan tuyndajtyn kuanyshka bolenedi ushinshi satyda zhogaryda atalgan tynyshtyk kuanyshynan bosanu bүkil zhandyk tәndik sezimderden kutylu kүjine zhetedi al songy saty kemeldi zhajbarakattyk kүji nirvana Din degennen gori әleumettik etikalyk zhүjege zhuyk turgan konfucijlik ilim bojynsha en manyzdy nәrse rәsimdilik Konfucij ilimindegi zhen ugymy adamsүjgishtik adam bojyndagy shynajy adamdyk kasiettin ajgagy bolyp tabylatyn adamgershilik degendi bildiredi Zhenmen tygyz bajlanysta tipti azhyratylmajtyn bajlanysta karastyrylatyn tagy bir ortalyk ugym li rәsim yagni Zhen adamgershilik rәsimdi kadagalau arkyly zhүzege asady Konfucijdin uly uagyzdarynyn basty omirlik kagidasy ata anany kurmetteu men ozinnen үlkenderge izet korsete bilu Ұly paryzgerdin basty kundylygy men ereksheligi onyn Shygys elderine tәn ruhta memlekettik zhәne adamgershilik paryzdardy bir birimen ushtastyra biluinde Iudaistik moraldyk kundylyktarIbraһimdik avramdyk dinderdin en konesi bolyp tabylatyn iudaizm zhoһit dini odan kejin hristian dini men islam keledi Bul din bojynsha zhoһitter evrejler Yahvemen anttaskan Zharatkannyn artyksha tuyndysy tandaulysy dep tanylady Yahudijler Moisejdin dekalogymen yagni on kagidasyna bagynyshta omir sүredi Olardyn algashky үsheui Yahve Қudajdy kurmet tutudy talap etedi Tertinshi osiet bojynsha zhoһitter senbi kүni barlyk әreketterdi kaldyryp tek Қudajga zhalbarynuga arnalgandygyn este ustauy kerek Kelesi osiet bojynsha ata anany kadirleu kerek Al altynshysynan onynshy osietke dejin adamdar arasyndagy karym katynastardy retteuge katysty normalar karastyrylady Onda kekshil bolma kisige kol zhumsama otirik ajtpa bireudin mүlkine kozindi sүzbe degen siyakty kagidalar keltirilgen Songylary kejinnen hristian dininde de musylman dininde de manyzdy orynga ie bolgan kagidalar Hristiandyk moraldyn erekshelikteriHristiandyk din sүjispenshilik tozim dini Hristiandyk kasietti үshtik senim үmit zhәne sүjispenshilik bul dinnin moral mәselelerin kanshalykty zhogary kojgandygyn korsetedi Қudaj patshalygy oz ishinde degen sozde teren magyna zhatyr Kүndelikti omirde ak pen kara kalaj aralas zhatsa zhaksylyk pen zhamandyk mejirimdilik pen zulymdyk ta solaj bite kajnasyp ketken Al hristian dininin ortalyk senimi bojynsha apokalipsisten akyr zamannan kejin adamdar midaj aralaskan bul kүjden arylady Өjtkeni zhaksy zhaksylyk retinde zhaman zhamanshylyk retinde basyn azhyratyp oz zhauabyn tartady Sol kүjge adamdardy aldyn ala dayarlau үshin adamzatka messiya Isa keldi dep esepteledi Adam Қudaj ozinin kasiretti omirinin үlgisimen zhakyndap kele zhatkan kiyamet kajymga adamdardy dayarlau үshin yagni olardyn ruhani zhetiluin kamtamasyz etu үshin arnajy osy kүnәkar әlemge zhiberilgen Қudaj adamdardan korgen kiyanattaryna karamastan olardy sүjedi olar үshin oz zhanyn pida etedi Bul onegesimen Isa sүjispenshilik zholy auyr zhol birak manyzy zhagynan ogan zheter eshtene zhok degen ojdy tanytady Eger sүjispenshilik bolmasa onda kalatyny zhaugershilik Al ol degenimiz adamzattyn oz basyn ozi olimge tiguimen parapar Өzin unatatyn zhandy senin ozindi kadirlejtin baskany nemese ozine zhakyn kandasyndy sүyu zandy әri onaj al shynajy sүjispenshilik senin karsylas zhauyndy nemese durys zholdan tajgan pakyrdy sүje biluinnen korinedi Zhauyndy sүj dep urandatkan Isa adamdarga olardyn arasynda kezdesetin kyrgikabaktykty zhenudin budan baska zholy zhok ekendigin ajtady Hristiandyk sүjispenshiliktin sipattamalary Tozimdi sүjispenshilik ojtkeni baska adamdarga kyzmet etudi kozdejdi Үnemi әreket үstinde korinetin sүjispenshilik Bas pajdany ojlamagan sүjispenshilik sebebi izgilik mejirimdilik siyakty sүjispenshilik oz kurmetin oz bojynda ala zhүredi Osyndaj shynajy kurbandyk zhanpidalyk sүjispenshiliktin arkasynda gana biz kopke kүshi zhetetin zulymdyktyn kolynan kelmejtin nәrseni zhaulaskan adamdar arasyn zhakyndastyrudy mүmkin ete alamyz Islam dini uagyzdajtyn moraldyk kundylyktarIslam dini de hristian dini siyakty ultshyldykty nәsilshildikti zhaktamajdy Қudaj aldynda adam aldynda taza adal mejirimdi adam gana baskalardan zhogary turady Өzinin tүbirles dini hristiandyk senim siyakty islam da bejbitshilik tatulyk tynyshtyk dini Ol keshirimdilik pen hosh korushilikti uagyzdajdy Islamnyn etikalyk turgydan karastyrgandagy ozgesheligi onyn adamgershilik kulykty baska әleumettik katynastardy retteushi kogamdyk sananyn tүrlerinen dini rәsimnen әdet guryptan kukyktan bolip zharmaj birlikte karastyruy Adamgershilik kulyk normalary Қuranda zhүjelenbegen Onda zhasauga bolmajtyn yagni haram bolyp sanalatyn nәrseler bar zhasaluga tiisti nәrseler zhiyntygy halal bar adam omirinin belgili bir sferalaryn neke muragerlik t b retteushi normalar nakty ahlaktyk ugymdar әdildik mejirimdilik uyat zhomarttyk zhәne t b keltirilgen Қuranda adamdy del sal etushi miyn ulaushy apiyndyk osimdikterdi pajdalanuga arak sharapka tyjym salyngan Ishimdik indetine dini bugau saludyn bukaralyk tynyshtyk үshin de otbasy tynyshtygy үshin de kazhettiligi ajdan anyk Tagamdardyn ishinde Қuran kan zhemtik shoshka etin zhәne Alla tagalanyn aty atalmaj bauyzdalgan maldy zheuge tyjym salady Әrbir adamnyn zheke bas tazalygyna islamda kop konil bolinedi bes uakyt namazda dәret aludan bastap turgan үj ishinin tazalygyna tipti kietin kiimnin matasyna dejin naktylap korsetilgen Kiim kiyude bolsyn үjdi bezendirude bolsyn shekten shygyp askan bajlygyna masattanudy islam hosh kormejdi Әjel balasynyn tәnin ashyp zhalanashtajtyn zhenil zhelpi zhuka matadan tigilgen kiimder kiyuin de Қuran kalamajdy Қudajdyn ozin turmak onyn kudiretimen zharatylgan pendesin makulygyn bolsyn eshkimnin bejneleuge kukygy zhok Sondyktan da musylman ozinin үjin kanshalykty gүlmen oyu ornekpen bezendiruge erikti bolsa sonshalykty adam bejnesindegi mүsindermen zhalanash deneli surettermen bezendire almajdy Er men әjel katynastarynda zhalpy adamnyn tәni men nәpsi mәselesine kelgende Қuran birzhakty takualykty omirdin kyzyktarynan bezinudi zhaktamajdy Sonyn kuәsi retinde islamda hristian dinindegi siyakty din kyzmetindegi adamdardyn monahtardyn takualykka tүsuine yagni әjel bala kyzygyn kormeuine zhol berilmejdi Zhalpy islam dini ozinin zholyn kuushylarga askan kiyn talaptar kojmajdy Islam dininin ozi nakty omirge ikemdelgen din Islam dini bejbitshilik dini әdilet dini tazalyk dini bolgandyktan tek izgi әdetterdi marapattajdy DerekkozderҚogamdyk bilim negizderi Zhalpy bilim beretin mekteptin kogamdyk gumanitarlyk bagytyndagy 10 synybyna arnalgan okulyk Ә Nysanbaev Ғ Esim M Izotov K Zhүkeshev t b Almaty Mektep baspasy 2006 zhyl ISBN 9965 33 570 2Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet