Математикалық папирустар — Ежелгі Мысыр халқының математикалық білімдерін сипаттайтын, б.з.б. 21 — 18 ғ-лардан қалған қолжазбалар. Оның ішінде белгілілері: Лондондағы Британ мұражайында және Нью-Йоркте сақталынған Ринд папирусы және А.С. Пушкин атынд. Көркемсурет мұражайында'сақталған Мәскеу папирусы.
Ринд папирусы осы папирустың иесі мысыртанушы есімімен аталған, б.з.б. 1700 ж. шамасында жазылған, ұзындығы 544 см, ені 33 см болған. Ол 1877 ж. зерттеліп, неміс тілінде басылып шығарылған. Бұл папирус сонымен бірге б.з.б. 2000 ж. оны көшіріп жазған хатшы Ахместің есімімен Ахмес папирусы деп те аталады. Онда 84 есеп шығарылып көрсетілген. Бұл есептер бөлшектерге, тікбұрыштың, үшбұрыштың, трапеция және дөңгелектің аудандарын, тікбұрышты параллелепипед пен цилиндрдің көлемін табу амалдарына қатысты; пропорционал бөлуге арналған арифмет. есептерді шешуге; бір есептің шешімі (79-есеп) геом. прогрессия қосындыларын есептеуге әкеледі. Бірақ бұл есептерді шешуде ешқандай ортақ ереже, теор. жалпылама түсініктер берілмеген.
Мәскеу папирусы б.з.б. 1900 ж. шамасында жазылған. өз. 544 см, ені 8 см. Кіріспе бөлімі жыртылған, авторы белгісіз. Мұны мысыртанушылар: Б.А. Тураев 1917 ж., В.В. Струве 1927 ж. зерттеген; 1930 ж. неміс тілінде толық басылып шыққан. Мұнда 25 есеп шығарылып көрсетілген, олардың шығарылу бағыты Ринд папирусындағыдай. Мұндағы 14-есеп табаны квадрат қиық пирамиданың көлемін нақты формуламен есептеуге құрылған. 10-есепте биіктігі диаметріне тең жарты цилиндрдің бүйір бетін есептеп шығарған, бұл қисық беттерді есептеудің матем. әдебиеттерде кездесетін алғашқы мысалы. Мәскеу папирусына қарағанда Ежелгі Мысырда санаудың ондық жүйесі қолданылған, бірақ сандарды жазудың позициялық принципі мен нөл таңбасы болмаған. Мысыр хатшылары арифмет. амалдарды жай бөлшектерге де қолдана білген. Көбінесе, алымы 1-ге тең бөлшектер пайдаланылған. , және иррационал сандарды мысырлықтар білмеген. Мысыр есептері шешу жолдарына қарай топталмаған, олар жүйесіз шаруашылық талаптарынан туған есептер. Арифмет. есептер мен геом. есептер араласып келеді. Алгебра және тригонометр. есептер жоқтың қасы. Бірінші дәрежелі теңдеуге келтірілетін есептер арифмет. жолмен шығарылған.
Дереккөздер
«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VI том
Сілтемелер
- Қазақ Энциклопедиясы
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Matematikalyk papirustar Ezhelgi Mysyr halkynyn matematikalyk bilimderin sipattajtyn b z b 21 18 g lardan kalgan kolzhazbalar Onyn ishinde belgilileri Londondagy Britan murazhajynda zhәne Nyu Jorkte saktalyngan Rind papirusy zhәne A S Pushkin atynd Korkemsuret murazhajynda saktalgan Mәskeu papirusy Rind papirusy osy papirustyn iesi mysyrtanushy esimimen atalgan b z b 1700 zh shamasynda zhazylgan uzyndygy 544 sm eni33 sm bolgan Ol 1877 zh zerttelip nemis tilinde basylyp shygarylgan Bul papirus sonymen birge b z b 2000 zh ony koshirip zhazgan hatshy Ahmestin esimimen Ahmes papirusy dep te atalady Onda 84 esep shygarylyp korsetilgen Bul esepter bolshekterge tikburyshtyn үshburyshtyn trapeciya zhәne dongelektin audandaryn tikburyshty parallelepiped pen cilindrdin kolemin tabu amaldaryna katysty proporcional boluge arnalgan arifmet esepterdi sheshuge bir eseptin sheshimi 79 esep geom progressiya kosyndylaryn esepteuge әkeledi Birak bul esepterdi sheshude eshkandaj ortak erezhe teor zhalpylama tүsinikter berilmegen Mәskeu papirusy b z b 1900 zh shamasynda zhazylgan oz 544 sm eni8 sm Kirispe bolimi zhyrtylgan avtory belgisiz Muny mysyrtanushylar B A Turaev 1917 zh V V Struve 1927 zh zerttegen 1930 zh nemis tilinde tolyk basylyp shykkan Munda 25 esep shygarylyp korsetilgen olardyn shygarylu bagyty Rind papirusyndagydaj Mundagy14 esep tabany kvadrat kiyk piramidanyn kolemin nakty formulamen esepteuge kurylgan 10 esepte biiktigi diametrine ten zharty cilindrdin bүjir betin eseptep shygargan bul kisyk betterdi esepteudin matem әdebietterde kezdesetin algashky mysaly Mәskeu papirusyna karaganda Ezhelgi Mysyrda sanaudyn ondyk zhүjesi koldanylgan birak sandardy zhazudyn poziciyalyk principi men nol tanbasy bolmagan Mysyr hatshylary arifmet amaldardy zhaj bolshekterge de koldana bilgen Kobinese alymy 1 ge ten bolshekter pajdalanylgan zhәne irracional sandardy mysyrlyktar bilmegen Mysyr esepteri sheshu zholdaryna karaj toptalmagan olar zhүjesiz sharuashylyk talaptarynan tugan esepter Arifmet esepter men geom esepter aralasyp keledi Algebra zhәne trigonometr esepter zhoktyn kasy Birinshi dәrezheli tendeuge keltiriletin esepter arifmet zholmen shygarylgan Rind papirusynyn bir zhartysyDerekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 VI tomSiltemelerҚazak Enciklopediyasy Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet