Кіші Қарашай ауданы

Кіші Қарашай ауданы — Ресей Федерациясының Қарашай-Шеркес Республикасы құрамындағы әкімшілік-аумақтық бірлік және муниципалдық құрылым (муниципалдық аудан).

Кіші Қарашай ауданы
қараш.-малқ. Гитче Къарачай район ноғ. Кишкей-Карашай район -{Къарчачкӏвын район}- Мало-Къэрэшей район / Мало-Къэрэшей куей
Елтаңбасы
Әкімшілігі
Ел	Ресей
Кіреді	Қарашай-Шеркес Республикасы
Енеді	10 муниципалды құрылым
Әкім. орт.	ауылы
Аудан басшысы – аудандық кеңес төрағасы	Тамбиев Умар Хасанович
Әкімшілік басшысы	Байрамуков Рамазан Пахатович
Тарихы мен географиясы
Координаттары	43°56′38″ с. е. 42°30′55″ ш. б. / 43.94389° с. е. 42.51528° ш. б. / 43.94389; 42.51528 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 43°56′38″ с. е. 42°30′55″ ш. б. / 43.94389° с. е. 42.51528° ш. б. / 43.94389; 42.51528 ^(G) ^(O) ^(Я)
Құрылған уақыты	1922
Жер аумағы	1291,89 км² (4 орын)
Тұрғындары
Тұрғыны	▼43 244 адам (2021)(9,22 %, 4 орын)
Тығыздығы	33,47 адам/км²
Ұлттық құрамы	қарашайлар, абазиндер, орыстар және т.б.
Телефон коды	87877
Пошта индекстері	369380-82, 85-89, 92-94
mkarachay.ru
Кіші Қарашай ауданы Ортаққорда Координаттар: 43°56′38″ с. е. 42°30′55″ ш. б. / 43.94389° с. е. 42.51528° ш. б. / 43.94389; 42.51528 ^(G) ^(O) ^(Я)

Әкімшілік орталығы — ауылы.

Географиясы

Ауданы 1291,89 км² (2015 жылдан бастап).

Тарихы

XX ғасырдың басына қарай қазіргі Кіші Қарашай ауданының аумағы ( ауылы), (Хасауыт ауылы) және ( ауылы) құрамына кірді.

Кіші Қарашай ауданы алғаш рет 1922 жылы жаңадан құрылған Қарашай-Шеркес автономиялық облысының Кіші Қарашай округі ретінде құрылды. Ол кезде округ орталығы округтың өзіне кірмейтін Кисловодск қаласы болды. 1957 жылы Қарашай-Шеркес автономиялық облысы қайта құрылып, оның құрамында Кіші Қарашай ауданы қайта құрылғаннан кейін аудан орталығы Үшкекен ауылына көшті.

1963 жылы 1 ақпанда қолданыстағы 6 ауылдық ауданның орнына (орталығы Адыге-Хабыл ауылы), (орталығы Зеленшік ауылы), (орталығы қаласы), Кіші Қарашай (орталығы Үшкекен ауылы), (орталығы ауылы), (орталығы ауылы).

1965 жылы 12 қаңтарда РКФСР Жоғарғы Кеңесінің төралқасы қаулы шығарды:

• құрылсын — орталығы ауылы болсын;
• Қарашай-Шеркес автономиялық облысының таратылсын;
• Қарашай-Шеркес автономиялық облысының Адыге-Хабыл, Зеленшік, Қарашай, Кіші Қарашай, Қобан және Хабез ауылдық аудандары аудан болып қайта құрылсын.

Тұрғыны

1970	1979	1989	2002	2010	2011	2012	2013	2014
32 425	↘31 790	↗36 860	↗39 456	↗43 318	→43 318	↗43 524	↘43 472	↗43 529
2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2023
↗43 543	↘43 470	↗43 473	↗43 662	↘43 520	↘43 308	↘43 244	↘42 803

Ұлттық құрамы

Халық	, адам саны	, адам саны
Қарашайлар	33 428 (84,7 %)	37 643 (87,49 %)
Абазиндер	3 396 (8,6 %)	3 373 (7,84 %)
Орыстар	1 124 (2,8 %)	939 (2,18 %)
Кабардалар	334 (0,8 %)	302 (0,70 %)
Малқарлар	159 (0,4 %)	145 (0,34 %)
Ноғайлар	137 (0,3 %)	114 (0,26 %)
Лактар	72 (0,2 %)	62 (0,14 %)
Шешендер	230 (0,6 %)	60 (0,14 %)
Татарлар	96 (0,2 %)	43 (0,10 %)
	35 (0,1 %)	40 (0,09 %)
Өзбектер	19 (<0,1 %)	37 (0,09 %)
Аварлар	36 (0,1 %)	30 (0,07 %)
Әзербайжандар	34 (0,1 %)	30 (0,07 %)
Украиндар	75 (0,2 %)	27 (0,06 %)
басқа ұлттар	281 (0,7 %)	179 (0,42 %)

1959 жылғы халық санағы бойынша Қарашай-Шеркес АО Кіші Қарашай ауданында қарашайлар — 61%, орыстар — 16,2%, абазиндер — 16,2% құрады.

Муниципалдық құрылымы

Кіші Қарашай муниципалды ауданының құрамына ауылдық қоныс мәртебесі бар 10 муниципалдық құрылым кіреді.

№	Ауылдық қоныс	Әкімшілік орталығы	Елді мекендер саны	Тұрғындары (адам)	Ауданы (км²)
1		ауылы	1	↘2361	154,41
2		ауылы	2	↘723	233,84
3		ауылы	1	↘3821	81,71
4		ауылы	3	↘4057	149,95
5		ауылы	1	↘947	60,75
6		ауылы	1	↘6444	166,14
7		ауылы	1	↘1632	34,13
8		ауылы	1	↘6516	182,13
9		ауылы	2	↘15 702	338,64
10		ауылы	1	↘600	9,93

Елді мекендері

Кіші Қарашай ауданында 14 ауылдық елді мекен бар.

Аудандағы елді мекендер тізімі
№	Елді мекен	Түрі	Тұрғындары	Ауылдық қоныс
1		қоныс	↘0
2		қоныс	→0
3		ауыл	↘2361
4		ауыл	↗676
5		қоныс	↘74
6		ауыл	↘3821
7		ауыл	↗4029
8		ауыл	↘947
9		ауыл	↘6444
10		ауыл	↘1632
11		ауыл	↘6516
12		ауыл	↘15 702
13		ауыл	↘53
14		ауыл	↘600

Көрікті жерлері

Ауданда көптеген табиғи туристік орындар бар. Олардың ішінде:

• Кішібалық, Хасауыт және Мушта өзендерінің аңғарларындағы минералды бұлақтар;
• ;
• Рим-Гора;
• Хасаут қаумалы: , Ешкакон және Хасаут өзендерінің жоғарғы ағысы, және Малый Бермамыт тауларының ауданы.

Дереккөздер

1. Суюнчев Х. И., Урусбиев И. Х. Русско-карачаево-балкарский словарь. Около 35 000 слов. М.: «Советская Энциклопедия», 1965. С. 220, 263, 528.
2. КЧР Басшысынынъ эм Правительствосынынъ пресс-службасы. Яс-явкага эс берип // Ногай давысы, № 49, 28 июня 2018. С. 1.. Басты дереккөзінен мұрағатталған 7 шілде 2018.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 6 шілде 2018.
3. Р. Быда. Ужвыгьи маджьгыт шӏыцкI // Абазашта, № 53, 30 июня 2018. С. 2.. Басты дереккөзінен мұрағатталған 7 шілде 2018.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 7 шілде 2018.
4. И. Туаршы. Бжьыхьэ дэшыгъуэр // Черкес хэку, № 78, 5 октября 2017. С. 3..(қолжетпейтін сілтеме)
5. Апажев М. Л., Коков Дж. Н. Кабардино-черкесско-русский словарь. Около 27 000 слов / Под ред. доктора филологических наук Бижоева Б. Ч. Нальчик: «Эльбрус», 2008. С. 191, 391.
6. 2002 жылғы Бүкілресейлік халық санағының деректері: таблица 02c. М.: Федеральная служба государственной статистики, 2004. (2002zip Мұрағатталған 6 қазанның 2014 жылы., см. прим. Мұрағатталған 5 наурыздың 2016 жылы.)
7. 2010 жылғы Бүкілресейлік халық санағы. Том 3. Ұлттық құрамы мен тілді пайдалануы, азаматтық. Басты дереккөзінен мұрағатталған 13 желтоқсан 2017.(қолжетпейтін сілтеме)
8. Этнокавказ. Национальный состав населения КЧР по переписям 1926—2010 годов.(қолжетпейтін сілтеме)
9. Закон КЧР от 12 января 2005 года N 11-РЗ «Об установлении границ муниципальных образований на территории Малокарачаевского района и наделении их соответствующим статусом».(қолжетпейтін сілтеме)
10. Закон Карачаево-Черкесской Республики от 24 февраля 2004 года № 84-РЗ «Об административно-территориальном устройстве Карачаево-Черкесской Республики».(қолжетпейтін сілтеме)