Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Мына мақаланы не бөлімін Коньки дегенмен біріктіруге ұсынылған. () |
Конькимен мұз үстінде жүгірдің тарихы өте ежелде жатыр. XVІ ғасырда алғаш рет мұз үстінде сырғанауды ойлап тапқан. ХVI ғасырда конькимен жүгіру скандинавия елдерінде жарыс түрінде қалыптасты. 1676 жылы ең алғашқы конькимен жүгіру жарысы өткізілді. Спорттың бір түрі ретінде конькимен жүгіру спорты XIX ғасырдың екінші жартысында қабылданып, дами бастады. «Христиания скейте-клуб» ұйымдастыруымен Норвегияда алғаш рет 1867 жылы конькимен жүгіруден ресми жарыс өткізілді. Бұл спорт түрі Еуропаның бір талай елдерінде кең өріс жайды және ХІХ ғасырдың 70 жылдарында халықаралық жарыстар ұйымдастырылды. 1889 жылы Амстердамда тұңғыш рет дүниежүзілік конькимен жүгірушілердің чемпионаты өтті. 1892 жылы Дүниежүзілік конькимен жүгірушілер ұйымы-ИСУ құрылды. Сол кездің чемпионаттарынан бастап төрт түрлі дистанцияда 500, 1500, 5000 және 10 000 метрге жүгіру дистанциялары болды.
XX ғасырдың бірінші-екінші онжылдығында осы спорт түрінен ең мықты дегені норвеждік болды. Ол әлем чемпионатын бес рет жеңіп алды, 1908, 1909, 1912, 1913, 1914 жылдар аралығында жеңіске жетті. Ресейлік конькимен жүгіруші екі рет: 1910 және 1911 жылдары әлем чемпионатының жеңімпазы атанды.
Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін 1922 жылы конькимен жүгіруден норвегиялық болды. 1923 жылы әлем чемпионы финдік конькимен жүгіруші Клас Тунберг болды, 1924 жылы норвегиялық Руальд Ларсен әлем чемпионы болды. 1926 жылға дейін Еуропада және Әлем чемпионатында жеңімпаздар әртүрлі арақашықтықтар бойынша алынған орын санымен анықталды. Ал 1926 жылдан кейін чемпиондарды және басқа да орын алушыларды төрт арақашықтықты орындауы бойынша бағалау жүйесі қабылданды.
1936 жылы конькимен жүгіру жарысы ерлердің арасында ғана емес әйелдердің де арасында өткізіле бастады. Әйелдер арасындағы конькимен жүгіру жарысынын алғашқы чемпионы АҚШ-тық болды, содан кейін әлем чемпионы норвегиялық болды. 1937 мен 1938 жылдары спортшы әлем чемпионы атанды. Әлем чемпиондарының арасында Кеңес Одағының да спортшылары бар. Олар: 1948-1950 жылдар аралығында. 1952-1954 жылдар аралығында және 1953 жылы , 1955 жылы, 1956 жылы, 1957, 1958, 1962, 1965 жылдары, 1959 жылы әлем чемпиондары атанды.
Халықаралық конькимен жүгірушілер ұйымының шешімімен конькимен жүгіру жарысынан басқа әйелдер мен ерлер арасында жарыс өткізілетін болды. Ерлерге де, әйелдерге де төрт дистанциядан: 500, 1000 метр бірінші күні, ал содан кейін тағы да 500, 1000 метр екінші күні жарыс өтетін болды.
Техникалар
Конькишінің отырысы сырғанау кезіндегі спортшының денесін ұстау қалпы - денесі алға қарай еңкейіп, аяғы жамбас және тізе буындарынан бүгіліп ұсталады. Отыру - төменгі және жоғары қалып болып бөлінеді. Егер аяқ буындары неғұрлым көбірек иілсе, бұл төменгі; ал аз иілсе, жоғары қалып болып есептеледі. Конькишінің отырысы төмен болса мұздан итерілу екпіні күштірек жоғары отырса азырақ. Спортшы көп жаттықса, аяқтары күшті болса соғұрлым отырады. Коньки мұздан итеріліп екінші коньки сырғанағанда спортшының денесі тепе-теңдік қалпын сақтайды.
Түзу жолда сырғанау бірден жоғары шапшаңдық (әсіресе қысқа қашықтықтарда) алып кету үшін спортшы сөреден шығу сәтін дұрыс бастауы керек. Сөреге "на страт!" бұйрығы берілгеннен кейін конькиші сызығының бойына оң жағына жартылай бұрылып тұрады. Сөре сызығы мен дененің ара қатынасы 40° шамасында, сол қол алдыңғы жақта, оң қол арт жақта сермелуге дайын тұрады. "Дайындал!", "внимание!" бұйрығынан кейін тізесін тағы да бүгіңкіреп, еңкейе түседі. Қимылсыз тыныш тұрады "Марш!" бұйрығынан кейін сөре сызығынан атыла жөнеледі. Конькишілердің бойлары бір қалыпта түзеліп сырғанақ басталып кетеді. Алғашқы 5-6 қадам қыска болады, қолдар алма-кезек сермеледі.
Бұрылыста сырғанау әдісінің кейбір ерекшеліктері бар. Бұрылу басталар алдында соңғы қадам оң жақтағы конькимен жасалынады да, дененің салмағы сол қапталға ауысады, сол аяқтағы коньки мұзға сол қырымен тіреледі. Күштің негізі салмағы түскен оң аяқтағы коньки мұзға барынша итеріліп, конькиші сол аяқтағы конькиінің қырымен ұзағырақ сырғиды. Содан кейін денесін айналымның ішіне қарай еңкейте түсіп аяқтарын алмастыру үшін оң жақтағы конькиді ішке тарта түседі. Іле оң аяқ алға шығып бір цикл аяқталады да цикл қайта басталады. Қашан бұрылыс аяқталғанша сырғанау әдісі осылай қайталанып отырады.
Дереккөздер
- Қазақ энциклопедиясы, 11 - том
- Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Сөздік-Словарь". ISBN 9965-822-57-3
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Myna makalany ne bolimin Konki degenmen biriktiruge usynylgan Konkimen muz үstinde zhүgirdin tarihy ote ezhelde zhatyr XVI gasyrda algash ret muz үstinde syrganaudy ojlap tapkan HVI gasyrda konkimen zhүgiru skandinaviya elderinde zharys tүrinde kalyptasty 1676 zhyly en algashky konkimen zhүgiru zharysy otkizildi Sporttyn bir tүri retinde konkimen zhүgiru sporty XIX gasyrdyn ekinshi zhartysynda kabyldanyp dami bastady Hristianiya skejte klub ujymdastyruymen Norvegiyada algash ret 1867 zhyly konkimen zhүgiruden resmi zharys otkizildi Bul sport tүri Europanyn bir talaj elderinde ken oris zhajdy zhәne HIH gasyrdyn 70 zhyldarynda halykaralyk zharystar ujymdastyryldy 1889 zhyly Amsterdamda tungysh ret dүniezhүzilik konkimen zhүgirushilerdin chempionaty otti 1892 zhyly Dүniezhүzilik konkimen zhүgirushiler ujymy ISU kuryldy Sol kezdin chempionattarynan bastap tort tүrli distanciyada 500 1500 5000 zhәne 10 000 metrge zhүgiru distanciyalary boldy Almatyda otken әlem chempionaty poshta markasynda XX gasyrdyn birinshi ekinshi onzhyldygynda osy sport tүrinen en mykty degeni norvezhdik boldy Ol әlem chempionatyn bes ret zhenip aldy 1908 1909 1912 1913 1914 zhyldar aralygynda zheniske zhetti Resejlik konkimen zhүgirushi eki ret 1910 zhәne 1911 zhyldary әlem chempionatynyn zhenimpazy atandy Birinshi dүniezhүzilik sogystan kejin 1922 zhyly konkimen zhүgiruden norvegiyalyk boldy 1923 zhyly әlem chempiony findik konkimen zhүgirushi Klas Tunberg boldy 1924 zhyly norvegiyalyk Ruald Larsen әlem chempiony boldy 1926 zhylga dejin Europada zhәne Әlem chempionatynda zhenimpazdar әrtүrli arakashyktyktar bojynsha alyngan oryn sanymen anyktaldy Al 1926 zhyldan kejin chempiondardy zhәne baska da oryn alushylardy tort arakashyktykty oryndauy bojynsha bagalau zhүjesi kabyldandy 1936 zhyly konkimen zhүgiru zharysy erlerdin arasynda gana emes әjelderdin de arasynda otkizile bastady Әjelder arasyndagy konkimen zhүgiru zharysynyn algashky chempiony AҚSh tyk boldy sodan kejin әlem chempiony norvegiyalyk boldy 1937 men 1938 zhyldary sportshy әlem chempiony atandy Әlem chempiondarynyn arasynda Kenes Odagynyn da sportshylary bar Olar 1948 1950 zhyldar aralygynda 1952 1954 zhyldar aralygynda zhәne 1953 zhyly 1955 zhyly 1956 zhyly 1957 1958 1962 1965 zhyldary 1959 zhyly әlem chempiondary atandy Halykaralyk konkimen zhүgirushiler ujymynyn sheshimimen konkimen zhүgiru zharysynan baska әjelder men erler arasynda zharys otkiziletin boldy Erlerge de әjelderge de tort distanciyadan 500 1000 metr birinshi kүni al sodan kejin tagy da 500 1000 metr ekinshi kүni zharys otetin boldy TehnikalarKonkishinin otyrysy syrganau kezindegi sportshynyn denesin ustau kalpy denesi alga karaj enkejip ayagy zhambas zhәne tize buyndarynan bүgilip ustalady Otyru tomengi zhәne zhogary kalyp bolyp bolinedi Eger ayak buyndary negurlym kobirek iilse bul tomengi al az iilse zhogary kalyp bolyp esepteledi Konkishinin otyrysy tomen bolsa muzdan iterilu ekpini kүshtirek zhogary otyrsa azyrak Sportshy kop zhattyksa ayaktary kүshti bolsa sogurlym otyrady Konki muzdan iterilip ekinshi konki syrganaganda sportshynyn denesi tepe tendik kalpyn saktajdy Tүzu zholda syrganau birden zhogary shapshandyk әsirese kyska kashyktyktarda alyp ketu үshin sportshy soreden shygu sәtin durys bastauy kerek Sorege na strat bujrygy berilgennen kejin konkishi syzygynyn bojyna on zhagyna zhartylaj burylyp turady Sore syzygy men denenin ara katynasy 40 shamasynda sol kol aldyngy zhakta on kol art zhakta sermeluge dajyn turady Dajyndal vnimanie bujrygynan kejin tizesin tagy da bүginkirep enkeje tүsedi Қimylsyz tynysh turady Marsh bujrygynan kejin sore syzygynan atyla zhoneledi Konkishilerdin bojlary bir kalypta tүzelip syrganak bastalyp ketedi Algashky 5 6 kadam kyska bolady koldar alma kezek sermeledi Burylysta syrganau әdisinin kejbir erekshelikteri bar Burylu bastalar aldynda songy kadam on zhaktagy konkimen zhasalynady da denenin salmagy sol kaptalga auysady sol ayaktagy konki muzga sol kyrymen tireledi Kүshtin negizi salmagy tүsken on ayaktagy konki muzga barynsha iterilip konkishi sol ayaktagy konkiinin kyrymen uzagyrak syrgidy Sodan kejin denesin ajnalymnyn ishine karaj enkejte tүsip ayaktaryn almastyru үshin on zhaktagy konkidi ishke tarta tүsedi Ile on ayak alga shygyp bir cikl ayaktalady da cikl kajta bastalady Қashan burylys ayaktalgansha syrganau әdisi osylaj kajtalanyp otyrady DerekkozderҚazak enciklopediyasy 11 tom Қazakstan sportshylar eli Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Sozdik Slovar ISBN 9965 822 57 3