Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Джодха бегім (хинди जोधा बेगम; шын есімі — Раджкумари Хира Кунвари (хинди हिराकुँवारी) немесе Харкха бай (хинди हरखाबाई); әлемге Мәриям үз-Замани (урду: مریم الزمانی) деген атақпен танымал; толық атағы: Уәли Нимат Мәриям үз-Замани бегім Сахиба) — Ұлы Моғолдар патшалығының патшайымы, падишаһ I Акбардың сүйікті әйелі және падишаһ Жаһангірдің туған анасы, Амердің раджасы Бхармал мен оның әйелі Маниватидің үлкен қызы. Джодха бегім Жаһангірден бастап барлық моғол падишаһтарының арғы әжесі болып табылады.
| Джодха бегім | |
| जोधा बेगम | |
 | |
| Туған кездегі есімі | Хира Кунвари немесе Харкха бай |
|---|---|
| Туған күні | |
| Туған жері | Амер, Ұлы Моғолдар патшалығы |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Ұлты | Раджпут |
| Әкесі | I Бхармал |
| Анасы | Рани Са Манивати Сахиба |
| Жұбайы | |
| Балалары | |
Есімі
Патшайым сарайда және күллі патшалыққа Мәриям үз-Замани деген атақпен танымал болды, себебі сол кездегі Үндістанда осындай текті әйелдің шын есімін атау сыйламаушылық болып саналған. Сондықтан оның нақты шын есімі белгісіз: әр түрлі деректерде оның шынайы есімін Хира Кунвари, Харкха бай және Джодха бай деп атайды.
«Акбарнама», «Жаһангір өмірбаяны» және т.б. сол кездегі тарихи еңбектер патшайымды Джодха бегім деген есіммен атамайды, тек Мәриям үз-Замани деген атақ қолданады.
Алигарх Мұсылман Университетінің (АМУ) тарихшысы, профессор Ширин Мусвидің айтуынша, Джодха бай деген есім XVIII ғасырдағы еңбектерде ғана қолданыла бастады. Патнадағы Худа Бакш Шығыстық көпшілік кітапханасының директоры, тарихшы Имтиаз Ахметтің айтуынша, подполковник Джеймс Тод өзінің "Раджастанның анналдары мен көнеліктері" атты еңбегінде Мәриям үз-Заманиді алғашқы рет "Джодха бай" деген есіммен атап өтті.
Өмірбаяны
Джодха бегім туғаннан бастап Амердің ханшайымы болды, бірақ кейбір деректер оны Джодхпур ханшайымы деп атайды, себебі ол Джодха бай деген атпен танымал болды. 6 ақпан 1562 жылы жиырма жасында Ұлы Моғолдар падишаһы I Акбарға тұрмысқа шықты. Той Джайпур маңындағы Самбхар деген жерде өтті. Неке моғолдар мен раджпуттар арасында байланысты нығайту үшін ғана қиылды. Сонымен қатар бұл неке мұсылман билеушісі мен үнділік ханшайым арасындағы алғашқы неке ретінде тарихта қалды. Бұл неке Акбарға өзінің діни әрі қоғамдық жаңартуларын бастауға әсер етті. Джодха бегім мұсылман билеушісімен неке қиғаннан кейін де буддизм дінін сақтады. Сондай-ақ оған үнділік ғұрыптарды орындауға рұқсат етілді. Басында саяси қадам ретінде қиылған неке бірте-бірте қос жүрек арасында махаббатқа айнала бастады. Қазіргі үнді тарихшылары бұл некені Үндістандағы діни еріктіліктің бастамасы ретінде қарастырады.
Тойдан кейін Джодха бегім Акбардың ең басты әйелдерінің бірі болды. 1569 жылдың басында Акбар өзінің раджпуттық әйелі жүкті екенін естіп, қатты қуанды. Оған қоса әйгілі сопы Сәлім Чишти падишаһтың келесі баласы ұл болатынын болжап айтқан еді. Акбар қауіпсіздік мақсатымен өзінің жүкті әйелін Сәлім Чиштидің үйіне жіберді. Ақырында, 30 тамыз 1569 жылы, ұл туды. Акбар өзінің рухани атасы Сәлім Чиштидің дұрыстығын мойындағанының белгісі ретінде баланың есімін сопының құрметіне Сәлім деп қойды (келешектегі Жаһангір).
Сәлім ханзада туған соң, Джодха бегім тақ мұрагерінің анасы ретінде қалған әйелдерінен жағдайы жоғарылады. Оған Мәриям үз-Замани деген атақ берілді. Джодха бегім мұсылман болмаса да, оны Аграда ғана емес, Фатехпур Сикриде де, Аллаһабатта да, Мандуда да, Мадхья-Прадеште де құрметтеді. Оған қоса патшайымға тағы бірнеше атақ берілді: Уәли Нимат (Құдайдың сыйы), Мәликә-и-Мүағзама (Ұлы патшайым), Мәликә-и-Хинд (Үнділер патшайымы). Бұл атақтарды патшайым өлімінің соңына дейін сақтап келген екен, бұған дәлел: ол өзінің жазған құжаттарында өзін Уәли Нимат Мәриям үз-Замани бегім деп атап келген еді.
Джодха бегім Ұлы Моғолдар патшайымдарының ішінде ең көп билік басында болды (6 ақпан 1562 жылдан бастап 27 қазан 1605 жылға дейін 43 жыл).
Сарайдағы басқа ықпалды әйелдер секілді Джодха бегім де ресми құжаттар шығаруға құқылы еді. Акбарға дейін мұндай құқық тек падишаһтың өзінде ғана болатын. Патшайым өзінің байлығын бақша тұрғызуға және
13 ақпан 1585 жылы Джодха бегім өзінің баласы Сәлім ханзаданы өзінің жиені Манмати баймен үйлендірді. Келешекте Сәлімде Манматиден Қысырау мырза туады. Сондықтан оған "Шаһ бегім" деген атақ берілді.
Тарихшылардың айтуынша, Джодха бегім өте көреген іскер әйел болған. Ол дәмдеуіш, жібек және т.б. тауарлардың халықаралық саудасын басқарған еді. Соған байланысты патшайымда көптеген еуропалық патшалардың қазыналарынан асқан байлығы болды. Ол Ұлы Моғолдардың арасында ең ғажап саудашылардың бірі болған екен.
Исламның киелі қаласы Меккеге қажыларды жеткізетін кемелер Джодха бегімге тиесілі еді. 1613 жылы "Рақыми" атты кемені португалдық теңіз қарақшылары 600-700 кеме жолаушыларын жүктерімен бірге басып алды. Бұл кеме Қызыл теңіздегі ең ірі үнді кеме болған және Еуропада "қажылардың ұлы кемесі" деген атаумен әйгілі болды. Португалдықтар ресми түрде кемені қайтарудан бас тартқан кезде Ұлы Моғолдар бұған қатал жауап берді: Джодха бегімнің баласы падишаһ Жаһангір португалдық Даман қаласын жаулап алуға бұйрық берді.
Естелік
Өнерде
![image]()
«Ұлы Моғол» фильмі (1960 жыл, Джодха бегім рөлінде — Дурга Кхоте)![image]()
«Флоренция сиқыршысы» новелласы (2008 жыл)![image]()
«» фильмі (2008 жыл, Джодха бегім рөлінде — Айшвария Рай Баччан)![image]()
«Джодха және Акбар» телехикаясы (2013-2015, Джодха бегім рөлінде — Паридхи Шарма)
Қызықты деректер
Дереккөздер
- Джодха бай (Мәриям үз-Замани)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Dzhodha begim hindi ज ध ब गम shyn esimi Radzhkumari Hira Kunvari hindi ह र क व र nemese Harkha baj hindi हरख ब ई әlemge Mәriyam үz Zamani urdu مریم الزمانی degen atakpen tanymal tolyk atagy Uәli Nimat Mәriyam үz Zamani begim Sahiba Ұly Mogoldar patshalygynyn patshajymy padishaһ I Akbardyn sүjikti әjeli zhәne padishaһ Zhaһangirdin tugan anasy Amerdin radzhasy Bharmal men onyn әjeli Manivatidin үlken kyzy Dzhodha begim Zhaһangirden bastap barlyk mogol padishaһtarynyn argy әzhesi bolyp tabylady Dzhodha begimज ध ब गमTugan kezdegi esimiHira Kunvari nemese Harkha bajTugan kүni1 kazan 1542 1542 10 01 Tugan zheriAmer Ұly Mogoldar patshalygyҚajtys bolgan kүni19 mamyr 1623 1623 05 19 80 zhas Қajtys bolgan zheriAgra Ұly Mogoldar patshalygyҰltyRadzhputӘkesiI BharmalAnasyRani Sa Manivati SahibaZhubajyI AkbarBalalaryZhaһangirEsimiPatshajym sarajda zhәne kүlli patshalykka Mәriyam үz Zamani degen atakpen tanymal boldy sebebi sol kezdegi Үndistanda osyndaj tekti әjeldin shyn esimin atau syjlamaushylyk bolyp sanalgan Sondyktan onyn nakty shyn esimi belgisiz әr tүrli derekterde onyn shynajy esimin Hira Kunvari Harkha baj zhәne Dzhodha baj dep atajdy Akbarnama Zhaһangir omirbayany zhәne t b sol kezdegi tarihi enbekter patshajymdy Dzhodha begim degen esimmen atamajdy tek Mәriyam үz Zamani degen atak koldanady Aligarh Musylman Universitetinin AMU tarihshysy professor Shirin Musvidin ajtuynsha Dzhodha baj degen esim XVIII gasyrdagy enbekterde gana koldanyla bastady Patnadagy Huda Baksh Shygystyk kopshilik kitaphanasynyn direktory tarihshy Imtiaz Ahmettin ajtuynsha podpolkovnik Dzhejms Tod ozinin Radzhastannyn annaldary men konelikteri atty enbeginde Mәriyam үz Zamanidi algashky ret Dzhodha baj degen esimmen atap otti ӨmirbayanyDzhodha begim tugannan bastap Amerdin hanshajymy boldy birak kejbir derekter ony Dzhodhpur hanshajymy dep atajdy sebebi ol Dzhodha baj degen atpen tanymal boldy 6 akpan 1562 zhyly zhiyrma zhasynda Ұly Mogoldar padishaһy I Akbarga turmyska shykty Toj Dzhajpur manyndagy Sambhar degen zherde otti Neke mogoldar men radzhputtar arasynda bajlanysty nygajtu үshin gana kiyldy Sonymen katar bul neke musylman bileushisi men үndilik hanshajym arasyndagy algashky neke retinde tarihta kaldy Bul neke Akbarga ozinin dini әri kogamdyk zhanartularyn bastauga әser etti Dzhodha begim musylman bileushisimen neke kigannan kejin de buddizm dinin saktady Sondaj ak ogan үndilik guryptardy oryndauga ruksat etildi Basynda sayasi kadam retinde kiylgan neke birte birte kos zhүrek arasynda mahabbatka ajnala bastady Қazirgi үndi tarihshylary bul nekeni Үndistandagy dini eriktiliktin bastamasy retinde karastyrady Tojdan kejin Dzhodha begim Akbardyn en basty әjelderinin biri boldy 1569 zhyldyn basynda Akbar ozinin radzhputtyk әjeli zhүkti ekenin estip katty kuandy Ogan kosa әjgili sopy Sәlim Chishti padishaһtyn kelesi balasy ul bolatynyn bolzhap ajtkan edi Akbar kauipsizdik maksatymen ozinin zhүkti әjelin Sәlim Chishtidin үjine zhiberdi Akyrynda 30 tamyz 1569 zhyly ul tudy Akbar ozinin ruhani atasy Sәlim Chishtidin durystygyn mojyndaganynyn belgisi retinde balanyn esimin sopynyn kurmetine Sәlim dep kojdy keleshektegi Zhaһangir Sәlim hanzada tugan son Dzhodha begim tak muragerinin anasy retinde kalgan әjelderinen zhagdajy zhogarylady Ogan Mәriyam үz Zamani degen atak berildi Dzhodha begim musylman bolmasa da ony Agrada gana emes Fatehpur Sikride de Allaһabatta da Manduda da Madhya Pradeshte de kurmettedi Ogan kosa patshajymga tagy birneshe atak berildi Uәli Nimat Қudajdyn syjy Mәlikә i Mүagzama Ұly patshajym Mәlikә i Hind Үndiler patshajymy Bul ataktardy patshajym oliminin sonyna dejin saktap kelgen eken bugan dәlel ol ozinin zhazgan kuzhattarynda ozin Uәli Nimat Mәriyam үz Zamani begim dep atap kelgen edi Dzhodha begim Ұly Mogoldar patshajymdarynyn ishinde en kop bilik basynda boldy 6 akpan 1562 zhyldan bastap 27 kazan 1605 zhylga dejin 43 zhyl Sarajdagy baska ykpaldy әjelder sekildi Dzhodha begim de resmi kuzhattar shygaruga kukyly edi Akbarga dejin mundaj kukyk tek padishaһtyn ozinde gana bolatyn Patshajym ozinin bajlygyn baksha turgyzuga zhәne 13 akpan 1585 zhyly Dzhodha begim ozinin balasy Sәlim hanzadany ozinin zhieni Manmati bajmen үjlendirdi Keleshekte Sәlimde Manmatiden Қysyrau myrza tuady Sondyktan ogan Shaһ begim degen atak berildi Tarihshylardyn ajtuynsha Dzhodha begim ote koregen isker әjel bolgan Ol dәmdeuish zhibek zhәne t b tauarlardyn halykaralyk saudasyn baskargan edi Sogan bajlanysty patshajymda koptegen europalyk patshalardyn kazynalarynan askan bajlygy boldy Ol Ұly Mogoldardyn arasynda en gazhap saudashylardyn biri bolgan eken Islamnyn kieli kalasy Mekkege kazhylardy zhetkizetin kemeler Dzhodha begimge tiesili edi 1613 zhyly Rakymi atty kemeni portugaldyk teniz karakshylary 600 700 keme zholaushylaryn zhүkterimen birge basyp aldy Bul keme Қyzyl tenizdegi en iri үndi keme bolgan zhәne Europada kazhylardyn uly kemesi degen ataumen әjgili boldy Portugaldyktar resmi tүrde kemeni kajtarudan bas tartkan kezde Ұly Mogoldar bugan katal zhauap berdi Dzhodha begimnin balasy padishaһ Zhaһangir portugaldyk Daman kalasyn zhaulap aluga bujryk berdi EstelikMәriәm үz Zamani begim meshiti 1611 1614 Agradagy Mәriәm үz Zamani kesenesi 1623 1627 Өnerde Ұly Mogol filmi 1960 zhyl Dzhodha begim rolinde Durga Khote Florenciya sikyrshysy novellasy 2008 zhyl filmi 2008 zhyl Dzhodha begim rolinde Ajshvariya Raj Bachchan Dzhodha zhәne Akbar telehikayasy 2013 2015 Dzhodha begim rolinde Paridhi Sharma Қyzykty derekterDzhodha begim oz kүjeui I Akbardan 14 kүnge yagni 2 aptaga zhasy үlken Dzhodha begim 1 kazan 1542 zhyly al I Akbar 15 kazan 1542 zhyly tudy DerekkozderDzhodha baj Mәriyam үz Zamani