Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Гүлкекіре немесе кекіре (лат. Centaurea) — астралылар тұқымдасына жататын бір, екі және көп жылдық шөптесін өсімдіктер туысы.
| Гүлкекіре | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
L. | ||||||||||||||||||||
| түрлері | ||||||||||||||||||||
| 350–600 түрі белгілі |
Еуразия, Африка, Америка және Аустралияда (1 түр) кездесетін 550-ден астам түрі белгілі. Қазақстанда таудың тастақты, қорымтасты беткейлері мен қалың бұталардың арасында 27 түрі өседі. Сабақтары тік, жатаған, қысқа сабақты түрлері де кездеседі. Жапырақ тақталарының шеттері қауырсын тәрізді терең ойықталған, ұзын сағақты. Майда гүлдері себетгүлге шоғырланады. Себетгүлдің сыртындағы орам жапырақшалары қалың, жылтыр, кей түрін түк басқан. Өсімдіктердің түрлеріне қарай себетгүлдері бірігіп қалқанша, , шоғырларын құрайды. Гүлдері сары, қызғылт, көк, күлгін түсті, бір-бірімен бірігіп кеткендіктен түтікше гүл деп аталады. Аталықтарының жіпшелері жалпақ, түкті, аналық аузы қос тілімді. Мамыр–маусым айларында гүлдеп, шілде–тамызда жемісі піседі. Жемістері — айдаршалы тұқымша, айдаршасыз түрлері де кездеседі. Гүлкекіренің біраз түрлері сәндік үшін өсіріледі, олар гүлдеу кезінде шірне бөлетін балды өсімдіктер. Дәрілік, бояу алатын, улы түрлері бар. Негізінен Гүлкекіре – жаздық және күздік дақылдардың арамшөбі.
Өсімдік туралы
Гүлкекіренің біржылдық, екіжылдық және көпжылдық түрлері бар. Гүлкекіре негізінен Еуразия, Солтүстік және Оңтүстік Америка, Африканың табиғатында өседі. 500-ден аса түрі белгілі. Қазақстанның табиғатында да көптеп таралған. Гүлкекіренің қазақ даласында оншақты түрі өседі. Сондықтан да халық арасында оның «қозыошаған», «торғайкөкбас», «түкті көк аяқ» деген секілді жанама атаулары бар. Емдік қасиетіне байланысты дәрілік мақсатта пайдаланылады. Көгалдандыруда 30-дан аса түрі кеңінен қолданылады. Гүлдерінің түсі көп: ақ, көк, қанық көк, сары, күлгін, қызыл болып келеді. Гүлкекірені топтап, жекелеп немесе альпі шоқысына да отырғызады. Оншақты түбін топтап гүлзарларға, жол жиектеріне егеді. Кейде гүлшоғыр жасау үшін де қолданады. Табиғаттағы гүлкекіре аласа болады. Ал, топырағы қатты, алакөлеңкеге отырғызылған гүлкекіренің биіктігі 40–70 сантиметрге жетеді. Гүлкекіре көп күтімді қажет етпейтін өсімдік. Гүлдеу мерзімі сұрпына қарай маусым, қыркүйек айларына сәйкес келеді. Гүлдеу мерзімін ұзарту үшін оның гүлдеп кеткен сабақтарын қырқып отыру керек.
Дереккөздер
- Құлжабаева Г.Ә. «Өсімдіктер әлемі» оқу-әдістемелік кешені, Жидектер: Дидактикалық материал — Алматы, 2011. — Б. 16. — ISBN 978-601-7237-31-8.
- Қазақ энциклопедиясы
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Gүlkekire nemese kekire lat Centaurea astralylar tukymdasyna zhatatyn bir eki zhәne kop zhyldyk shoptesin osimdikter tuysy GүlkekireKok gүlkekireDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked AsteridsSaby Tukymdasy AsteraceaeKishi tukymdasy Tajpasy Kishi tajpasy Tegi Centaurea Karl LinnejL tүrleri350 600 tүri belgili Euraziya Afrika Amerika zhәne Australiyada 1 tүr kezdesetin 550 den astam tүri belgili Қazakstanda taudyn tastakty korymtasty betkejleri men kalyn butalardyn arasynda 27 tүri osedi Sabaktary tik zhatagan kyska sabakty tүrleri de kezdesedi Zhapyrak taktalarynyn shetteri kauyrsyn tәrizdi teren ojyktalgan uzyn sagakty Majda gүlderi sebetgүlge shogyrlanady Sebetgүldin syrtyndagy oram zhapyrakshalary kalyn zhyltyr kej tүrin tүk baskan Өsimdikterdin tүrlerine karaj sebetgүlderi birigip kalkansha shogyrlaryn kurajdy Gүlderi sary kyzgylt kok kүlgin tүsti bir birimen birigip ketkendikten tүtikshe gүl dep atalady Atalyktarynyn zhipsheleri zhalpak tүkti analyk auzy kos tilimdi Mamyr mausym ajlarynda gүldep shilde tamyzda zhemisi pisedi Zhemisteri ajdarshaly tukymsha ajdarshasyz tүrleri de kezdesedi Gүlkekirenin biraz tүrleri sәndik үshin osiriledi olar gүldeu kezinde shirne boletin baldy osimdikter Dәrilik boyau alatyn uly tүrleri bar Negizinen Gүlkekire zhazdyk zhәne kүzdik dakyldardyn aramshobi Өsimdik turalyGүlkekirenin birzhyldyk ekizhyldyk zhәne kopzhyldyk tүrleri bar Gүlkekire negizinen Euraziya Soltүstik zhәne Ontүstik Amerika Afrikanyn tabigatynda osedi 500 den asa tүri belgili Қazakstannyn tabigatynda da koptep taralgan Gүlkekirenin kazak dalasynda onshakty tүri osedi Sondyktan da halyk arasynda onyn kozyoshagan torgajkokbas tүkti kok ayak degen sekildi zhanama ataulary bar Emdik kasietine bajlanysty dәrilik maksatta pajdalanylady Kogaldandyruda 30 dan asa tүri keninen koldanylady Gүlderinin tүsi kop ak kok kanyk kok sary kүlgin kyzyl bolyp keledi Gүlkekireni toptap zhekelep nemese alpi shokysyna da otyrgyzady Onshakty tүbin toptap gүlzarlarga zhol zhiekterine egedi Kejde gүlshogyr zhasau үshin de koldanady Tabigattagy gүlkekire alasa bolady Al topyragy katty alakolenkege otyrgyzylgan gүlkekirenin biiktigi 40 70 santimetrge zhetedi Gүlkekire kop kүtimdi kazhet etpejtin osimdik Gүldeu merzimi surpyna karaj mausym kyrkүjek ajlaryna sәjkes keledi Gүldeu merzimin uzartu үshin onyn gүldep ketken sabaktaryn kyrkyp otyru kerek DerekkozderҚulzhabaeva G Ә Өsimdikter әlemi oku әdistemelik kesheni Zhidekter Didaktikalyk material Almaty 2011 B 16 ISBN 978 601 7237 31 8 Қazak enciklopediyasy Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet